Vikipediya

Rustem Umerov

Rustem Enverich Umerov (ukraincha: Рустем Енверович Умеров; 1982-yil 19-aprelda tugʻilgan) – asli qrim-tatarlardan boʻlgan ukrainalik siyosatchi, tadbirkor, investor va xayriyachi[1][2]. U Yevropa Kengashi Parlament Assambleyasidagi doimiy delegatsiya rahbari oʻrinbosari[3]. Qrim-tatar xalqi Qurultoy delegati va sobiq Qrim-tatar xalqi majlisi raisi Mustafo Jemilevning maslahatchisi. 2020-yil dekabridan Umerov „Qrim platformasi“ diplomatik tashabbusiga hamraislik qilgan.

Rustem Umerov
Рустем Умеров

Rustem Umerov 2023-yilda
Ukrainaning 18-mudofaa vaziri
Mansab davri
6-sentyabr 2023-yil
Prezident Volodimir Zelenskiy
Bosh vazir Denis Shmigal
Oʻtmishdoshi Aleksey Reznikov
Ukraina Davlat mulki jamgʻarmasi rahbari
Mansab davri
2022-yil 7-sentyabr
Oʻtmishdoshi Dmytro Sennychenko
Vorisi Olga Pishchanska
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 19-aprel 1982-yil (1982-04-19) (42 yosh)
Bulungʻur, Samarqand, Oʻzbekiston SSR
Fuqaroligi Ukraina bayrogʻi Ukraina
Millati Qrim tatar
Siyosiy partiyasi Holos
Bolalari 3
Onasi Meryem Umerova
Otasi Enver Umerov
Qarindoshlari Aslan Omer Kirimli (akasi)
Istiqomat joy(lar)i Oʻzbekiston, Ukraina
Kasbi Siyosatchi
Dini Islom
Mukofotlari

2023-yil sentyabrida Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Umerovni Oleksiy Reznikov oʻrniga Ukraina mudofaa vaziri etib tayinlashni rejalashtirayotganini bildirdi[4].

Shaxsiy hayoti

tahrir

Umerov 1982-yilda Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasining Samarqand viloyatida tugʻilgan. Ota-onasi Ukraina janubidagi Qrim yarim orolining Alushta shahrida yashagan qrim-tatar boʻlgan. Otasi Enver Umerov muhandis-texnolog, onasi Meryem Umerova kimyo muhandisi edi.

1944-yil 18-mayda Umerovlar oilasi butun qrim-tatar xalqi bilan birgalikda tarixiy vatani Qrimdan Sibir va Markaziy Osiyoga majburan deportatsiya qilindi. 2015-yilda Ukraina Oliy Radasi bu deportatsiyani  Qrim-tatar xalqining genotsidi deb tan oldi[5]. 50 yillik surgundan soʻng XX asrning saksoninchi yillari oxiri va toʻqsoninchi yillarining boshlarida  Umerovlar oilasi oʻz tarixiy vatanlariga qaytishga muvaffaq boʻldi[6].

Taʼlimi

tahrir

Umerov Qrim Avtonom Respublikasi Taʼlim va fan vazirligining iqtidorli bolalar uchun Qrim maktab-internatini tamomlagan[7]. AQShning FLEX (Kelajak liderlari almashinuvi) dasturi stipendiati.

Ukraina Milliy Boshqaruv Akademiyasida iqtisod boʻyicha bakalavr va moliya boʻyicha magistr darajasini olgan.

Talaba sifatida u turli loyihalar va talabalar hamjamiyatlarida faol ishtirok etgan:

  • Kanada-Ukraina parlament dasturi
  • Amerika-Ukraina yetakchilik dasturi[8]
  • Yevropa yoshlar parlamenti
  • AEGEE Yevropa talabalar forumi
  • „Kelajak forumi“ sammiti
  • Yevropa Yuridik talabalar uyushmasi.

Faoliyati

tahrir

Rustem Umerov oʻz faoliyatini lifecell kompaniyasida boshlagan. 2004-yildan 2010-yilgacha turli boshqaruv lavozimlarida ishlagan.

