Ogʻirlik oʻlchov birliklari
Tarixdan koʻplab massa oʻlchovlari turli oʻsimliklar – don (urugʻi) massasi: bugʻdoy, arpa (qarang. gran), baʼzi dukkaklilar, guruch, tariq, xantal, baʼzi kaktuslar ning standart ogʻirligining koʻpaytmalari edi [1] .
Mashhur massa oʻlchovi tangalar edi. Ular maʼlum belgilangan ogʻirlikka ega va odamlarning yonida olib yurish qulay edi. Shuning uchun „oltin / kumushdan qimmatroq“ degan narh qiymatiga baho berish tushsunchasi yuzaga kelgan.
Metrik tizim
tahrirDastlab, metrik birliklar tizimidagi oʻlchov birligi 4 °C harorat va 1 atmosfera bosimida 1 sm³ distillangan suvning massasi sifatida belgilangan gramm edi.
Hozirgi vaqtda Xalqaro birliklar tizimida (SI) ettita asosiy SI birliklaridan biri boʻlgan kilogramm oʻlchov birligi sifatida qabul qilingan va gramm uning sub koʻp birligi boʻlib, kilogrammning 1/1000 qismiga teng. 2019 yilgacha amal qiladigan taʼrifga koʻra, " kilogramm – bu kilogrammning xalqaro prototipi massasiga teng massa birligi „ [2] . Oʻz navbatida, kilogrammning xalqaro prototipi diametri va balandligi 39,17 mm boʻlgan platina-iridiy qotishmasidan (90% platina, 10% iridiy) yasalgan va Xalqaro vazn va oʻlchovlar byurosida saqlanadigan silindrdir.
Kilogramm oʻlchov birligi , ISS, MKSA, MKSK, MKSG, MKSL, MKGSS tizimlarida asosiy birliklardan biri [3] sifatida hizmat qiladi.
- tonna – 10 6 (1 000 000) g yoki 1000 kg;
- sentner – 10 5 (100 000) g yoki 100 kg;
- karat – 0,2 g.
Fanda oʻlchov birliklari
tahrir- Atom massa birligi (amu, dalton) = 1,660 538 921(73) ×10−27 kg = 1,660 538 921(73) ×10−24 g (koʻp sonlar makromolekulyar birikmalar va biokimyoviy birikmalar kimyosida ham qoʻllanadi., megadalton).
- quyosh massasiM ☉ = 1,98847 (7) ×1030 kg .
- Elektronvolt, 1 eV = 1,782661845(39) ×10−36 kg [4] ; koʻpaytmali (kiloelektronvolt, keV; megaelektronvolt, MeV, gigaelektronvolt, GeV; teraelektronvolt, TeV) va fraksion (milelektronvolt, meV) birliklar ham qoʻllanadi.
- Elektronning massasime = 9,109 382 91(40) ×10−31 kg .
- proton massasimp = 1,672621777(74) ×10−27 kg .
- Plank massa birligiMPl = 2,176 51(13) ×10−8 kg .
