Vikipediya

Oleg Kononenko

Oleg Dmitriyevich Kononenko (ruscha: Олег Дмитриевич Кононенко; turkmancha: Oleg Dmitriýewiç Kononenko; 1964-yil 21-iyunda Turkmanistonda tugʻilgan) – Turkmaniston SSRdan kelgan rus kosmonavti[1]. U Xalqaro kosmik stansiyaga toʻrt marta uchgan: „Soyuz TMA-12“ bortida 17 -ekspeditsiyada bort muhandisi sifatida, 30 -ekspeditsiyada bort muhandisi va „Soyuz TMA-03M“ bortida 31-ekspeditsiya komandiri sifatida, 44 -ekspeditsiyada bort muhandisi va Soyuz TMA-17M bortida 45-ekspeditsiya va Soyuz MS-11 bortida 58-va 59-ekspeditsiya komandiri sifatida. Kononenko XKSga toʻrtta uzoq davom etgan parvozi davomida orbitada 736 kundan ortiq vaqt toʻplagan.

Oleg Kononenko
Олег Дмитриевич Кононенко
Tavalludi
Oleg Dmitriyevich Kononenko

21-iyun 1964-yil (1964-06-21) (60 yosh)
Turkmanobod, Turkmaniston
Fuqaroligi Rossiya va Turkmaniston
Kasbi [Muhandis|Injener]]
Millati Turkman, Rus
Mukofotlari
Kosmik karyera
Daraja Fuqaroviy
Kosmosdagi vaqt
 736 kun 18 soat 43 daqiqa
Tanlash 1996
Jami EVAs
 4
Jami EVA vaqti
 24 soat 28 daqiqa
Missiyalar Soyuz TMA-12 (Expedition 17), Soyuz TMA-03M (Expedition 30/31), Soyuz TMA-17M (Expedition 44/45), Soyuz MS-11 (Expedition 58/59), Soyuz MS-23 (Expedition 68/69)
Missiya belgisi

Shaxsiy hayoti va martaba

tahrir

Oleg Kononenko 1964-yil 21-iyunda Turkmaniston SSRning Chorjou shahrida (hozirgi Turkmanobod, Turkmaniston) oddiy oilada tugʻilgan. Uning otasi Dmitriy Ivanovich Kononenko yuk tashish kompaniyasida haydovchi boʻlib ishlagan, onasi Taisiya Stepanovna Churakova Turkmanobod aeroportida aloqa operatori boʻlgan. Kononenko Turkmanobod shahridagi 15-sonli oʻrta maktabni tamomlagan, u yerda turkman tili fanidan aʼlo baholar olgan.[2]

Taʼlim

tahrir

Maktabdan keyin Oleg Kononenko birinchi marta Xarkov aviatsiya institutiga kira olmadi. U uyga qaytib keldi. Bir yil Turkmanobod aeroporti aviatsiya texnik bazasining asbob-uskunalar sexida ishladi.[2] Ikkinchi urinish muvaffaqiyatli boʻldi. Kononenko 1988-yilda N. E. Jukovskiy nomidagi Xarkov aviatsiya institutini muhandis-mexanik mutaxassisligi boʻyicha tamomlagan.[1]

Tajriba

tahrir

Oʻqishni tugatgandan soʻng Kononenko faoliyatini Rossiya kosmik agentligining Kuybishevdagi TsSKB-Progress markaziy ixtisoslashtirilgan konstruktorlik byurosida muhandislikdan boshlab, yetakchi muhandis-konstruktorgacha boʻlgan yoʻlni bosib oʻtdi. Uning mas’uliyatiga tizimni loyihalash, tahlil qilish va kosmik kemalarning elektr energiya tizimlarini ishlab chiqish kabilar kiradi.[1]

Kosmonavt faoliyati

tahrir
 
Oleg Kononenko Koinot stansiyasining Taqdir laboratoriyasida.

1996-yil 29-martda Oleg Idoralararo qoʻmita tomonidan kosmonavtlikka nomzod sifatida tanlandi va 1996-yil iyunidan 1998-yil martigacha Gagarin nomidagi Kosmonavtlarni tayyorlash markazida tayyorlovdan oʻtdi va 1998-yil 20-martda u Idoralararo malaka komissiyasining sinov kosmonavti unvoniga sazovor boʻldi.[1] 1998-yil oktyabr oyida u Xalqaro kosmik stantsiya (XKS) dasturi uchun tanlangan kosmonavtlar guruhi tarkibida mashgʻulotlarni boshladi.[1]