Huquqiy taʼminot va logistika sohalarini boshqargan. Shu bilan birga, u investitsiya faoliyati bilan shugʻullanishni boshlagan.

2013-yilda Aslan Omer Qırimli bilan Umerov ASTEM investitsiya kompaniyasi va uning ASTEM fondiga asos solgan[9]. ASTEM aloqa, axborot texnologiyalari va infratuzilma sohalariga investitsiyalarni boshqaradi. Jamgʻarma Stenford universitetining Ukraina rivojlanayotgan yetakchilar dasturini moliyalashtiradi[10].

2019-yildan beri Rustem Umerov „Holos“ siyosiy partiyasidan Ukraina xalq deputatiligiga saylangan[1]. 2022-yil sentabrida Oliy Rada uni Ukraina Davlat mulki jamgʻarmasi rahbari etib tayinladi.

Siyosiy faoliyati

tahrir

2019-yil iyul oyida boʻlib oʻtgan Ukraina parlament saylovlarida Umerov „Holos“ partiyasidan Ukraina xalq deputati etib saylangan. U 100 ga yaqin qonun loyihalarida hammualliflik qilgan[11]. Qrimning Rossiya Federatsiyasi tomonidan anneksiya qilinishiga oʻzgartirishlar kiritish boʻyicha Rossiya tomonidan ovoz berishning noqonuniyligi toʻgʻrisida Ukraina Oliy Radasi bayonoti loyihasini ishlab chiqqan[12] va Qrimni erkin iqtisodiy zona ekanligini bekor qilish toʻgʻrisidagi qonun loyihasini kiritgan[13].

Rustem Umerov Turkiya koʻmagida Ukrainada ichki koʻchirilgan qrim tatarlari va boshqa Ukraina fuqarolari uchun 1000 ta xonadon qurilishida boshchilik qilgan[14]. 2021-yil aprel oyi boshida Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy va Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdoʻgʻan xonadonlarni qurishni boshlashga kelishib oldilar. Ukraina vaqtincha bosib olingan hududlar reintegratsiyasi vaziri Oleksiy Reznikov va Turkiyaning Atrof-muhit, urbanizatsiya va iqlim oʻzgarishi vaziri Murat Kurum Turkiya 500 ta xonadon: Nikolayda 200, Xersonda 200 va Kiyevda 100 ta uy qurish boʻyicha kelishuvni imzoladi[15]. Umerov Facebook ijtimoiy tarmogʻida Rossiya ishgʻoli davom etar ekan, Ukraina Qrimga suv berishni toʻxtatishi toʻgʻrisida maʼlum qildi. Rossiya xalqaro huquqni buzgani uchun Qrim aholisining gumanitar ehtiyojlari uchun javobgar degan fikrlarni bayon etdi[16].

Umerov 2020-yilning may oyida tayyorlangan COVID-19 kasalligi tufayli shifokorlarga sugʻurta tajribasidan qatʼi nazar va oʻrtacha ish haqining 100 foizi miqdorida kasallik taʼtilini toʻlash toʻgʻrisidagi qonun mualliflaridan biri boʻlgan[17]. Oʻsha yilning sentabr oyida Umerov va boshqa deputatlar hukumatga karantin davrida xavfsiz taʼlim olish uchun COVID-19 ga qarshi kurashish jamgʻarmasidan mablagʻlarni qayta taqsimlash toʻgʻrisida qaror qabul qilish tashabbusi bilan chiqdi[18]. U fuqaroligi boʻlmagan shaxslarni tan olish tartibini belgilovchi qonun loyihasi mualliflaridan biri. Ushbu qonun bunday shaxslarga Ukraina hududida qonuniy qolish va ularning shaxsini tasdiqlovchi va Ukraina hududida yashashning qonuniyligini tasdiqlovchi hujjat olish imkonini beradi. Qonun 2021-yil 18-iyulda kuchga kirdi[19]. Umerov 2020-yil 12-oktabrda imzolangan Ukraina hududida ichki koʻchirilgan shaxslarni vaqtinchalik turar-joylarda[20] yashash uchun turistik soliqdan ozod qiluvchi qonun loyihasi ustida ish olib bordi.

