Qirollik koʻrgazma binosi (Avstraliya)
Qirollik koʻrgazma binosi — Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan bino hisoblanadi. Avstraliyadagi bu bino 1879—1880-yillarda xalqaro koʻrgazmalar harakatining bir qismi sifatida qurilgan boʻlib, u butun dunyo boʻylab 1851—1915-yillar orasida 50 dan ortiq koʻrgazmalarni taqdim etgan[1]. U 1880—1881-yillarda Melburn xalqaro koʻrgazmasini oʻtkazish uchun qurilgan, keyin esa 1888-yilda yanada kattaroq yuz yillik xalqaro koʻrgazmaga va 1901-yilda Avstraliyaning birinchi parlamentining rasmiy ochilishiga mezbonlik qilgan. Bino Viktoriya 1870-yillarda olib borgan boshqaruvi gʻururning namunasidir[2]. 20-asr davomida binoning kichikroq qismlari va qanotlari vayron qilingan va yongʻinga duchor boʻlgan. Ammo, „Great Hall“ deb nomlanuvchi asosiy bino saqlanib qolingan.
| Qirollik koʻrgazma binosi | |
|---|---|
 | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Meʼmoriy uslubi | Viktoriya uslubi |
| Joylashuvi | 9 Nicholson Street, Melbourne, Victoriya Avstraliya |
| Shahar | Viktoriya |
| Mamlakat | Avstraliya |
| Koordinatalar | 37°48′17″S 144°58′17″E / 37.80472°S 144.97139°E |
| Dizayn va konstruksiya | |
| Meʼmor | Joseph Reed |
| Qirollik koʻrgazma binosi (Avstraliya) | |
U 1990-yillar davomida restavratsiya qilingan va 2004-yilda Avstraliyada YUNESKOning Butunjahon merosi maqomiga sazovor boʻlgan birinchi bino boʻlib, dunyodagi soʻnggi 19-asr koʻrgazma binolaridan biri boʻlgan. Bino 1851—1914-yillardagi Xalqaro koʻrgazma harakatidan saqlanib qolgan dunyodagi eng toʻliq koʻrkazma muzeyidir. U Melburn muzeyi yonida joylashgan va Viktoriya muzeyi kolleksiyasidagi eng katta binodir.
Tarixi
tahrir
Qirollik koʻrgazma binosi Rid va Barns arxitekturasining meʼmori Jozef Reed tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, u Melburn Town Hall, Viktoriya davlat kutubxonasi va barokko uslubidagi bogʻlarni ham loyihalashtirgan. Qirollik koʻrgazma binosi Reed va Barns tomonidan bajarilgan eng katta dizayn edi[3]. Reedning soʻzlariga koʻra, eklektik dizayn koʻplab manbalardan ilhomlangan. Gʻisht, yogʻoch, poʻlat va shiferdan tashkil topgan koʻrgazma binosi Vizantiya, Romanesk, Lombardiya va Italiya Uygʻonish davri uslublarini ifodalaydi[4]. Gumbaz Florensiya sobori asosida yaratilgan, asosiy pavilyonlar esa Rundbogenstil uslubi va Normandiya, Kan va Parijdagi bir nechta binolar taʼsirida boʻlgan[5]. Katta zal hali ham goʻzal holatda, uning toji 68 metr va eni 18,3 metr boʻlgan sakkiz burchakli baraban va gumbaz bilan qoplangan. Gumbaz choʻyan va yogʻochdan yasalgan karkas yordamida qurilgan va ikki qavatli qobiqga ega. Oʻtish joyida gumbazning tamburidagi derazalar yorqin ochiq joy uchun quyosh nurini olib keladi. Ichki makon 1901-yilgi rang sxemasida boʻyalgan, devor rasmlari va gumbaz ostida 1888-yildan beri saqlanib qolgan „Viktoriya barcha xalqlarni kutib oladi“[6] 1888-yilda Centennial Xalqaro koʻrgazma uchun elektr yoritgich oʻrnatilgan va bu dunyodagi birinchi tungi vaqtda ham foydalanish mumkin boʻlgan koʻrgazmaga aylandi[7].
1880—1901-yillar
tahrir1880-yillarda bino ikkita yirik xalqaro koʻrgazmaga mezbonlik qildi: 1880-yilda Melburn xalqaro koʻrgazmasi va 1888-yilda Melburn yuz yillik koʻrgazmasi hamda Avstraliyada Yevropaning bir asrlik yashashini nishonlash boʻlgan. Shundan soʻng Viktoriya parlamenti esa keyingi 26 yil davomida koʻrgazma binosiga koʻchib oʻtdi.
1901-yil 3-sentabrda General-gubernatorning rafiqasi Xopetun grafinyasi Avstraliya milliy bayrogʻini loyihalash boʻyicha tanlov gʻoliblarini eʼlon qildi. Qirollik koʻrgazma binosi gumbazi ustida 5,5 metrga 11 metr oʻlchamdagi katta bayroq ochildi va oʻrnatildi.
1901—1979-yillar
tahrir
1902-yilda binoda Avstraliya Federal xalqaro koʻrgazmasi boʻlib oʻtdi[8]. Bu vaqtdan keyin
bino koʻp maqsadlarda ishlatilgan[9].
