Sancy

Sancy- 55.23 carat (11.046 g) ogʻirlikdagi och sariq olmos, bir vaqtlar Boburiy hukmdorlariga tegishli ekanligi aytilgan, ammo Gʻarb standartlari boʻyicha gʻayrioddiy boʻlgan kesimi tufayli Hindistonda kelib chiqqanligi ehtimoli koʻproq. Tosh Yevropa tarixidagi bir qator muhim shaxslarga tegishli boʻlgan, masalan, Charlz Bold, Jeyms VI va Astor oilalari toshga egalik qilishgan.

Sancy olmosi

Qalqon shaklidagi tosh ikkita orqa tojdan iborat (toshning odatiy yuqori yarmi), lekin pavilonga oʻxshamaydi (toshning pastki qismi, kamar yoki oʻrta boʻlim ostida).

Tarix

Hozirda Sancy nomi bilan tanilgan olmos tarixi Balle de Flandres deb nomlangan katta olmos sifatida boshlangan boʻlib, toshning ogʻirligi 100 carat (20 g)) oshadi. Bale Valentina Viskonti 1398-yilda Orlean gertsogi Lui I ga (Fransiya qiroli Karl VI ning ukasi) turmushga chiqqanida, tosh uning sepining bir qismi edi. Keyingi 75 yil davomida toshga kim egalik qilgani noaniq boʻlsa-da, tosh Burgundiya gertsogi Charlz Bold qoʻliga kelib tushdi, u 1467-yilda jangda boshqa xazinalar, shu jumladan kumush hammomi va „ Uch aka-uka“ marvaridlari bilan birga toshni ham yoʻqotdi. Balfour (2009) Sansyning ikkinchi nomi ekanligini bu toshlar bir xil tosh ekanligini taʼkidlaydi.

Charlz vafot etgandan soʻng, 1477-yilda olmos uning amakivachchasi Portugaliya qiroli Manuel I ga oʻtdi. Portugaliya Ispaniya hukmronligi ostiga kiritish harakati boshlanganda merosxoʻr Antonio, Kratodan oldingi Portugaliya xazinarining asosiy qismi bilan mamlakatdan qochib ketdi. U butun umri davomida Fransiya va Angliya qirolliklarida Portugaliya taxtini qaytarib olish uchun ittifoqchilarni topishga harakat qildi va oxir-oqibat olmosni senyor de Sansi Nikolas de Xarlayga sotdi. Boshqa manbalarga koʻra, olmos Konstantinopolda de Sansi tomonidan sotib olingan. U fransuz sudida mashhur boʻlgan va keyinchalik Fransiyaning Turkiyadagi elchisi boʻlgan. Qimmatbaho toshlar mutaxasisi de Sansi oʻz bilimidan farovonlik uchun foydalangan. 

Fransiyalik Genrix III erta kallikdan aziyat chekdi va bu nuqsonni qalpoq kiyib yashirishga harakat qildi. Oʻsha paytda olmoslar tobora modaga aylanar ekan, Genri kepkasini bezash uchun de Sensining olmosini qarzga olishni rejalashtirdi. Genrixning vorisi fransuz Genrix IV ham toshni qarzga oldi. De Sensi toshni Fransiya qiroliga joʻnatmoqchi boʻlganida olmosni olib ketgan ammo joʻnatmani yetkazib borolmagan xizmatkor haqida hikoya qilinadi. Shunga qaramay, de Sansi (oʻsha paytda moliya boʻlimi boshligʻi) xizmatkorning sodiq qolganiga amin edi va xabarchi talon-toroj qilingan va oʻldirilgani aniqlanmaguncha xizmatchini qidiradi. Jasad parchalanib ketganda, olmos sodiq odamning oshqozonidan topildi.