2001-yil dekabridan 2002-yil apreligacha Kononenko uchinchi ISS tashrif buyuruvchi ekipaji uchun Soyuz TM-34 kemasining zaxira bort muhandisi sifatida oʻqidi. 2002-yil martidan 2004-yil fevraligacha u „Soyuz TMA“ kemasi va 9-11-ekspeditsiyaning asosiy ekipajlari uchun bort muhandisi sifatida oʻqigan. 2004-yil martidan 2006-yil martigacha u ISS dasturi uchun tanlangan kosmonavtlar guruhi tarkibida tayyorgarlikdan oʻtdi. 2006-yil mart oyida Kononenko „Soyuz TMA-12“ kemasi va Ekspeditsiya 17 ekipaji uchun bort muhandisi sifatida oʻqishni boshladi.[1]

 
Ekspeditsiya 30 bort muhandisi Oleg Kononenko Koinot stansiyasining Zvezda xizmat modulida SPRUT-2 eksperimentini amalga oshirmoqda.

Ekspeditsiya 17

tahrir

Kononenko Xalqaro kosmik stansiyaga ekspeditsiya-17 missiyasida ham, uni u yerga olib borgan Soyuz TMA-12 missiyasida ham bort muhandisi boʻlgan. Ekipaj 2008-yil 8-aprelda uchirilgan va 2008-yil 24-oktyabrda qaytib kelgan.[1] Kononenko koinotda 199 kun oʻtkazdi.[3]

Kononenko 17-ekspeditsiya komandiri Sergey Volkov va kosmik parvoz ishtirokchisi Richard Garriott (2008-yil 12-oktyabrda 18-ekspeditsiya ekipaji bilan Soyuz TMA-13 bortida ISSga uchirilgan) bilan Yerga qaytib keldi.[4][5] Ular Qozogʻistonning Arkalik shahridan 55 mil shimolga soat 23:37da qoʻndi. Ular vertolyotda Boyqoʻngʻir kosmodromiga yetkazildi, soʻngra Moskvadagi Zvezdniy Gorodok (Yulduzli shahar)ga joʻnadi.[6][7][8]

Ekspeditsiya 30/31

tahrir

2011-yil 21-dekabrda Kononenko André Kuipers va Donald Pettit bilan birgalikda 30-ekspeditsiya ekipajiga qoʻshilish uchun Xalqaro kosmik stansiyaga uchdi.[9] U oʻzining ekipaj aʼzolari bilan birga 23-dekabrda kosmik stansiyaga yetib keldi.[10] Ular 2012-yil 1-iyulda Yerga qaytishdi[11]

Kosmik yurishlar

tahrir
 
Kosmik sayohatchi Oleg Kononenko 2012-yil 12-fevralda Koinot stansiyasi tashqarisida.

Kononenko 2008-yilning 10-iyulida XKSning Pirs oʻrnatish boʻlimidan kosmosga chiqqanida oʻzining birinchi koinot sayohatini amalga oshirdi.[12] U kosmonavt Volkov bilan „Soyuz TMA-12“ kosmik kemasini koʻzdan kechirdi va undan piro murvatni oldi. Bu kosmik yurish 6 soat 18 daqiqa davom etdi.

2008-yil 15-iyulda Kononenko oʻzining ikkinchi kosmik yurishini oʻtkazish uchun yana Pirsdan tashqariga chiqdi.[13] Kononenko va Volkov bitta tajribani oʻrnatdilar va boshqasini olishdi. Shuningdek, ular stansiyaning tashqi koʻrinishini jihozlashda davom etishdi, jumladan Zvezda xizmat moduliga oʻrnatish nishonini oʻrnatishdi. Kosmosga chiqish Rossiyaning Orlan kostyumlarida boʻldi. Kononenko koʻk chiziqli Orlan kostyumida edi. Kosmosga chiqish 5 soat 54 daqiqa davom etdi.

2012-yil 12-fevralda Kononenko va uning hamkasbi kosmonavt Anton Shkaplerov XKS tashqarisida olti soatlik koinot sayohatini oʻtkazishdi. Ular Zvezda xizmat koʻrsatish moduliga uni mikrometeoroid orbital qoldiqlaridan himoya qilish uchun qalqonlarni oʻrnatdilar va Strela 1 kranini Pirs oʻrnatish boʻlimidan Poisk Mini tadqiqot moduliga (MRM-2) oʻtkazdilar. Ikki kosmonavt, shuningdek, Pirs oʻrnatish boʻlinmasida kosmik sayohatchilar tomonidan foydalaniladigan zinapoyaga dastgohlar oʻrnatdilar. Yana bir eski vazifa sifatida ular Poisk Mini tadqiqot modulida Vynoslivost deb nomlangan tajribani oʻrnatdilar. Vynoslivost yoki „Endurance“ eksperimentining bir qismi sifatida Poisk moduli yuzasida ikkita laganda metall namunalari qoldiriladi.[14]