Xalqaro faoliyati

tahrir
 
Rustem Umerov (oʻngda), Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy, tashqi ishlar vaziri Dmitriy Kuleba Saudiya Arabistoni tashqi ishlar vaziri Faysal bin Farxon Ol Saud bilan. 2023-yil 26-fevral. Kiyev.

Rustem Umerov Yevropa Kengashi Parlament Assambleyasi (PACE)dagi doimiy delegatsiya rahbari oʻrinbosari[21][3] hamda Saudiya Arabistoni va Turkiya bilan parlamentlararo aloqalar boʻyicha guruhlarga hamraislik qiladi[21]. 2020-yilning may oyida u BMT, Yevropa Parlamenti, Yevropa Kengashi Parlament Assambleyasi, YeXHT, NATO va Qora dengiz iqtisodiy hamkorlik tashkilotiga Qrim-tatar genotsidi qurbonlarini, ularning huquq va erkinliklarini hurmat qilish va Rossiya tomonidan qonunbuzarliklarini qoralashni soʻrab murojaat qilgan[22]. 2021-yil yanvar oyida Yevropa Parlamenti Assambleyasining qishki sessiyasida delegatsiya tarkibida u Qrimdagi ukrainlar va qrim-tatarlarning huquqlari Rossiya bosqinchilari tomonidan buzilgani masalasini koʻtardi. Gap ukrainlar va qrim tatarlarining etnik-konfessional mansubligi va ukrainalik pozitsiyasi tufayli ishgʻol maʼmuriyati tomonidan tekshiruvdan oʻtkazilayotgani haqida borardi. Etnik profillash rossiyalik siyosiy garovga olinganlarga tibbiy yordam koʻrsatmaslikka olib keladi[23]. Umerov uchinchi bosqich klinik sinovlaridan oʻtmagan Sputnik V COVID-19 vaksinasi bilan Qrimdagi Ukraina fuqarolarini Rossiya tomonidan majburiy emlash masalasini ham kun tartibiga olib chiqqan[24]. U xalqaro hamkorlar bilan uchrashib, ularga inson huquqlarining tizimli ravishda buzilishi, jumladan, vaqtincha bosib olingan Qrimdagi qrim-tatarlarga qarshi sodir etilganlar haqida maʼlumot beradi[25][26][27].

Qrim

tahrir

Rustem Umerov 2017-yilda Kremldagi ikki siyosiy mahbus, Qrim tatarlari Ahtem Chiygʻoz va İlmi Umerovning ozod etilishiga yordam bergan[28]. 2020-yilda u ukrainalik siyosiy mahbuslarni ozod qilishga qaratilgan idoralararo muvofiqlashtirish markazini tuzdi[29]. 2020-yil mart oyida Umerov mintaqani Ukrainaga qaytarish boʻyicha yagona, strategik hujjatni ishlab chiqish uchun Qrim va Sevastopolni deokkupatsiya qilish va reintegratsiya qilish boʻyicha parlament eshituvlarini oʻtkazish tashabbusi bilan chiqdi. Hujjat Ukrainaning 2030-yilgacha rivojlanish strategiyasining bir qismi boʻlishi kutilmoqda[30]. Umerov Ukraina hukumati bilan Qrimlik siyosiy mahbuslar va harbiy asirlarni almashish boʻyicha muntazam muloqot qiladi[31]. 2020-yil iyul oyida u Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasiga Qrim hududi boʻyicha oʻzgartirishlar kiritish boʻyicha umumrossiya ovoz berishning noqonuniyligi toʻgʻrisida Ukraina Oliy Rada bayonoti loyihasini ishlab chiqqan[32]. Bayonotni 306 deputat qoʻllab-quvvatladi[33]. Oʻsha yilning sentabr oyida Umerov Ukraina Milliy xavfsizlik va mudofaa kengashi tomonidan tuzilgan Qrim va Sevastopolni deokkupatsiya qilish boʻyicha davlat strategiyasini ishlab chiquvchi guruhga qoʻshildi. Uni parlamentning Inson huquqlari qoʻmitasi qoʻllab-quvvatladi[34].

