Pekin konvensiyasi
Pekin konvensiyasi yoki Pekinning birinchi konvensiyasi — 1860-yilda Xitoyning Sin sulolasi va Buyuk Britaniya, Fransiya va Rossiya imperiyasi oʻrtasida tuzilgan uchta alohida shartnomani oʻz ichiga olgan bitimdir. Xitoyda ular teng boʻlmagan shartnomalar qatoriga kirgan. Xitoy Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi konventsiyaning asl nusxasini Tayvandagi Milliy saroy muzeyida saqlangan[1].
Tayyorlanishi
tahrir1860-yil 18-oktabrda Ikkinchi afyun urushi yuqori nuqtasida ingliz va fransuz qoʻshinlari Pekindagi Yopiq shaharga kirishdi. Xitoyning hal qiluvchi jangdagi magʻlubiyatidan soʻng, shahzoda Gong Sin hukumati nomidan Britaniya va Fransiya vakili boʻlgan lord Elgin va baron Gros bilan ikkita shartnoma imzolashga majbur boʻlgan[2]. Rossiya urushmayotgan boʻlsa-da, knyaz Gong ham Nikolay Ignatyev bilan shartnoma imzolagan. Dastlabki reja Sin amaldorlari ingliz-fransuz mahbuslariga nisbatan yomon munosabatda boʻlgani uchun jazo sifatida Yopiq shaharni yoqib yuborish edi. Bu shartnoma imzolanishini xavf ostiga qoʻyishi mumkinligi sababli, ushbu reja oʻrniga Eski yozgi saroy va yozgi saroyni yoqish uchun tanlangan[2]. Fransiya va Britaniya bilan shartnomalar 1860-yil 24-oktabrda Yopiq shaharning janubida joylashgan marosimlar vazirligi binosida imzolangan[3].
Shartlar
tahrir
Konventsiyada Syanfen imperatori Tyensin shartnomasini (1858) ratifikatsiya qilgan. Koulun yarim oroli dastlab 1860-yil mart oyida ijaraga olingan edi. Pekin konventsiyasi ijara shartnomasini tugatdi va 1860-yil 24-oktabrda ushbu hududni inglizlarga rasmiy ravishda bergan[4]. Xitoy va Buyuk Britaniya oʻrtasidagi konvensiyaning 6-moddasida Xitoy Koulun yarim orolining hozirgi Boundari strit, Koulun va Gonkong (shu jumladan Stounkutter oroli) janubidagi qismini Buyuk Britaniyaga abadiy berishi shart edi. Xitoy va Fransiya oʻrtasidagi konventsiyaning 6-moddasida „Xristianlardan taʼqiblar davrida musodara qilingan diniy va xayriya muassasalari Xitoydagi Fransiya vaziri orqali oʻz egalariga qaytarilishi kerak“ deb belgilangan.
Manchjuriya
tahrirShartnoma natijasida, shuningdek, Tashqi Manchuriyaning bir qismi Rossiya imperiyasiga berildi. U Rossiyaga Ussuri oʻlkasi, hozirgi Primoryening bir qismiga, Sharqiy Tatariyaning qadimgi Manju provinsiyasi hududiga toʻgʻri keladigan yerlar uchun alohida huquq berdi. Qarang: Aygun shartnomasi (1858), Nerchinsk shartnomasi (1689) va Xitoy-Rossiya chegarasidagi mojarolar. Shartnoma Sin sulolasi hukmronligi ostidagi hududlarni berishdan tashqari, Koreya qonunlari nazorati ostidagi hududlarni, xususan, Noktundo orolini (oʻsha paytda va hozirda Primorsk oʻlkasining eng janubiy qismidagi yarim orol) ham olib berdi. Bu koreyslarga 1880-yillargacha (Koreya aʼzo boʻlmagan shartnoma imzolanganidan keyin 20 yil oʻtgach) maʼlum emas edi. Maʼlum boʻlgach, u rasmiy norozilik masalasiga aylandi, chunki koreyslar Noktundo orolini Rossiyaga berishda Sinning Koreyada hech qanday vakolati va huquqi mavjud emasligini taʼkidladilar.
Oqibat
tahrirBirlashgan Qirollik va Xitoy Xalq Respublikasi (XXR) hukumatlari 1984-yilda Gonkong masalasi boʻyicha Xitoy-Britaniya qoʻshma deklaratsiyasini tuzdilar, unga koʻra ijaraga olingan hududlarning suvereniteti saqlangan holda Gonkong oroli Xitoyga qaytarilgan.Nankin (1842) va Koulun yarim oroli (Boundari stritdan janubda) 1997-yil 1-iyulda XXRga oʻtkazilishi kerak edi.
Noktundo
tahrirXVII asr boshidan Koreya nazorati ostida boʻlgan, ammo shartnomada (1880-yillargacha koreyslar bilmagan holda) Rossiyaga berilgan Noktundo maqomi rasmiy ravishda hal qilinmagan, chunki Koreyaning ikkita rasmiy hukumatidan faqat bittasi Rossiya bilan chegara shartnomasini qabul qildi. Shimoliy Koreya va SSSR 1985-yilda chegara shartnomasini imzolagan boʻlib, u Rossiya-Shimoliy Koreya chegarasini Rossiya tomonidagi hozirgi Noktundo yarimorolidagi Tumen daryosi markazidan oʻtganligini rasman tasdiqlagan. Ushbu kelishuv Janubiy Koreya tomonidan tan olinmagan, u oʻshandan beri Noktundoning Koreya nazorati ostiga qaytishini talab qilib kelmoqda[5].
Yana qarang
tahrir- Ikkinchi Pekin konvensiyasi
- Gonkong tarixi
- Osiyodagi gʻarb imperializmi
Manbalar
tahrir- ↑ http://www.npm.gov.tw/exh100/diplomatic/page_en02.html (Wayback Machine saytida 2017-07-01 sanasida arxivlangan) Republic of Chinaʼs Diplomatic Archives (English)
- ↑ 2,0 2,1 Harris, David. Van Slyke, Lyman P. [2000] (2000). Of Battle and Beauty: Felice Beatoʻs Photographs of China. University of California Press. ISBN 0-89951-100-7ISBN 0-89951-100-7
- ↑ Naquin, Susan. [2000] (2000). Peking: Temples and City Life, 1400-1900. University of California Press. ISBN 0-520-21991-0
- ↑ Endacott, G. B.. A biographical sketch-book of early Hong Kong. Hong Kong University Press [1962], 2005. ISBN 978-962-209-742-1.
- ↑ „Проблема острова Ноктундо в средствах массовой информации Южной Кореи [The problem of the Noktundo island in the media in South Korea (in Russian). ru.apircenter.org. Archived from the original on 10 September 2013. Retrieved 30 June 2015.“].
Mavzuga yaqin
tahrir- Cole, Herbert M. „Origins of the French Protectorate over Catholic Missions in China.“ American Journal of International Law 34.3 (1940): 473-491.
Havolalar
tahrir- 1840-yildan 1999-yilgacha Gonkong tarixining xronologiyasi
- Xitoy va Buyuk Britaniya oʻrtasidagi Pekin konvensiyasining toʻliq matni (Wayback Machine saytida 2014-03-03 sanasida arxivlangan)
- Xitoy va Fransiya oʻrtasidagi Pekin konvensiyasining toʻliq matni (Wayback Machine saytida 2016-03-05 sanasida arxivlangan)
- Xitoy va Rossiya oʻrtasidagi Pekin konvensiyasining toʻliq matni (Wayback Machine saytida 2017-12-01 sanasida arxivlangan)