Qoraqalpogʻiston Joʻqorgʻi Kengesi
Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi (qoraqalpoqcha: Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi) — 1995-yil 25-dekabrda tashkil etilgan Qoraqalpog‘iston Respublikasining qonun chiqaruvchi hokimiyatini amalga oshiruvchi oliy davlat vakillik organi, Respublika parlamenti.
| Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi | |
|---|---|
| Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi | |
 | |
| Tip | |
| Tip | Bir palatali parlament |
| Rahbariyat | |
| Joʻqorgʻi Kenges raisi | Amanbay Orinbayev |
| Tuzilma | |
| Aʼzolar | 65 |
 | |
| Fraksiyalar |
Hukumat (33) Oʻzbekiston Liberal demokratik partiyasi (19) Oʻzbekiston Milliy tiklanish demokratik partiyasi (14) Muxolifat (32) Oʻzbekiston Xalq demokratik partiyasi (16) Oʻzbekiston ekologik partiyasi (10) Adolat sotsial-demokratik partiyasi (6) |
| Ovoz berish tizimi | yashirin |
| Oxirgi saylovlar | 22-dekabr 2019-yil va 5-yanvar 2020-yil |
| Majlislar zali | |
 | |
| Nukus shahridagi Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi binosi (Islom Karimov guzari ko‘chasi, 112-uy) | |
| Sayt | |
| joqargikenes.uz | |
Faoliyati tartibi va vakolatlari
tahrirJoʻqorgʻi Kenges Qoraqalpogʻiston Konstitutsiyasi va uning faoliyatining huquqiy asosi boʻlgan „Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi toʻgʻrisida“gi Konstitutsiyaviy qonun asosida tashkil etilgan. Kenges tarkibi hududiy saylov okruglari boʻyicha koʻppartiyaviylik asosida 5 yil muddatga saylanadigan deputatlardan tuziladi. Saylov kunigacha 25 yoshga to‘lgan Qoraqalpog‘iston fuqarolari Jo‘qorg‘i Kengesga saylanish huquqiga ega.
Jo‘qorg‘i Kengesning mutlaq vakolatlariga quyidagilar kiradi: Qoraqalpog‘iston Konstitutsiyasi va qonunlarini qabul qilish, ularga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish, Jo‘qorg‘i Kenges raisini — Qoraqalpog‘iston Respublikasining oliy mansabdor shaxsini va Vazirlar Kengashi raisini saylash, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisining o‘rinbosarlarini va Vazirlar Kengashi a’zolari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasining raisini lavozimga tayinlash hamda lavozimidan ozod etish, vazirliklarni va boshqa davlat organlarini, Respublika prokurorini, tuman va shahar sudlarini tashkil etish va tugatish, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirish davlat dasturlarini qabul qilish, byudjetni tasdiqlash va uning ijrosini nazorat qilish, ma’muriy-hududiy tuzilish masalalarini qonun hujjatlari bilan tartibga solish[1].
Joʻqorgʻi Kenges raisi
tahrirJo‘qorg‘i Kengesi raisi Qoraqalpog‘iston Respublikasining oliy mansabdor shaxsi hisoblanadi. Yashirin ovoz berish yoʻli bilan deputatlar orasidan Joʻqorgʻa Kengesi vakolat muddatiga, ketma-ket ikki muddatdan koʻp boʻlmagan muddatga saylanadi. Joʻqorgʻi Kengesi raisi Qoraqalpogʻiston Respublikasi qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat oliy organlari oʻrtasidagi oʻzaro hamkorlikni taʼminlaydi, qonunlar va meʼyoriy hujjatlar ijrosi ustidan nazoratni tashkil etadi, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti bilan kelishilgan holda Joʻqorgʻi Kengesga Vazirlar Kengashi raisi lavozimiga nomzod koʻrsatadi. Vazirlar Kengashi raisining taqdimiga binoan tumanlar va shaharlar hokimlarini tayinlaydi hamda lavozimidan ozod qiladi, mahalliy xalq deputatlari Kengashlari tomonidan tasdiqlaganidan keyin Jo‘qorg‘i Kengesga taqdim etadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti bilan kelishilgan holda fuqarolik ishlari bo‘yicha Qoraqalpog‘iston Oliy sudi, jinoyat ishlari bo‘yicha Qoraqalpog‘iston Oliy sudi, Qoraqalpog‘iston xo‘jalik sudi raislari va sudyalari lavozimlariga, shuningdek, tuman va shahar sudlari sudyalari lavozimlariga nomzodlarni Jo‘qorg‘i Kengesga taqdim etadi, Joʻqorgʻi Kengesga umumiy rahbarlikni amalga oshiradi va uning ishini tashkil qiladi.