Qrim platformasi 2020-yil dekabr oyida Ukraina Oliy Rada tomonidan tashkil etilgan va Umerov Mustafo Jemilev, Ahtem Chiygʻoz, Yelyzaveta Yasko va Vadim Halaichuk bilan hamrais etib saylangan. Uning maqsadi Qrimni deokkupatsiya qilish va reintegratsiya qilish boʻyicha yagona davlat strategiyasi doirasida parlament yoʻnalishini amalga oshirish, Qora dengiz va Azov dengizlarining bir qismi ustidan nazoratni tiklash tarafdori boʻlgan parlamentlararo assambleyani yaratishdir[35][36]. Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy qrimliklarning huquqlarini himoya qilish va yarim orolni deokkupatsiya qilish boʻyicha xalqaro saʼy-harakatlarni muvofiqlashtiradi. Keyin Qoʻshma Shtatlar, Kanada, Buyuk Britaniya, Turkiya, Moldova va Slovakiya qoʻshib olingan yarim orolning tub aholisi, Qrim-tatar xalqining maqomi va Qrimga nisbatan Ukraina Konstitutsiyasiga oʻzgartirishlar kiritish toʻgʻrisida 20 ga yaqin qonun loyihasini ishlab chiqayotgan tashabbusda ishtirok etishga rozi boʻlgan[37]. Taklif etilayotgan qonun loyihalari suv taʼminoti, siyosiy mahbuslar va Rossiya bilan Qrim erkin iqtisodiy zonasini bekor qilish masalalariga bagʻishlangan[38].

U Qrim va Sevastopolning vaqtincha bosib olinishini, inson huquqlari va erkinliklarining buzilishini qoralab, ukrainalik siyosiy mahbuslarni ozod qilishga chaqiruvchi BMT, Yevropa parlamenti, PACE, YeXHT Parlament assambleyalari, NATO va BSECga parlament murojaati loyihasini tayyorlagan. Murojaatni 314 nafar deputat qoʻllab-quvvatladi[39].

Ijtimoiy faoliyati

tahrir

Umerov Ukrainadagi va xorijdagi qrim-tatar vatandoshlarini qoʻllab-quvvatlaydi[40]. 1999-yildan buyon talabalar, jamoat va xayriya tadbirlarida yakka tartibda va tashkilotlar tarkibida qatnashib keladi[41]. U 2007-yilda Qrim tatarlarining Ukrainadagi mintaqaviy vakilligiga, shuningdek, Kiyev va Ukrainaning boshqa shaharlarida jamiyatda ijtimoiy, madaniy va taʼlim sohasidagi muloqotni kuchaytirishga qaratilgan Qrim tatarlari stipendiyasiga asos solgan[42]. Umerov oʻsha yili milliy manfaatlarni saqlash va Qrim-tatar xalqining siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy, til va diniy huquqlarini tiklashga koʻmaklashishni maqsad qilgan xalqaro „Bizim Qrim“ tashkilotiga asos solgan[43].

Umerov 2011-yildan 2013-yilgacha Qrim taraqqiyot jamgʻarmasining asoschisi va prezidenti boʻlgan[44], uning maqsadi Qrim aholisining masʼuliyatli hamjamiyatni shakllantirish va 1944-yilda Qrim tatarlarining deportatsiyasini yengishda ijtimoiy faolligini oshirishga qaratilgan[45]. Umerov 2012-yilda Qrim xalqaro biznes uyushmasi hammuassisi va boshqaruv kengashi aʼzosi boʻlgan[46]. Assotsiatsiyaning maqsadlari orasida Qrim iqtisodiyotini rivojlantirish strategiyasini amalga oshirishga koʻmaklashish, kichik va oʻrta biznesni qoʻllab-quvvatlash, istiqbolli texnologiyalarni joriy etish, xalqaro hamkorlikni rivojlantirish va mintaqaning sarmoyaviy muhitini yaxshilashdan iborat edi[47]. Umerovlar oilasi Qrimning madaniy va tarixiy merosini qayta tiklash boʻyicha milliy loyiha doirasida oʻsha yili Baxchisaroydagi XVII asrga oid Oʻrta Cami masjidini restavratsiya qilishni moliyalashtirdi[48]. Taxminan 95 yil davomida faoliyat koʻrsatmagan masjid rekonstruksiyadan soʻng 2013-yilning 16-avgustida qayta ochildi[49].