Ekspeditsiya 44/45

tahrir

2015-yil 22-iyulda Kononenko Soyuz-TMA-17M kemasida NASA astronavti Kjell Lindgren va Yaponiya aerokosmik tadqiqotlar agentligidan (JAXA) Kimiya Yui bilan birgalikda Soyuz qoʻmondoni sifatida Xalqaro kosmik stansiyaga uchirildi. Ular Xalqaro kosmik stansiyada 44- va 45 -ekspeditsiya aʼzolari sifatida 5 oy vaqt oʻtkazdilar. Uchlik 2015-yil 11-dekabrda „Soyuz TMA-17M“ bortida Qozogʻiston dashtiga eson-omon qoʻnishdi. Ular kamdan-kam uchraydigan holat, yaʼni tunda Yerga qaytib kelishdi. Kononenko uchinchi missiyasida koinotda 142 kun oʻtkazdi.

Ekspeditsiya 58/59

tahrir
 
Kononenko 2018-yil 11-dekabrda Strela kranida turgan Soyuz MS-09ning tashqi korpusini koʻzdan kechirish uchun EVAda

Kononenko 2018-yil 3-dekabrda „Soyuz MS-11“ ning „Soyuz“ qoʻmondoni sifatida toʻrtinchi marta XKS tomon uchdi. Dastlab u 58-ekspeditsiyada bort muhandisi va 59-ekspeditsiyada komandir sifatida xizmat qilishi rejalashtirilgan edi. 2018-yil 11-oktyabrda „Soyuz MS-10“ uchirilmaganligi sababli, 58-ekspeditsiyaning asl qoʻmondoni Aleksey Ovchinin stansiya bortida emas edi. Shuning uchun Kononenko 58-ekspeditsiya va 59-ekspeditsiyaga qoʻmondonlik qildi. 58-ekspeditsiya 2018-yil 20-dekabrda „Soyuz MS-09“ning joʻnab ketishi bilan boshlandi.[15] Kononenko va ekipaj aʼzolari Enn Makkleyn va Devid Sen-Jak 2019-yil 24-iyun kuni koinotda 203 kun 15 soat 16 daqiqa vaqt oʻtkazgandan soʻng Yerga qaytishdi.[16]

Kononenko ona vatani – Turkmanistonda boʻlganini doimo iliqlik bilan eslaydi.[17][18] 2018-yilning 31-dekabr kuni Kononenko Turkmaniston bayrogʻini va XKSdan Gurbanguli Berdimuhamedovning „Turkmaniston – Buyuk Ipak yoʻlining yuragi“ kitobini koʻrsatdi va barcha Turkmaniston fuqarolarini orbitadan Yangi yil bilan tabrikladi.[19] Shuningdek, kosmonavt oʻzi tugʻilib oʻsgan yurtga nisbatan alohida tuygʻulari borligini, uning yutuqlaridan gʻururlanib, quvonishini taʼkidladi.[20]

Kelajak rejalar

tahrir

2020-yil iyun oyida Kononenko 2022-yil oxirida XKSga qaytishi kutilayotganini eʼlon qildi. Ushbu missiya odatdagidek 180 kun davom etadi deb faraz qilsak, Kononenko koinotda jami 916 kun boʻlib, Gennadiy Padalkaning joriy rekordidan (878 kun) oshib ketadi.

Shaxsiy hayoti

tahrir

Kononenko voleybol boʻyicha ixtisoslashtirilgan maktabda tahsil olgan. Turkmaniston yoshlar terma jamoasining sobiq aʼzosi.

U Tatyana Mixaylovna Kononenkoga (Yurieva) uylangan. Ularning oʻgʻli Andrey Olegovich Kononenko va qizi Alisa Olegovna Kononenko bor. Oleg oʻqishni va jamoaviy sportni yaxshi koʻradi.