Luvrdagi Sansi

Moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelgan de Sansi olmosni qirol Jeyms VI 1605-yil mart oyida sotishga majbur boʻldi, leki olmosga Sansi oʻz nomini beradi. Uning ogʻirligi 53 karat va narxi 60 000 fransuz kroniga teng edi. De Sansining akasi, Monglat baroni Robert de Xarlay va uning amakivachchasi, graf Bomon Kristof de Xarlay, Fransiyaning Londondagi elchisi savdo bilan shugʻullangan. Jeyms uni Buyuk Britaniyaning koʻzgusiga, Shotlandiyaning Buyuk H dan olmoslar bilan oʻrnatgan.

Sancy qisqa vaqt ichida Charlz I (Angliya, Shotlandiya va Irlandiya qiroli), soʻngra uning uchinchi oʻgʻli Jeyms II qoʻliga oʻtadi. Vayronkor magʻlubiyatdan soʻng qamalga uchragan Jeyms, surgun qilingan mehmonidan charchagan oʻzgarmas mezbon , fransuz Lui XIV qoʻl ostida boshpana oldi. Qashshoqlikka duch kelgan Jeyms 1657-yilda Kardinal Mazaringa Sancyni 25 000 funt sterlingga sotishdan boshqa chorasi qolmadi. Kardinal olmosni qirolga 1661-yilda vafotidan keyin vasiyat qildi.

Shunday qilib, Sancy Fransiyada qoldi, ammo Fransiya inqilobi paytida qaroqchilar Garde Meuble (Qirollik gʻaznachiligi) ga bostirib kirishganda gʻoyib boʻldi. Sancy bilan boshqa xazinalar Regent olmosi va bugungi kunda Umid olmosi sifatida tanilgan fransuz koʻk olmosi ham yoʻqolgan edi.

Sancy 1828-yilgacha Konstantin Rudanovskiyning kollektsiyasida boʻlib, shahzoda Pol Demidoff tomonidan 80 000 funt sterlingga sotib olingan. Shahzoda Demidoff Sancy 1836-yil finiyalik rafiqasi Aurora Demidoffga (Stjernval) sovgʻa sifatida berdi. Shahzoda Demidoff 1840-yilda vafot etdi va Aurora 1846-yilda Qrim urushida qatnashgan 1854-yilda vafot etgan polkovnik Andrey Karamzinga turmushga chiqdi. Aurora Karamzin oʻgʻli Pol Demidoffning qarzlarini qoplash uchun 1865-yilda hind savdogar shahzodasi ser Jamsetji Jeejeebhoyga Sancyni 100 000 funt sterlingga sotishga majbur boʻldi. Ser Jamtsetji Sancyni faqat bir yildan soʻng sotdi va uning tarixida yana bir boʻshliqni yaratdi. Olmos 1867-yilda yana paydo boʻldi, Parij koʻrgazmasida namoyish etildi, uning narxi bir million frankni tashkil etdi.

Keyingi Sancy 1906-yilda mashhur rus kollektori AK Rudanovskiydan 1-viskont Astor Uilyam Valdorf Astor tomonidan sotib olinganida paydo boʻldi. Taniqli Astorlar oilasi uni 72 yil davomida 4-Vikont Astor 1978-yilda Luvrga 1 million dollarga sotmaguncha egalik qildi. Sancy endi Apollon galereyasida, Regent Diamond va Hortensia olmoslari bilan birga saqlanyapti.

Luvrda saqlanayotgan Sancy olmosi

Adabiyotlar

• Balfour, Ian. Famous Diamonds, 5th, Antique Collectors' Club Ltd, 2009. ISBN 978-1851494798. 
• Burton, E. (1986). Legendary Gems or Gems That Made History, pp. 78–83. Chilton Book Company, Radnor, PA
• Fowler, M. (2002). Hope: Adventures of a Diamond, p. 100, 151, 321. Random House Canada
• Ronald, Susan. The Sancy Blood Diamond: Power, Greed, and the Cursed History of One of the World's Most Coveted Gems. Wiley & Sons, November 2004. ISBN 978-1620457191. 
• Shipley, R. (1939). Famous Diamonds of the World, pp. 24–27. Gemological Institute of America, USA
• Shipley, Robert (1934). Famous Diamonds of the World, pp. 25–28. Gemological Institute of America, USA, Vol. 1, No. 6 (November-December)