2013-yilda Umerov ASTEM fondiga asos solgan. Jamgʻarma ijtimoiy innovatsiyalar, mintaqaviy hamjamiyatlar, taʼlim, tibbiyot, sport, madaniyat, inson huquqlari va diniy erkinlik sohasidagi tashabbuslarni qoʻllab-quvvatlash orqali jamiyat hayotini yaxshilashga qaratilgan. U Stenford universitetida Ukrainaning Rivojlanayotgan Liderlari dasturiga homiylik qildi[10]. Dastur ukrainalik siyosatchilar, huquqshunoslar, ijtimoiy tadbirkorlar, ishbilarmonlar va jamoat rahbarlariga Ukrainadagi rivojlanish muammolarini hal qilishda yordam berish koʻnikmalarini oʻrgatish uchun moʻljallangan[50]. Umerov 2014-yilda musulmon jamoalarini rivojlantirish, xayriya ishlarini olib borish va fuqarolik faolligini oshirish maqsadida Evkaf jamgʻarmasiga asos solgan[51]. 2018-yilning noyabr oyida Kerch boʻgʻozida sodir boʻlgan voqea paytida Rossiya harbiylari tomonidan shikastlangan Ukraina Harbiy-dengiz kuchlarining Yañi Qapu bukkeri 2020-yil may oyida ASTEM jamgʻarmasi koʻmagida taʼmirlandi[52].

Qrim milliy farovonlik jamgʻarmasi

tahrir

Umerov milliy dasturlarni moliyalashtiradigan va muhtoj Qrim tatarlarini qoʻllab-quvvatlovchi xalqaro xayriya tashkiloti Qrim Milliy farovonlik jamgʻarmasining asoschilaridan biri va boshqaruv aʼzosidir[14]. Jamgʻarma loyihalari orasida Turkiya koʻmagida Kiyevda Qrim-tatar madaniy-maʼrifiy majmuasini qurish rejasi ham bor. Majmua Qrim tatarlari va Ukraina musulmonlarining jamoat, madaniy, ijtimoiy, taʼlim va maʼnaviy markazi boʻladi. Masjid va maʼnaviyat markazi, milliy muzey va anjumanlar zaliga ega etnografik markaz, maktablar, restoranlar, dam olish maskani barpo etish rejalashtirilgan[53].

Tinchlik muzokaralari va daʼvo qilingan zaharlanish

tahrir

Rustem Umerov 2022-yil mart oyida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidan keyin Rossiya-Ukraina tinchlik muzokaralarida ishtirok etgan. Mustaqil faoliyat yurituvchi Meduza saytining maʼlumot berishicha, Umerov Kreml va Rossiya davlati nazoratidagi ommaviy axborot vositalari tomonidan AQSh foydasiga josuslik qilganlikda va Ukraina manfaati uchun muzokaralarni ataylab choʻzganlikda ayblangan[54]. 28-mart kuni xabar qilinganidek, Umerov, rossiyalik milliarder Roman Abramovich va yana bir deputatda hodisadan keyin zaharlanish bilan mos keladigan alomatlar paydo boʻlgan, jumladan „koʻzlarida qizarish, doimiy ogʻriqli holat, qoʻllari va yuzlarida terining qichishi“ yuz bergan[55]. Uch muzokarachi tibbiy yordam olish uchun Istanbulga uchib ketgan[55]. Keyinroq Umerov Facebook tarmogʻida oʻzini „yaxshi“ his qilayotgani toʻgʻrisida xabar berdi va odamlardan „tasdiqlanmagan maʼlumotlarga“ ishonmaslikni soʻradi[56][57][58].