Rais Qoraqalpog‘iston Konstitutsiyasi va qonunlarini buzgan taqdirda, deputatlar umumiy sonining kamida uchdan ikki qismining qarori bilan, hmada Qoraqalpog‘iston Respublikasi Konstitutsiyaviy nazorat qo‘mitasi xulosani hisobga olgan holda deputatlarning uchdan bir qismining tashabbusi bilan egallab turgan mansabidan olinishi mumkin. Rais shaxsiy iltimosiga ko‘ra, yana, sog‘lig‘i tufayli o‘z vazifasini bajara olmasa, Jo‘qorg‘i Kenges tomonidan tuzilgan Davlat tibbiy komissiyasining tasdiqlangan xulosasi bilan lavozimdan ketishi mumkin. Bunda raisni iste’foga chiqarish to‘g‘risidagi qaror deputatlar umumiy sonining ko‘pchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Yangi rais uchun saylov o‘n kun ichida o‘tkazilishi kerak[1].
Tarixi
tahrirJo‘qorg‘i Kenges deputatlarining birinchi saylovi 1994-yil 25-dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylov bilan bir vaqtda bo‘lib o‘tgan. Saylovda O‘zbekiston Xalq demokratik partiyasi va mahalliy vakillik organlaridan 172 nafar nomzod ishtirok etib, 86 deputatlik o‘rni uchun kurash olib borishgan. Ovoz berishning birinchi turi natijalariga ko‘ra, 75 ta saylov okrugidan 75 nafar deputat saylangan, 1995-yil 22-yanvarda 11 ta saylov okrugida takroriy saylovlar o‘tkazilgan.
Saylovning yakuniy natijalariga ko‘ra, vakillik organlaridan 43 nafar va Xalq demokratik partiyasidan 41 nafar deputatdan iborat blok ro‘yxatga olingan[2].
Joʻqorgʻi Kenges raislari roʻyxati
tahrir- Yeshimbetova Tursun Allambergenovna (1990 — 2.1991)
- Shamshetov Davletbay Nuratdinovich (2.1991 — 11.1991)
- Ashirbekov Ubbiniyaz Ashirbekovich[3][4] (1992—1995, 1995—1997)
- Kamalov Timur Kamalovich (iyul 1997 — 3-may 2002)[5]
- Yerniyazov Musa Tajetdinovich (3-may 2002 — 31-iyul 2020)
- Kamolov Murod Kallibekovich (2.10.2020[6] — 26.08.2022)
- Orinbayev Amanbay Tleubaevich (26.08.2022)
Deputatlar roʻyxati
tahrir- Orinbayev Amanbay Tleubayevich
- Saparbayev Rustam Tursinbayevich
- Utambetov Duysenbay Usnatdinovich
- Reymova Zuxra Abatbayevna
- Kurbaniyazov Dauitbay Kalbayevich
- Otemisov Sharapat Jangabayevich
- Aytjanov Paxratdin Yuldashevich
- Reimbayev Adilbek Ruzimuxammadovich
- Otemuratov Bayrambay Perdebayevich
- Ayimbetova Gulxatsha Aymanovna
- Kaipbergenov Batirbek Tulepbergenovich
- Reymov Axmed Mambetkarimovich
- Sidiqov Baxodirjon
- Bekchanov Djurabek
- Baymuratov
- Axmedov Yaxshimurat
- Ataniyazova Oral Aminovna
- Yeshmuratov Kuandik Otebayevich
- Shimbergenov Murat Adilbayevich
- Daniyarov Abatbay Saparbayevich
- Kamalov Murat Kallibekovich
- Bekbergenov Orinbay Dosbergenovich
- Paluanova Zuxra Daribayevna
- Kalenova Venera Duysenbayevna
