Vikipediya

NASA

(Nasadan yoʻnaltirildi)

NASA (kengaytmasi: National Aeronautics and Space Administration, tarjimasi: Milliy Aeronavtika va Fazo Maʼmuriyati) AQSh hukumatining ijroiya tashkilotlaridan biri boʻlib, Qoʻshma Shtatlarning fuqaro aviatsiyasi, fazoviy dasturlari va aeronavtik tadqiqotlarini olib boradi. 2006-yil fevralidan NASA vazifasi fazoviy, ilmiy va aeronavtik tadqiqotlar olib borish, deb belgilandi[1].

Milliy Aeronavtika va Fazo Maʼmuriyati
National Aeronautics and Space Administration
Maqomi Hukumat tashkiloti
Maqsadi Fazo tadqiqoti
Aeronavtika
Fan
Ishga tushgan sanasi 29-iyul, 1958
Joylashuvi Vashington, AQSh
 USA Charles Bolden
Vebsayti www.nasa.gov

NASA 1958-yili 29-iyulda Milliy Aeronavtika va Fazo Akti qabul qilinishi sababli tuzilgan. Ungacha bu kabi ishlar bilan NACA (National Advisory Committee for Aeronautics) shugʻullanar edi. Tashkilot 1958-yil 1-oktabridan ishga tushdi[2][3]. Shu vaqtgacha NASA Amerikaning fazoviy tadqiqotlari, jumladan, Oyga parvoz, Skylab fazoviy stansiyasi, Space Shuttle loyihalari ustida muvaffaqiyatli ishladi. Hozirda NASA Xalqaro Fazoviy Stansiya ishini taʼminlamoqda, Orion loyihasi ustida ishlamoqda.

NASA ning ilmiy boʻlimi Yer sayyorasini oʻrganadi, buning uchun u Earth Observing System tizimini qurgan[4]. Shuningdek,boʻlim Quyosh fizikasi sohasida ishlar olib boradi[5]. Quyosh tizimi jismlarini robotik ravishda tadqiq etadi[6]. Umuman, astrofizikaga bogʻliq ishlar bilan shugʻullanadi[7].

Boshqaruv

tahrir

Rahbariyat

tahrir

Agentlikning boshqaruvi Vashington, DC shahridagi NASA qarorgohida joylashgan bo‘lib, umumiy rahbarlik va yo‘nalishni ta’minlaydi[8]. Maxsus holatlar bundan mustasno, NASA fuqaro xizmati xodimlari AQSh fuqarolari bo‘lishi shart[9]. NASA administratorini AQSh prezidenti tayinlaydi va bu tayinlov AQSh Senati tomonidan tasdiqlanishi lozim[10]. Administrator prezidentning xohishiga ko‘ra bosh maslahatchi sifatida faoliyat yuritadi. Hozirgi administrator Bill Nelson bo‘lib, u 2021-yil 3-mayda prezident Joe Bidentomonidan tayinlangan[11].

 
Administrator Bill Nelson (2021–hozirgacha)

Strategik reja

tahrir

NASA quyidagi to‘rtta FY2022 strategik maqsad bilan faoliyat yuritadi.[12]

  • Yangi ilmiy kashfiyotlar orqali inson bilimlarini kengaytirish
  • Insoniyatning Oyning sirtiga va Marsga uzoq muddatli barqaror izlanishlar, rivojlanish va foydalanish uchun yetib borishini ta'minlash
  • Iqtisodiy o'sishni qo'llab-quvvatlash va innovatsiyalarni milliy muammolarni hal qilishga yo'naltirish
  • Joriy va kelajakdagi missiyalar muvaffaqiyatini ta'minlash uchun imkoniyatlar va operatsiyalarni yaxshilash

Budjet

tahrir

NASA tomonidan ishlab chiqilgan budjet takliflari ma'muriyat tomonidan tasdiqlanib, AQSh Kongressiga taqdim etiladi. Taqdim etilgan byudjetlar Kongressning ikkala palatasi tomonidan qabul qilingan va AQSh prezidenti tomonidan qonuniylashtirilgan byudjetlardir[13].

Quyida NASAning moliyaviy yil bo‘yicha byudjet so‘rovlari va tasdiqlangan byudjetlari ko‘rsatilgan.