Mudofaa vaziri

tahrir
 
Umerov prezident Zelenskiy tomonidan mudofaa vaziri sifatida tanishtirildi (2023-yil 7-sentyabr)

2023-yil 3-sentabrda Zelenskiy amaldagi mudofaa vaziri Oleksiy Reznikovni Umerovga almashtirishni rejalashtirayotganini maʼlum qildi[59][60]. 2023-yilning 6-sentyabrda Oliy rada Rustem Umerovni Oleksiy Reznikov oʻrniga[61] Ukraina mudofaa vaziri etib tayinlanishini maqulladi[62]. Oliy Radaning 360 deputatidan 338 nafari Umerov nomzodini qoʻllab-quvvatlab ovoz bergan. Umierov 6-sentyabr kuni Oliy Rada tomonidan yangi mudofaa vaziri etib tasdiqlandi[63].

Mukofotlari

tahrir

Ukraina davlatining davlat qurilishi, mudofaa qobiliyatini mustahkamlash, ijtimoiy-iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy va taʼlimni rivojlantirishga qoʻshgan katta shaxsiy hissasi, muhim mehnat yutuqlari, koʻp yillik vijdonli mehnati uchun va Ukraina mustaqilligining 30 yilligi munosabati bilanIII darajali – „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni (2021-yil 23-avgust) [64].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 „Офіційний портал Верховної Ради України“. itd.rada.gov.ua.
  2. ↑ „Crimean Platform to be efficient: Ukrainian politician“. www.aa.com.tr. Qaraldi: 2022-yil 28-fevral.
  3. ↑ 3,0 3,1 „UMEROV, RUSTEM“.
  4. ↑ „Volodymyr Zelenskiy sacks defence minister and lines up replacement“ (2023-yil 3-sentyabr).
  5. ↑ „ПОСТАНОВА Верховної Ради України“. zakon.rada.gov.ua. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  6. ↑ „Депортация крымских татар: Россия и сейчас продолжает политику уничтожения народа в Крыму“. LIGA (2021-yil 18-may).
  7. ↑ „РНЗ "Кримська гімназія-інтернат дод МОНМС АРК" - ДІСО“. diso.gov.ua. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  8. ↑ „Youth Leadership Program - Washington“. www.archive.usukraine.org. 2019-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  9. ↑ „ASTEM Foundation“. Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Ukrainian Emerging Leaders Program“. Stanford University. Qaraldi: 2023-yil 15-fevral.
  11. ↑ „Офіційний портал Верховної Ради України“. w1.c1.rada.gov.ua.
  12. ↑ „Про Заяву Верховної Ради України щодо нелегітимного проведення загальноросійського голосування по поправках до Конституції Російської Федерації на тимчасово окупованій території України - в Автономній Республіці Крим та місті Севастополі, а також залучення до голосування мешканців тимчасово окупованих територій у Донецькій та Луганській областях з незаконно виданими паспортами громадянина Російської Федерації“. Офіційний вебпортал парламенту України.
  13. ↑ „У парламенті зареєстрували законопроєкт про скасування вільної економічної зони “Крим” | ZMINA“. zmina.info (2021-yil 18-may).
  14. ↑ 14,0 14,1 „Рустем Умеров: «Офіс президента і Меджліс мають узгодити позиції щодо будівництва житла для кримських татар до зустрічі Ердогана і Зеленського» -“ (2020-yil 10-oktyabr).
  15. ↑ „Зеленський з Ердоганом підписали спільну декларацію у Стамбулі. Про що домовилися?“. hromadske.ua (2021-yil 10-aprel).
  16. ↑ „Чому Україна не даватиме воду в Крим?“. Facebook.
  17. ↑ „Прийнято Закон "Про внесення змін до деяких законів України з метою підвищення спроможності системи охорони здоров'я України протидіяти поширенню коронавірусної хвороби COVID-19"“.