Amerika tizimi
tahrir- Stoun- 14 funt yoki 6,35029318 kg
- funt – 453,59237 g (aniq va rasmiy qiymat)
- Untsiya 1/16 funt yoki 1/224 tosh yoki 28,349523125 g
- Draxma (massa birligi , AQSh) - 1/16 unsiya yoki 1/256 funt yoki 1/3584 tosh yoki 1,7718451953125 g
- Gran – 1/98000 stoun yoki 1/7000 funt yoki 1 / 437,5 untsiya yoki 1 / 27,34375 drahma yoki 64,79891 mg
- Qisqa tonna = 20 qisqa handredveyt = 2000 funt = 0,90718474 t
- Qisqa qoʻl ogʻirligi = 100 funt = 45,359237 kg
Britaniya dorixonalar tizimi
tahrir- Troya funti (birlik) yoki dorixona funti = 373,2417216 gramm
- Troya untsiyasi = 1/12 troya funt yoki 31,1034768 gramm
- Draxma (massa birligi , Buyuk Britaniya) = 1/8 troy untsiya yoki 1/96 troy funt yoki 3,8879346 gramm
- Scruple = 1/3 drahma yoki 1/288 troy funt yoki 1,2959782 gramm
- Gran = 1/20 scruple yoki 0,06479891 g
Rossiya oʻlchov tizimi
tahrir- Berkovets = 164 kilogramm
- Pud \u003d 1/10 Berkovets \u003d 40 funt \u003d 1280 lot \u003d 3840 ta gʻaltak \u003d 368 640 ta aktsiya \u003d 16,3804815 kilogramm
- Funt = 409,5120375 gramm
- Lot = 1/32 funt = 3 gʻaltak = 288 ta aksiya = 12,797251191395300
- Spool = 1/96 lb = 4,26575417 gramm
- Share = 1/96 spool = 44,435 milligramm
Yevropa oʻlchov oʻlchovlari
tahrir- Asa – Germaniya, Gollandiya = 0,048063 g
- Ingliz tonnasi (yoki uzun) = 1,016 tonna
- Mark – Oʻrta asrlarda Gʻarbiy Yevropada kumush yoki oltin massasining birligi, taxminan 8 troy unsiyaga (249 g) teng. Keyinchalik bu belgi Angliya, Shotlandiya, Germaniya va Skandinaviya mamlakatlarida pul birligi sifatida ishlatila boshlandi.
- Todd – Angliya = 12 savdo funti = 5,44310844 kg
- Ferkin – Angliya = 56 funt = 25,40117272 kg yoki = 64 funt = 29,02991168 kg
- Yuz vazn – Angliya = 112 savdo funti = 50,80234544 kg
- Xogsxed – Angliya = 1000 funt = 453,6 kg
Qadimgi oʻlchov birliklari
tahrir- Darik = 1 / 3000 Fors isteʼdodi = 8,64 g
- Draxma = 1/100 mina = 6 obol = 3,9 g
- Mina = 390 g
- Obol = 650 mg
- Talant = 25,92 kg
- Hulk = 81,25 mg
- Shekel = 14 g
Misr oʻlchov birliklari
tahrir- Bakila (bob) – misrlik massa oʻlchovir. 1 bakila = 4 shamuna = 12 qirot . Misr kirati 0,195 grammga teng ekanligiga asoslanib, bitta bakila 2,34 grammga teng.
- Shamuna – Misrning massa oʻlchovi. 1 shamun = 1/4 bakila = 3 Misr qirot . Misr qirotining 0,195 grammga teng ekanligiga asoslanib, bitta shamuna 0,585 grammga teng. Bundan tashqari, 1,5 garamga (taxminan 1,7 gramm) teng boʻlgan kattaroq shamun ham bor edi.
- Adolia = 1,2701 kg
- Keti = 500 g
Ibroniycha oʻlchov birliklari
tahrir- Yel = 2,28 kg [5]
Arab oʻlchov birliklari
tahrir- Aruzza = 0,0186 g
Adabiyot
tahrir- Xinz, Valter. Metrik tizimga oʻtish bilan musulmon oʻlchovlari va vaznlari : Muallif tomonidan tuzatilgan va qoʻshimchalar boʻyicha. 1955 yil nashri / Per. u bilan. Yu. E. Bregel. – M., 1970 yil.
Havolalar
tahrir- Massa birliklari: birliklar roʻyxati, ularning tavsifi, raqamli qiymat konvertori. (Wayback Machine saytida 2022-09-28 sanasida arxivlangan)
- ↑ Irina Vinokurova. Xlebnaya metrologiya // Техника — молодёжи. – 2011. – № 7 (iyul). – S. 48.
- ↑ „ГОСТ 8.417-2002. Государственная система обеспечения единства измерений. Единицы величин.“. 2012-yil 10-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-iyun.
- ↑ Деньгуб В. М., Смирнов В. Г.. . ISBN 5-7050-0118-5.
- ↑ „CODATA Value: electron volt-kilogram relationship“. physics.nist.gov. 2021-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-fevral.
- ↑ “TYeGILAT GAShYeM" – ISBN 965-310-008-4