Yil Byudjet so‘rovi (mlrd. AQSh dollari) Tasdiqlangan byudjet (mlrd. AQSh dollari) AQSh hukumati xodimlari
2018 $19.092[14] $20.736[15] 17,551[16]
2019 $19.892[15] $21.500[17] 17,551[18]
2020 $22.613[17] $22.629[19] 18,048[20]
2021 $25.246[19] $23.271[21] 18,339[22]
2022 $24.802[21] $24.041[23] 18,400 taxminan

Tashkilot

tahrir

NASAning mablag'lari va ustuvor yo'nalishlari olti Missiya Boshqarmasi orqali ishlab chiqiladi.

Missiya Boshqarmasi Boshqaruvchi administratsiya NASA byudjetining ulushi (FY22)[21]
Aeronautics Research (ARMD) Catherine A. Koerner[24]
4%
Exploration Systems Development (ESDMD) James Free[25]
28%
Space Operations (SOMD) Kenneth Bowersox[26]
17%
Science (SMD) Nicola Fox[27]
32%
Space Technology (STMD) Kurt Vogel [28]
5%
Mission Support (MSD) Robert Gibbs[29]
14%


Markaziy bo‘limlar, masalan, Bosh Muhandis va Xavfsizlik va Missiyani Ta'minlash tashkilotlari qarorgoh vazifasiga muvofiqlashtirilgan. MSD budjetiga qarorgoh funksiyalari uchun mablag‘lar ham kiritilgan. Ma’muriyat mamlakat bo‘ylab bir nechta qo‘shimcha bo‘limlarni boshqaradigan 10 ta yirik markazlarga ega. Har biriga Markaz Direktori rahbarlik qiladi (quyidagi ma'lumotlar 2022-yil 1-sentabr holatiga ko'ra olingan).

Markazlar Asosiy joylashuv Markaz Direktori
Ames Research Center Mountain View, California Eugene L. Tu[30]
Armstrong Flight Research Center Palmdale, California Brad Flick (acting)[31]
Glenn Research Center Cleveland, Ohio James A. Kenyon (acting)[32]
Goddard Space Flight Center Greenbelt, Maryland Makenzie Lystrup[33]
Jet Propulsion Laboratory La Canada-Flintridge, California Laurie Leshin[34]
Johnson Space Center Houston, Texas Vanessa E. Wyche[35]
Kennedy Space Center Merritt Island, Florida Janet Petro[36]
Langley Research Center Hampton, Virginia Clayton Turner[37]
Marshall Space Flight Center Huntsville, Alabama Jody Singer[38]
Stennis Space Center Hancock County, Mississippi Richard J. Gilbrech[39]

Galereya

tahrir
NASA kosmik kemalarining Quyosh tizimi kuzatuvlari
NASA Great Observatory images
NASA spacecraft
NASA space launch systems
Concepts and plans
  •  
    Concept of space tug cargo transport to a Nuclear Shuttle, 1960s
  •  
    Space Tug concept, 1970s
  •  
    NASA Interstellar probe concept, 2022
  •  
    Langley's Mars Ice Dome design for a Mars habitat, 2010s
  •  
    Lunar Gateway space station, 2020
  •  
    NASA lunar outpost concept, 2006
  •  
    NASA concept for crewed floating outpost on Venus, 2014
  •  
    NASA concept for 2069 Alpha Centauri solar sail mission

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „What Does NASA Do?“. NASA (2005). 2012-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-avgust 2007-yil.
  2. ↑ NASA. „The National Aeronautics and Space Act“. NASA (2005). Qaraldi: 29-avgust 2007-yil.
  3. ↑ FROM NACA TO NASA
  4. ↑ Netting, Ruth „Earth – NASA Science“ (30-iyun 2009-yil). 2009-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-iyul 2009-yil. (Wayback Machine saytida 2009-07-16 sanasida arxivlangan)
  5. ↑ Netting, Ruth „Heliophysics – NASA Science“ (8-yanvar 2009-yil). 2009-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-iyul 2009-yil. (Wayback Machine saytida 2009-07-16 sanasida arxivlangan)
  6. ↑ Netting, Ruth „Planets – NASA Science“ (8-yanvar 2009-yil). 2011-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-iyul 2009-yil. (Wayback Machine saytida 2011-06-20 sanasida arxivlangan)
  7. ↑ Netting, Ruth „Astrophysics – NASA Science“ (13-iyul 2009-yil). 2009-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-iyul 2009-yil. (Wayback Machine saytida 2009-07-16 sanasida arxivlangan)
  8. ↑ Shouse, Mary „Welcome to NASA Headquarters“ (2009-yil 9-iyul). 2009-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 15-iyul.
  9. ↑ Information for Non U.S. Citizens (Wayback Machine saytida October 7, 2018, sanasida arxivlangan), NASA (downloaded September 16, 2013)
  10. ↑ „National Aeronautics and Space Act“, Title II Sec. 202 (a), Title of Error: the date or year parameters are either empty or in an invalid format, please use a valid year for year, and use DMY, MDY, MY, or Y date formats for date. 85th Congress of the United States. Qaraldi: 2020-yil 11-sentyabr. 
  11. ↑ Bartels, Meghan. „President Biden nominates Bill Nelson to serve as NASA chief“. space.com (2021-yil 19-mart). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  12. ↑ „NASA FY2022 Strategic Plan“. 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  13. ↑ „Budget of the U.S. Government“. us.gov. 2022-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  14. ↑ „NASA FY2018 Budget Estimates“. 2018-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  15. ↑ 15,0 15,1 „NASA FY2019 Budget Estimates“. 2018-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  16. ↑ „NASA Equal Employment Opportunity Strategic Plan: FY 2018–19“. 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  17. ↑ 17,0 17,1 „NASA FY2020 Budget Estimates“. 2019-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  18. ↑ „NASA Model Equal Employment Opportunity Program Status Report: FY2019“. 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  19. ↑ 19,0 19,1 „NASA FY2021 Budget Estimates“. 2020-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  20. ↑ „NASA Model Equal Employment Opportunity Program Status Report: FY2020“. 2022-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 „NASA FY2022 Budget Estimates“. 2021-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  22. ↑ „NASA Model Equal Employment Opportunity Program Status Report: FY2021“. 2022-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-sentyabr.
  23. ↑ Smith, Marcia „NASA to get $24 billion for FY2022, more than last year but less than Biden Wanted“. SpacePolicyOnline.com (2022-yil 9-mart). 2022-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  24. ↑ „Catherine Koerner - NASA“. NASA. 2024-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 20-fevral.
  25. ↑ Smith, Marcia. „NASA Splits Human Spaceflight Directorate into Two“. Space Policy Online (2021-yil 21-sentyabr). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  26. ↑ „Kenneth Bowersox - NASA“. NASA. 2024-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 20-fevral.
  27. ↑ Roulette, Joey. „NASA names solar physicist as agency's science chief“ (en). Reuters (2023-yil 27-fevral). 2023-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 7-aprel.
  28. ↑ „Dr. Kurt Vogel - NASA“. NASA. 2024-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 20-fevral.
  29. ↑ „NASA executive discusses his approach to leadership“. Federal News Network (2022-yil 21-iyun). 2022-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-sentyabr.
  30. ↑ Clemens, Jay. „Eugene Tu Named Director of NASA Ames Research Center; Charles Bolden Comments“. ExecutiveGov (2015-yil 5-may). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  31. ↑ „NASA Announces Armstrong Flight Research Center Director to Retire“. NASA.gov (2022-yil 23-may). 2022-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  32. ↑ Suttle, Scott. „NASA names two interim leaders for Glenn Research Center“. Crain's Cleveland Business (2022-yil 22-may). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  33. ↑ (2023-yil 6-aprel). „NASA Administrator Names New Goddard Center Director“. Press-reliz.
  34. ↑ „WPI president to step down to become director of JPL“. ap news (2022-yil 29-yanvar). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  35. ↑ Hagerty, Michael. „Vanessa Wyche Takes The Helm At NASA's Johnson Space Center“. Houston Public Media (2021-yil 26-avgust). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  36. ↑ „First Woman to Lead NASA's Kennedy Space Center Is a BU Alum“. Bostonia (2021-yil 16-iyul). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  37. ↑ Dietrich, Tamara. „NASA Langley gets a new director“. Daily Press (2019-yil 9-sentyabr). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  38. ↑ Beck, Caroline. „Jody Singer appointed first female director of Marshall Space Flight Center“. Alabama Daily News (2018-yil 14-sentyabr). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.
  39. ↑ „Stennis Space Center Announces New Senior Executive Service Appointment“. Biz New Orleans (2021-yil 26-avgust). 2022-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-sentyabr.

Havolalar

tahrir
Wikimedia Commonsda NASA mavzusiga oid fayllar bor.



Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "note", but no corresponding <references group="note"/> tag was found 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=NASA&oldid=4959770" dan olindi