  18. ↑ „Проект Постанови про звернення до Кабінету Міністрів України щодо вжиття невідкладних заходів для забезпечення безпечного навчального процесу і якісної освіти в умовах карантину запровадженого з метою запобігання поширенню на території України гострої респіраторної хвороби COVID-19, спричиненої коронавірусом SARS-CoV-2“.
  19. ↑ „Процедура визнання особою без громадянства врегульована“. uteka.ua.
  20. ↑ „Президент підписав закон щодо звільнення внутрішньо переміщених осіб від сплати туристичного збору за проживання у тимчасових помешканнях“.
  21. ↑ 21,0 21,1 „Офіційний сайт Верховної Ради“.
  22. ↑ „ГЕНОЦИД ТА ПОРУШЕННЯ ПРАВ ЛЮДИНИ В КРИМУ: МИ НЕ ЗАБУВАЄМО ПРО ЗАХИСТ КРИМСЬКОТАТАРСЬКОГО НАРОДУ, — РУСТЕМ УМЄРОВ ПРО ЗВЕРНЕННЯ ВР ДО СВІТОВОЇ СПІЛЬНОТИ“. 2023-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 2-sentyabr.
  23. ↑ „Виступ на зимовій сесії ПАРЄ“. Facebook.
  24. ↑ „В окупованому Криму тих, хто відмовляється вакцинуватися "Супутником", звільняють з роботи – Умеров“.
  25. ↑ „Меджліс обговорив з новим послом Естонії проблематику Криму і передав для естонського президента справжній кримський подарунок“.[sayt ishlamaydi]
  26. ↑ „Посол Великобритании: «Чтим память тысяч людей, которые храбро протестовали против захвата Крыма Россией»“. Крым.Реалии.
  27. ↑ „Умеров обговорив із послом Кувейту ситуацію з правами людини в Криму“. Крым.Реалии.
  28. ↑ Портников. „Чому Путін звільнив Чийгоза та Умерова“ (2017-yil 28-oktyabr).
  29. ↑ „Необхідність створення Міжвідомчого координаційного центру по питанням українських політв'язнів“. Facebook.
  30. ↑ „Депутат «Голосу» ініціює парламентські слухання з деокупації та реінтеграції Криму і Севастополя“. goloszmin.org.
  31. ↑ „Взаємне звільнення ув'язнених відбудеться, – Умеров (ВІДЕО)“ (2020-yil 17-dekabr).
  32. ↑ „Офіційний портал Верховної Ради України“. w1.c1.rada.gov.ua.
  33. ↑ „Рада закликає світ визнати нелегітимним російське "голосування" в окупованому Криму“. www.ukrinform.ua.
  34. ↑ „Нардеп Рустем Умеров увійшов до групи з розробки стратегії деокупації Криму“. Крым.Реалии.
  35. ↑ „У ВР створили міжфракційне об'єднання "Кримська платформа"“ (uk). Радіо Свобода. Qaraldi: 2021-yil 16-may.
  36. ↑ Свобода. „У ВР створили міжфракційне об’єднання «Кримська платформа»“ (2020-yil 3-dekabr).
  37. ↑ „"Кримська платформа". "Маячня" чи реальний крок для деокупації Криму?“ (uk). Радіо Свобода. Qaraldi: 2021-yil 16-may.
  38. ↑ „У Раді розробляють пакет законопроектів "Кримська платформа"“ (uk). Інтерфакс-Україна. Qaraldi: 2021-yil 16-may.
  39. ↑ „Офіційний портал Верховної Ради України“. w1.c1.rada.gov.ua.
  40. ↑ „Кримська Свiтлиця :: Текст статти "КРИМ У СВІТЛІ БЛАГОДІЙНИЦТВА"“. svitlytsia.crimea.ua. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  41. ↑ „Благотворительная организация "Фонд развития Крыма": "Будущее – за сообществом, способным на генерацию внутренних смыслов и интегральных идей". Интервью c президентом Фонда Рустемом Умеровым“ (ru). www.sobytiya.info. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  42. ↑ „Про організацію“ (en). Земляцтво кримських татар. 2019-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  43. ↑ „У Криму відкрився XIV молодіжний Курултай“ (uk). www.unian.ua. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  44. ↑ „О фонде“. cdf.org.ua. 2018-yil 1-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  45. ↑ „Рустем УМЕРОВ: "Я знаю, как воспитывать своих детей"“ (ru-RU). avdet.org (2011-yil 5-dekabr). 