Oʻzbekiston koʻllari

Oʻzbekiston Respublikasida 509 ta koʻl va suv omborlari mavjud boʻlib, ulardan 426 tasining maydoni 1 km² dan kam. Maydoni 10 km²^[1] dan kattaroq boʻlgan koʻllar soni 32 ta, 50 km² dan ortiq 12 ta koʻl mavjud. Oʻzbekiston hududida koʻllar bir maromda tarqalmagan. Gʻarbiy Oʻzbekistonga 42% toʻgʻri keladi, shimolda - 34%, boshqa hududlarda atigi 24%. Sirdaryo va Amudaryo sohillarida, Xorazm vohasi va Amudaryo deltasida juda koʻp koʻllar joylashgan. Oʻzbekiston koʻllarining umumiy maydoni 9673,20 km² ga yetadi. Suvning umumiy hajmi 47 km³. Oʻzbekiston koʻllarini joylashishiga qarab ikki turga boʻlish mumkin: togʻ koʻllari, pasttekislik koʻllari^[2].

Togʻli hududlarda koʻllarning joylashishi iqlim va morfologik va gidrografik xususiyatlar bilan bogʻliq, chunki togʻlar daryolar oqimini hosil qiluvchi namlik akkumulyatori boʻlib xizmat qiladi. Togʻlarda ham qulay geomorfologik va geotektonik qulay sharoitlar mavjud. Togʻ koʻllariga misol sifatida Ixnach, Badak, Shabirkoʻl, Urungach, Koʻksu daryosidagi koʻllar va boshqalarni keltirsa boʻladi. Koʻllarning eng koʻp soni 2000-3000 m balandlikda joylashgan. Togʻ koʻllari kelib chiqichi odatda toʻgʻon yoki muzlik-morenali. Togʻli koʻllar toza, chuchuk suvning potentsial manbaidir.

Pastekislik koʻllari daryo burmalarida va sugʻoriladigan yerlar atrofida joylashgan. Soʻnggi paytlarda tekislik zonasining barcha koʻllari kollektor-drenaj suvlarining ifloslanishi ta'sirida. Pasttekislik koʻllarining tipik vakillari: Arnasoy, Dengizkoʻl, Sudoche, Zarafshon koʻllar tizimi va Qashqadaryoning patki qismidagi koʻllar.

Yo'q.	Ism	Maydoni, kv. km
1	Gʻarbiy Orol koʻli	2,794 kv. km. Perimetri 308 km.
2	Aydar koʻli (Aydarkoʻl)	2,578 kv. km. Perimetri - 350 km.
3	Sarikamish ko'li	976 kv.km. Perimetri - 158,66 km.
4	Tuzkan koʻli	640 kv.km. Perimetri - 116 km.
5	Sudochye koʻli	553 kv.km. Perimetri - 128 km.
6	Sharqiy Orol koʻli	342 kv. km. Perimetri 102 km.
7	Jaltirbas koʻli	300 kv. km. Perimetri - 87 km.
8	Sharqiy Arnasoy koʻllar tizimi	230 kv.km. Perimetri - 104 km.
9	Dengiz koʻli (Dengizkoʻl)	224 kv.km. Perimetri - 93 km.
10	Tuda koʻli (Tudakul)	200 kv. km. Perimetri - 62 km.
11	Ayak Agitma koʻli	109,6 kv. km. Perimetri - 53 km.
12	Chorvoq suv ombori	52,6 kv. km. Perimetri - 36 km.
13	Boshqa kichik koʻllar	700 kv. km.
	JAMI:	9 673,20 kv. km.