Qozoqdaryo
Qozoqdaryo (qoraqalpoqcha: Qazaqdarya) — Oʻzbekistonning shimoli-gʻarbidagi aholi punkti, suveren Qoraqalpogʻiston Respublikasi Moʻynoq tumanidagi aholi punkti[1]. Orol dengizidagi sobiq port va kurort[2].
Qozoqdaryo qoraqalpoqcha: Qazaqdarya | |
|---|---|
| Aholi punkti | |
| 43°25.279′0″N 59°39.655′0″E / 43.42132°N 59.66092°E | |
| Mamlakat | Oʻzbekiston |
| Respublika | Qoraqalpogʻiston |
| Rasmiy til(lar)i | qoraqalpoq tili |
| Milliy tarkib | qoraqalpoqlar |
| Konfessiyaviy tarkib | musulmon sunniylar |
|
| |
Qozoqdaryo Orol dengizining janubiy qirgʻogʻida, Jilttirbos koʻrfazida joylashgan. 1970-yillarning oʻrtalarida dengiz aholi punktidan chekinadi va hozirda dengiz taxminan 100 km oraliq masofada joylashgan. Amudaryoning bir tarmogʻi Qozoqdaryo orqali oqib oʻtadi va 5-7 km sharqda Jilttirbos koʻliga quyiladi.
Qozoqdaryodagi uylar Amudaryo oʻzanida joylashgan. Aholi punktining uzunligi 7-10 km. Aholi punkti beshta ovuldan (jamoalardan) iborat: Kolxoz ovuli, Ernazar ovuli, Kenes ovuli, Ernazar Jarma ovuli, Qozoqdaryo markazi.
Orol dengizining tanazzulga uchrashi boshlanishidan oldin aholi punktida 15 mingga yaqin aholi istiqomat qilgan. Hozirgi aholi soni 4000 ga yaqin[1][2][3]. Mahalliy aholining asosiy faoliyati goʻsht yetishtirish uchun naslli qoramol boqish, bugʻdoy, sholi, poliz va yem-xashak ekinlari yetishtirishdan iborat.
Iqlimi keskin kontinental, qishi sovuq va yozi issiq. Qishda sovuq havo massalari, yozda issiq va quruq havo kirib keladi. Oʻrtacha yillik havo harorati 9,8—10°. Yillik yogʻin 87–108 mm. Bunday sharoitda ekinlarni yetishtirish butunlay sugʻorishga bogʻliq. Ilgari iqlimga Orol dengizining yaqinligi taʼsir koʻrsatgan, bu yozda koʻproq yogʻingarchilik va yumshoq iqlimda namoyon boʻlgan.
Qozoqdaryo atrofidagi relyef Amudaryoning tekis deltasining bir qismidir. Tarixiy jihatdan juda oʻzgaruvchan daryo tubi qum va qumtepalarni kesib oʻtib, tuproq choʻkindilarini taqsimlab, juda murakkab relyefni hosil qilgan. Aholi punkti atrofida koʻplab kanallar va drenaj tizimlari mavjud va yer osti suvlari yer yuzasiga juda yaqin joylashgan.
Ichimlik suvining asosiy manbai Amudaryo va nasos kranlari hisoblanadi. Qozoqdaryoda suv quvurlari ham, gaz ham yoʻq. Elektr bilan bogʻliq muammolar koʻpincha qishda paydo boʻladi.
Aholi punktida ikkita 250 va 370 oʻringa moʻljallangan 14-sonli va 15-sonli umumtaʼlim maktabi hamda boshlangʻich maktab mavjud. Aholi punktiga uchastka kasalxonasi va qishloq vrachlik punkti tomonidan tibbiy xizmat koʻrsatilmoqda. Teleminora va mobil telefon minoralari oʻrnatilgan. Qishloq isteʼmolchilar jamiyatining (SelPO) uchta doʻkoni va ikkita xususiy doʻkon mavjud. Aholi punktida yozgi kinoteatr binosi mavjud boʻlib, havo iliq paytlari mahalliy sanʼatkorlar chiqish qilishadi. Maishiy xizmatlar (sartaroshxonalar, hammomlar, ustaxonalar) mavjud emas.
Qozoqdaryo orqali asfaltlangan Nukus-Chimboy-Qozoqdaryo yoʻli oʻtadi. Moʻynoq yoʻli asosan buzilib, oʻtib boʻlmaydigan holga kelgan.
Aholi punkti rasmiy ravishda Orol ekologik halokati hududida joylashgan.