Keyinchalik bino chiriganligi sababli, 1940-yillarda mahalliy aholi tomonidan "Oq fil" nomi bilan tanildi va 1950-yillarda, oʻsha paytdagi Melburndagi koʻplab binolar singari, u ofis bloklari bilan almashtirilishi uchun moʻljallangan edi. 1948-yilda Melburn shahar kengashi aʼzolari buni ovozga qoʻyishdi va binoni buzmaslik toʻgʻrisida qaror qabul qilindi[10]. Bir vaqtlar Melburn akvariumi joylashgan binoning qanoti 1953-yilda yonib ham ketgan. Binoning gʻarbiy qoʻshimcha qismi 1970-yillarda buzib tashlangan[11][12]. 1980-yilda koʻrgazma oynasi bilan qoplangan koʻrgazma maydonini taʼminlaydigan yangi bino bilan almashtirildi. 1980-yil 1-oktabrda Viktoriyaga tashrifi chogʻida malika Aleksandra yangi oyna „Yuz yillik zali“ ning ochilishi va binoning 100 yilligiga bagʻishlangan lavhani ochdi. Malika shuningdek, Qirolicha hazratlari tomonidan binoga „Qirollik“ unvoni berilgan sana xotirasiga ikkinchi lavhani ochdi.
Taʼmirlash ishlari
tahrirTaʼmirlash ishlari yogʻoch taxtalarni taʼmirlash, tashqi qismlarni qayta qilishni oʻz ichiga oladi. Koʻpgina yogʻoch zinapoyalar xavfsizlik uchun beton bilan almashtirildi. Sharq va Gʻarbiy qoʻshimchalar va ikkita Shimoliy tuzilma kabi barcha qoʻshimchalar olib tashlandi[13]. Janub yuzlari tabiatni muhofaza qilish dunyosini oʻz ichiga oladi, bino zalining gumbazi taʼmirlanadi va yangi tajriba yaratildi. Avstraliya atrof-muhit va energetika departamenti, Heritage Victoria, Creative Victoria va Museums Victoria bilan birgalikda loyihalarni nazorat qiladi. Taʼmirlash ishlari 2020-yil yakunlandi[14].
Hozirgi kunda
tahrirQirollik koʻrgazma binosi Sent-Vinsent kasalxonasi tomonidan boshqariladigan COVID-19 ommaviy emlash markazi sifatida ishlatildi.[15]
Qirollik koʻrgazma binosi Melburn universiteti, Qirollik Melburn texnologiya instituti, Melburn oʻrta maktabi, Nossal oʻrta maktabi, Mac uchun imtihon zali sifatida ishlatiladi. Robertson qizlar oʻrta maktabi va Suzanna Kori oʻrta maktabi faoliyatida ham ishlatilib kelinadi.
Manbalar
tahrir- ↑ „Royal Exhibition building and Carlton Gardens“. Qaraldi: 14-noyabr 2018-yil.
- ↑ „Royal Exhibition Building and Carlton Gardens, World Heritage Management Plan“ (2013-yil oktabr). 9-mart 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2018-yil.
- ↑ „Royal Exhibition Building and Carlton Gardens, World Heritage Management Plan“ (2013-yil oktabr). 9-mart 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2018-yil.
- ↑ „Royal Exhibition Building and Carlton Gardens“. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (2004). Qaraldi: 14-noyabr 2018-yil.
- ↑ Willis, Elizabeth. The Royal Exhibition Building, Melbourne. A Guide. Melbourne, Victoria: Museum Victoria, 2004 — 2-bet. ISBN 0-9577471-4-4.
- ↑ „The Royal Exhibition Building of "Marvellous Melbourne"“. Qaraldi: 14-noyabr 2018-yil.
- ↑ „The Building“. 15-noyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2018-yil.
- ↑ „AUSTRALIAN FEDERAL INTERNATIONAL EXHIBITION.“. The Argus (Melbourne: 1848 - 1957). Melbourne: National Library of Australia (1-noyabr 1902-yil), s. 17. Qaraldi: 5-noyabr 2013-yil.
- ↑ „Melbourne at War – Stop 7“ (inglizcha). Heritage Council of Victoria (26-mart 2015-yil). 19-mart 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 19-mart 2021-yil.
- ↑ Wills, Elizabeth. The Royal Exhibition Building, Melbourne. A Guide. Melbourne, Victoria: Museum Victoria, 2004 — Foreword-bet. ISBN 0-9577471-4-4.
- ↑ „The Building: Royal Exhibition Building“. museumsvictoria.com.au. 15-noyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyun 2022-yil.
- ↑ „Museum Victoria“. 10-sentabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-sentabr 2009-yil.
- ↑ „Royal Exhibition Building and Carlton Gardens“. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (2004). Qaraldi: 14-noyabr 2018-yil.
- ↑ „Major Project“. 15-noyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-noyabr 2018-yil.
- ↑ Richards. „'It's stunning': Australia's UNESCO World Heritage-listed vaccine hub“ (en-au). Traveller (11-iyun 2021-yil). Qaraldi: 2-noyabr 2021-yil.
Havolalar
tahrir- Qirollik koʻrgazma binosi uchun Jahon merosi roʻyxati
- Viktoriya muzeyidagi qirollik koʻrgazma binosi
- Qirollik koʻrgazma binosi tasvirlari (Wayback Machine saytida 26-fevral 2016-yil sanasida arxivlangan)