Pul yuvish

Pul yuvish – jinoyat natijasida qoʻlga kiritilgan pul yoki boshqa mulkka qonuniy tus berish, yaʼni noqonuniy yoʻllar bilan topilgan mulkni ochiqchasiga foydalana olish uchun norasmiy iqtisoddan rasmiy iqtisodga olib oʻtish. Ammo baʼzi bir qonun tizimlarida „pul yuvish“ atamasi terrorizmni qoʻllash, soliq toʻlamaslik va xalqaro sanksiyalarni aylanib oʻtish kabi boshqa turdagi moliaviy jinoyatlar haqida gapirilganda ham qoʻllanadi.

Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish yani mulk(pul mablaģlari yoki boshqa mol mulk)jinoiy faoliyat natijasida topilgan bolsa, uni oʻtkazish mulkka aylantirish yoxud almashtirish yoʻli bilan uning kelib chiqishiga qonuniy tus berish huddi shuningdek bunday pul mablaģlari yoki boshqa mol-mulkning asl xususiyatini, manbaini, tasarruf etish.

Taʼrifi

Xizmat koʻrsatish kompaniyasiga „qora“ pulni qoʻyish pul yuvishning keng tarqalgan turidir. Bunday holda noqonuniy yoʻllar bilan qoʻlga kiritilgan daromad qonuniy topilgan foyda bilan aralashtiriladi.

Pul yuvishda tushumlarning asl manbalari yashiriladi. Bu jarayonning boshida baʼzan qalbaki hujjatardan foydalaniladi. Uchinchi shaxslar hujjatlaridan foydalanilgan hollar ham uchrab turadi.

„Pul yuvish“ atamasi (inglizcha: money laundering) 1920-yillarda AQSHda yuzaga kelgan degan fikr bor. Bu fikrga koʻra, oʻsha paytlarda Amerikalik mafiya guruhlar noquniniy yoʻl bilan qoʻlga kiritilgan pullarga qonuniy tus berish uchun avtomatlashtirilgan kir yuvish joylarini sotib olishgan yoki oʻzlari ochishgan. Bu fikr toʻgʻri yoki notoʻgʻriligidan qatʼiy nazar, hozir „pul yuvish“ atamasi keng qoʻllanadi.

Globalizatsiya shart-sharoitlarida pul yuvish uchun koʻp hollarda ofshorlardan foydalaniladi. Ofshorlar bu (inglizcha: offshore – „qirgʻoq narisidagi“) „soliq jannati“ boʻlgan mamlakatlardir. Bunday mamlakatlarda mablagʻ egalari anonimligi va maxfiyligi kafolatlanadi.

Pul yuvish qadamlari

1. Jinoyat

• Korrupsiya va poraxoʻrlik;
• Firibgarlik;
• Uyushgan jinoyat;
• Narkotik moddalar savdosi va odam savdosi;
• Ekologik jinoyatlar;
• Terrorizm;
• Boshqa jinoyatlar (ogʻirligi darajasidan qatʼiy nazar).

2. Joylashtirish

• Jinoyatdan olingan foydani tijoratga tatbiq etish.

3. Izlarni chalkashtirish

Pulni jinoiy manbalardan uzoqlashtirish

• Pulni boshqa hisoblarga yuborish;
• Pulni boshqa mamlakatlarga yuborish.

4. Integratsiya – qonuniy erishilgan boylik koʻrinishini yaratish

• Yuvilgan pullarni jinoyatchilarga qaytarish.

Pul yuvish bilan kurashish

Pul yuvish bilan samarali kurashish uchun quyidagi idoralar hamkorlikda ish tutishi zarur:

• qonun chiqaruvchi idoralar;
• ijro etuvchi idoralar yoki ministrliklar;
• sud idoralari;
• qonunni himoya qilish idoralari;
• moliyaviy qidiruv boʻlinmalari;
• Markaziy bank, turli tekshiruvchi idoralar va boshqa moliyaviy va moliyaviy boʻlmagan mahkamalar.

Bundan tashqari, pul yuvish bilan kurashish uchun bank kabi xususiy mahkamalar ham hamkorlikda ish yuritishi kerak. Pul yuvish uchun boʻlgan kurashni jahon miqyosida muvofiqlashtirish uchun 1989-yil G7 ning Parijdagi sammitida Pul yuvish bilan kurashishning moliyaviy choralarini ishlab chiqish guruhi (inglizcha: Financial Action Task Force on Money Laundering, FATF) tuzilgan.

Oʻzbekistonda pul yuvish

Ommaviy axborot vositalarida Oʻzbekistonda sodir boʻlayotgan pul yuvish holatlari haqida tez-tez yozib turiladi. Ayniqsa gʻarb mamlakatlari gazeta-jurnallarida bu mavzu koʻp yoritiladi.

Gulnora Karimova

2014-yil mart oyida Shveysariya mamlakatining Bosh prokuraturasi „Shveysariya Bosh prokuraturasi noqonuniy pullarni oʻzlashtirishda gumonlanayotgan toʻrt oʻzbek fuqarosi bilan birga Oʻzbekiston prezidentining toʻngʻich qizi Gulnora Karimova ustidan ham tekshiruv boshlaganini maʼlum qildi.“ Shveysariyalik ayblovchilar Karimovani pul yuvishda aybdorlikda gumon qilib 2013-yildan beri tekshirishayotganini bildirishdi. 2013-yilning iyul oyida Karimova Birlashgan millatlar tashkilotiga Oʻzbekistonning elchisi lavozimidan va boshqa xalqaro tashkilotlardagi lavozimlaridan tushirilganidan keyin oʻz diplomatik daxlisizligini qoʻldan boy bergan.

Shveysariya rasmiylari 2012-yilning iyul oyida Karimovaga yaqin pul yuvishda ayblangan toʻrt kishiga qarshi jinoiy ish ochishganini bildirishdi. Ularning aytishicha, Karimovaga qarshi tekshiruvlar 2013-yil sentabr oyida boshlangan.

Havolalar

• Pul yuvish Open Directory loyihasida (Wayback Machine saytida 2014-02-27 sanasida arxivlangan) ^(ingl.)
• „Pul yuvish“ nimaligini Vikipediyadan soʻrang, Ozodlik radiosi, 13-mart, 2014