 
Rossiya Qahramoni Oleg Kononenko

Mukofotlar

tahrir
  • Rossiya Federatsiyasi Qahramoni (2009-yil 5-fevral) – kosmik parvoz paytida koʻrsatgan jasorati va qahramonligi uchun
  • Turkmaniston Qahramoni (2019)[21][22]
  • "Koinotni oʻrganishdagi xizmatlari uchun" medali (2011-yil 12-aprel) – kosmosni tadqiq qilish, rivojlantirish va undan foydalanish sohasidagi ulkan yutuqlari, koʻp yillik fidokorona mehnati, jamoat faoliyati uchun
  • „Prezident yulduzi“ ordeni (Turkmaniston, 2009-yil 16-fevral) – Turkmaniston hukumati va xalqi oldidagi xizmatlari, shaxsiy jasorati, professionalligi va tinch kosmik tadqiqotlar xalqaro dasturini bajarishda erishgan yutuqlari uchun.[23]
  • Rossiya Federatsiyasining uchuvchi-kosmonavti (2009)
  • Gagarin medali
  • Smolensk viloyati, Gagarin faxriy fuqarosi (2011-yil 24-fevral) – mukammallik yillari, shaxsiy mas’uliyatni chuqur his qilish, murakkab vaziyatdan chiqish va toʻgʻri qaror qabul qilish qobiliyati, oʻz vataniga sadoqati va Yuriy Gagarin jasoratlarini davom ettirishi uchun.
  • NASAning Davlat xizmati uchun medali (AQSh, 2008)
  • NASA kosmik parvoz medali (AQSh, 2008)

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 NASA. „Oleg Dmitrievich Kononenko“. NASA (2008). 2008-yil 16-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-oktabr 2008-yil.
  2. ↑ 2,0 2,1 Biografiya kosmonavta MKS, urojensa Turkmenistana – Olega Dmitrievicha Kononenko
  3. ↑ NASA. „Expedition 17“. NASA (2008). 2012-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
  4. ↑ Mark Carreau. „$30 million buys Austin resident a ride on Soyuz mission“. The Houston Chronicle (2008). Qaraldi: 12-oktabr 2008-yil.
  5. ↑ Tariq Malik. „Former Astronaut's Son Signs on as Next Space Tourist“. SPACE.com. Qaraldi: 9-oktabr 2007-yil.
  6. ↑ BBC. „Soyuz space capsule lands safely“. BBC News (24-oktabr 2008-yil). Qaraldi: 25-oktabr 2008-yil.
  7. ↑ ITAR. „Cosmonauts examined with special system“. ITAR-TASS News Agency (2008). 27-dekabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-oktabr 2008-yil.
  8. ↑ Peter Leonard for the Associated Press. „US Game Designer Blasts Into Space With DNA Cargo“. ABC News (2008). 20-oktabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-oktabr 2008-yil.
  9. ↑ Harding. „Russian Soyuz TMA-03M spacecraft launches to International Space Station“. NASASpaceFlight.com (21-dekabr 2011-yil). 28-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-aprel 2021-yil.
  10. ↑ Klotz, Irene. „New crew arrives at International Space Station“. Reuters (23-dekabr 2011-yil). 9-yanvar 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-dekabr 2011-yil.
  11. ↑ Bora, Kukil. „Three Expedition 31 Crew Members From International Space Station Land In Kazakhstan“. International Business Times (2-iyul 2012-yil). Qaraldi: 2-iyul 2012-yil.
  12. ↑ NASA. „Russian Spacewalkers Retrieve Soyuz Pyro Bolt“ (10-iyul 2008-yil). 2011-yil 16-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
  13. ↑ NASA. „Russian Spacewalkers Outfit Station's Exterior“ (15-iyul 2008-yil). 2017-yil 19-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
  14. ↑ „Soyuz TMA-03M“. Russianspaceweb.com (23-dekabr 2011-yil). Qaraldi: 25-dekabr 2011-yil.
  15. ↑ Garcia. „Expedition 58“. NASA (2018-yil 1-noyabr). 2018-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
  16. ↑ Harwood, William. „3 station fliers complete 'once-in-a-lifetime ride' home after 204-day stay in orbit“. CBS News (25-iyun 2019-yil).
  17. ↑ Kosmonavt Kononenko s orbiti pozdravil narod Turkmenii s Novim godom
  18. ↑ Oleg Kononenko: „V chetvyortiy kosmicheskiy polyot obyazatelno vozmu kakuyu-to chastitsu Turkmenistana“
  19. ↑ Kosmonavt Kononenko prodemonstriroval s borta MKS flag Turkmenistana i knigu Berdimuxamedova
  20. ↑ Kononenko s borta MKS pozdravil jiteley Turkmenistana s Novim godom
  21. ↑ Kosmonavtu Olegu Kononenko prisvoeno zvanie Geroya Turkmenistana
  22. ↑ Kosmonavtu Olegu Kononenko prisvoili zvanie Geroya Turkmenistana
  23. ↑ „Archive“. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oleg_Kononenko&oldid=5134627" dan olindi