- Ruzmetova Tabassumxon Bekbergenovna
- Romanov Tajibay Niyetullaevich
- Uteniyazova Altingul Palo‘anovna
- Omirova Andjela Kurbanbayevna
- Jalmenov Ulikbek Abilayevich
- Karimov Kenes Aytmuratovich
- Abdullayeva Zavra Ibadullayevna
- Gichgeldiyeva Sayat Gayipovna
- Matniyazova Aysha Ataniyazovna
- Yeshimbetov Xalilla Bekimbetovich
- Xodjamuratov Komiljon Djumabayevich
- Imamova Sayyora Yakubbayevna
- Xo‘jamuratova Sanobar Ismailovna
- Xalilayev Faxratdin Sadullayevich
- Xasilov Xusnutdin Nuritdinovich
- Ibragimov Baxitjan Jarilqapovich
- Aytekov Batir Qaniyazovich
- Utambetova Bibixan Kalbayevna
- Matyakubova Nazira Toxtabayevna
- Allabergenova Uringul Tuxtabayevna
- Irisbekova Kammuna Narinbayevna
- Kim Vitaliy Yakovlevich
- Mambetkadirov Ruslan Alimbayevich
- Aitbayeva Diloram Ibadullayevna
- Babadjanov Zakirjan Samandarovich
- Isakulov Dadajon Aynakulovich
- Dauletnazarova Raya Kurbanbayevna
- Kadirov Kamiljan Kadirovich
- Gaipov Murat Xojabayevich
- Yeshanov Suyeubay Aliyevich
- Naurizov Kalbay Togayevich
- Davletov Atabek Ilxamovich
- Abdinazimov Shamshetdin Najimovich
- Mustafoyev Ulugbek Mavlonovich
- Zorkina Galina Aleksandrovna[7]
Gazetalari
tahrirJoʻqorgʻi Kenges Qoraqalpogʻiston Respublikasi Vazirlar Kengashi bilan birgalikda 1924-yil noyabrdan chiqadigan „Yerkin Qaraqalpaqstan“, 1919-yil iyunidan chiqadigan „Vesti Karakalpakstana“ hamda 1992-yil 25-iyuldan chiqa boshlagan „Amu tongi“ gazetalarining hammuassisidir.
Manbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 „Конституция Республики Каракалпакстан“. Жокаргы Кенес Республики Каракалпакстан. 2019-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 2-mart.
- ↑ „История Жокаргы Кенеса“. Жокаргы Кенес Республики Каракалпакстан. 2019-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 2-mart.
- ↑ „ЕВРАЗИЯ — Марип Кунградский: Украинские события разбудили все каракалпакские диаспоры“. 2019-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-aprel.
- ↑ „Указ Президента Республики Узбекистан от 23.12.1994 г. N УП-1027 «О введении в действие Положения о паспортной системе в Республике Узбекистан» | Pasportno-vizovaya sistema |…“. 2021-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-aprel.
- ↑ „procella.ru is for sale“. 2017-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-aprel.
- ↑ „Избран Председатель Жокаргы Кенеса | Institut strategicheskix i mejregionalnix issledovaniy pri Prezidente Respubliki Uzbekistan“. isrs.uz. 2021-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-mart.
- ↑ Депутаты Жокаргы Кенеса — Жокаргы Кенес Республики Каракалпакстан
| Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |