Novhorod-Siverskyi
Novgorod-Siversskiy (ukraincha: Новгород-Сіверський [ˈnɔu̯ɦorod ˈs⁽ʲ⁾iwersʲkɪj]) — Ukrainaning Chernigov viloyatidagi tarixiy shahar. Novgorod-Sivers tumanining maʼmuriy markazi, garchi 2020-yil 18-iyulgacha u viloyat ahamiyatiga ega boʻlgan shahar sifatida qabul qilingan boʻlsada, tuman tarkibiga kirmagan. Novgorod-Siversskiy Desna daryosi boʻyida joylashgan, 330 km poytaxt Kiyevdan. Unda Ukrainaning romadalaridan biri boʻlgan Novgorod-Siversskiy shahar aholi punkiti maʼmuriyati joylashgan[1]. 2021-yil holatiga koʻra, uning aholisi 12,647 kishi.
Novhorod-Siverskyi | |
|---|---|
 | |
| 51°59′50″N 33°16′0″E / 51.99722°N 33.26667°E | |
| Mamlakat | Ukraina |
|
| |
Tarixi
tahrirShahar birinchi marta 1044-yilda yozilgan. 1098-yildan Siveriya knyazligining poytaxti boʻlib, u Kumanlar (Polovtsy) va boshqa dasht xalqlarining bosqinlariga qarshi bufer zonasi boʻlib xizmat qilgan. Mahalliy knyazlarning Kumanlarga qarshi koʻplab yurishlaridan biri erta Sharqiy slavyan adabiyotining buyuk yodgorligi — "Igorning yurishi haqidagi ertak" ni yaratgan.
1239-yilda moʻgʻullar tomonidan shahar vayron qilinganidan keyin u Bryansk knyazlari, keyin esa Litva Buyuk Gertsoglari qoʻliga oʻtgan . Uni Algirdasning oʻgʻli Dymitr Korybut boshqargan. Muskoviya bu hududni 1503-yilda Vedrosha jangidan keyin qoʻlga kiritgan, ammo Novgorod-Siverskiy jangida soxta Dmitriy I ga boʻysunib, qiyinchilik davridan keyin uni Polshaga yoʻqotgan. Nowogród Siewierski 1620-yilda Polsha qiroli Sigismund III Vasa tomonidan Magdeburg shahar huquqini bergan. Bu Polshaning eng sharqiy powiat markazi boʻlgan. Shahar Rossiya-Polsha urushi (1654-1667) natijasida Rossiyaga oʻtgan. Kazaklar davrida u harbiy kompaniya shaharchasi (sotenne misto) va keyinchalik polk shaharchasi (polkove misto) maqomini olgan. Bular kazak armiyasi va mamlakatidagi harbiy va maʼmuriy boʻlinmalar boʻlgan. Shuningdek, Novgorod-Siversskiy Ukrainaning chap qirgʻogʻining madaniy markaziga aylandi. 1782-1797 yillarda u alohida nomli davlat markaziga aylandi. Keyinchalik uning ahamiyati doimiy ravishda kamaydi.
Ikkinchi jahon urushi paytida Novgorod-Siversskiy nemis armiyasi tomonidan 1941-yil 26-avgustdan 1943-yil 16-sentyabrgacha bosib olingan.
2020-yil 18-iyulgacha Novgorod-Siverskiy viloyat ahamiyatiga ega boʻlgan shahar sifatida belgilangan va u tuman markazi boʻlsa ham Novgorod-Sivers tumaniga tegishli emas edi. Ukrainaning maʼmuriy islohoti doirasida Chernigov viloyatining tumanlari soni toʻrttaga qisqartirildi, shahar Novgorod-Siversskiy tumaniga birlashtirildi[2][3]. 2022-yil 24-fevralda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida u rus kuchlari tomonidan bosib olingan.
Arxitekturasi
tahrirTarixiy ofatlarga qaramay, shaharchada ko‘plab meʼmoriy yodgorliklar saqlanib qolgan, Chernigov davlat tarixiy-arxitektura qo‘riqxonasi filiali tashkil etilgan. Shahar oʻz landshaftida tasodifiy rejalashtirishni saqlab qolishga muvaffaq boʻlgan. Shaharning tarixiy markazining chegarasi noaniqligicha qolmoqda.
Turistik diqqatga sazovor joylar jarliklar bilan boʻlingan ikkita baland tepaliklarda joylashgan: Bizning Qutqaruvchimiz va Transfiguratsiya monastiri ansambli va shahar markazi. Davlat ahamiyatiga molik meʼmoriy yodgorliklar qoʻriqxona hududini tashkil etuvchi beshta alohida hududga tarqalgan. Eng katta hudud — Bizning Qutqaruvchimiz va Transfiguratsiya monastirining hududi. Boshqa hududlar — Uspenskiy (Dormition) sobori, yogʻoch Avliyo Nikolay cherkovi, zafarli kamar va savdo arkadalari.
Shahar markazida 18-19-asrlarga oid inshootlar va turar-joy binolari mavjud. Shaharning asosiy diqqatga sazovor joyi Chernigov metropolitenlarining sobiq qarorgohi, Qutqaruvchining oʻzgarishi monastiri. Unda neoklassik sobori (1791-1796-yillar Djakomo Kuarengi tomonidan ishlab chiqilgan), 17-asrga oid tosh devorlar va 16-asrga oid bir qancha cherkov poydevorlari mavjud. Boshqa diqqatga sazovor joylarga kazaklar barokkosidagi Assotsiatsiya sobori, zafarli arch (1787) va yogʻochdan yasalgan Aziz Nikolay cherkovi (1760) kirgan.
Manbalar
tahrir- ↑ „Новгород-Северская городская громада“ (Russian). Портал об'єднаних громад України.
- ↑ „Про утворення та ліквідацію районів. Постанова Верховної Ради України № 807-ІХ.“ (uk). Голос України (2020-yil 18-iyul). Qaraldi: 2020-yil 3-oktyabr.
- ↑ „Нові райони: карти + склад“ (uk). Міністерство розвитку громад та територій України.
Havolalar
tahrir- Novgorod-Siversskiy Chernigov viloyatining rasmiy turizm veb-saytida (Ukraina tilida, chiroyli fotosuratlar)
- Podoroj Ukraïnoyudagi baʼzi saytlar (ukrain tilida, rasmlar bilan)
- Forum[sayt ishlamaydi] (rus tilida, shahar maʼlumotlari asosan rus tilidagi Vikipediyadan koʻchirilgan)
- Ikkinchi Jahon urushi paytida Novgorod-Siversskiy yahudiylarining oʻldirilishi, (Wayback Machine saytida 2021-09-16 sanasida arxivlangan) Yad Vashem veb-saytida.