2019-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  46. ↑ „Рустем Умеров: Крымская Международная Бизнес Ассоциация при содействии Меджлиса и дипмиссий предлагает начать открытый диалог об экономическом развитии Крыма“. qtmm.org. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  47. ↑ „Про нас / Про нас / CIBA - Кримська Міжнародна Бізнес Асоціація“. ciba.org.ua. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  48. ↑ „В Бахчисарае открыли после реставрации одну из главных мечетей Крымского ханства“. ZN.ua. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  49. ↑ „Открытие мечети Орта Джами“ (ru-RU). avdet.org (2013-yil 19-avgust). 2019-yil 17-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  50. ↑ „Стэнфорд запускает стипендиальную программу для украинцев: заявки принимают до 15 февраля“ (ru-RU). AIN.UA (2017-yil 20-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  51. ↑ „Evkaf Foundation“ (en-US). ASTEM Foundation. Qaraldi: 2019-yil 16-fevral.
  52. ↑ „Відремонтований після російського полону буксир "Яни Капу" отримав шефську допомогу“.[sayt ishlamaydi]
  53. ↑ „Проєкт будівництва культурно-освітнього комплексу з Соборною мечеттю в Києві виходить на наступний етап - Умєров“. crimea.suspilne.media.
  54. ↑ „"Агентство»: один из представителей украинской делегации на переговорах с Россией был отравлен, другой — убит по «недоразумению"“ (ru). Meduza (2022-yil 28-mart). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.
  55. ↑ 55,0 55,1 Trofimov, Yaroslav; Colchester, Max. „Roman Abramovich and Ukrainian Peace Negotiators Suffer Suspected Poisoning“. Wall Street Journal (2022-yil 28-mart). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.
  56. ↑ Walker, Shaun; Sauer, Pjotr. „Abramovich and Ukrainian MP may have been poisoned this month“. The Guardian (2022-yil 28-mart). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.
  57. ↑ „Abramovich suffered symptoms of suspected poisoning: Reports“. Al Jazeera (2022-yil 28-mart). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.
  58. ↑ „Everything we know about the alleged poisoning on 3 March According to Bellingcat, the BBC, and the Wall Street Journal, Roman Abramovich and two other negotiators suffered symptoms that point to chemical attacks.“ (en). Meduza (2022-yil 30-mart). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.
  59. ↑ Яворська, Тетяна „Рустем Умєров: що відомо про майбутнього очільника Міноборони“. Espreso TV. Qaraldi: 2023-yil 3-sentyabr.
  60. ↑ „Ukraina mudofaa vaziri iste’foga chiqdi. Yangi vazir Samarqandda tug‘ilgan Umerov bo‘ladi“. kun.uz (2023-yil 4-sentyabr). Qaraldi: 4-sentabr 2023-yil.
  61. ↑ „Умєров замість Резнікова. Як шукали нового міністра оборони і чого від нього чекають“ (uk). РБК-Украина. Qaraldi: 2023-yil 6-sentyabr.
  62. ↑ „Комітет Ради підтримав призначення Умєрова міністром оборони“ (uk). РБК-Украина. Qaraldi: 2023-yil 6-sentyabr.
  63. ↑ Harmash, Olena; Dysa, Yuliia; Polityuk, Pavel; Heritage, Timothy „Ukraine's parliament approves ex-lawmaker Rustem Umerov as defence minister“. Reuters. Qaraldi: 2023-yil 6-sentyabr.
  64. ↑ „Указ президента України №406/2021“ (uk). Офіційне інтернет-представництво Президента України (2021-yil 23-avgust). Qaraldi: 2021-yil 25-avgust. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rustem_Umerov&oldid=5260071" dan olindi