Saudiya Arabistonidagi tartibsizliklar (2011-2012)
Saudiya Arabistonida 2011-2012- yillardagi tartibsizliklar — Arab bahorining bir qismi, shia ozchiligining ommaviy namoyishlari natijasida yuzaga kelgan tartibsizliklar, natijada 4 kishi halok boʻldi. Sunniy koʻpchilikning liberal vakillari qirollik tuzumi tarafida boʻlib, inqilob tahdididan qirolga taʼsir oʻtkazish vositasi sifatida foydalanib, uni konstitutsiyaviy monarxiyaga aylantirmoqchi boʻldilar. Natijada shia nutqlarining bostirilishi va cheklangan siyosiy oʻzgarishlar boʻldi.
Oʻz-oʻzini yoqish va tartibsizliklarning boshlanishi
tahrir21 yanvar kuni Jizan viloyatining Samt shahrida nomaʼlum 65-yoshli erkak oʻzini yoqib vafot etdi. Ko‘rinishidan, bu Saudiya Arabistonida maʼlum bo‘lgan ilk o‘z-o‘zini yoqish holatidir[1][2].
29-yanvar kuni yuzlab namoyishchilar Jiddada to‘planib, 11 kishi halok bo‘lgan suv toshqinlari oqibatida shahar infratuzilmasi muammolariga norozilik bildirishdi[3]. Politsiya namoyishni boshlanganidan 15 daqiqa o‘tib to‘xtatdi. 30 dan 50 gacha odam hibsga olindi[4].
Oqibatlar
tahrir4 yanvar kuni Saudiya Arabistoni xavfsizlik kuchlari shia namoyishchilarga qarata o‘t ochdi. Hodisa mamlakat sharqidagi Al-Avamiya qishlog‘ida sodir bo‘ldi. Odamlar mahbuslarni ozod qilish, islohotlar o‘tkazish va shialarga nisbatan kamsitishlarga chek qo‘yishni talab qilib, namoyishga chiqdi. Namoyish o‘t ochgan politsiya bilan to‘qnashuvga aylanib ketdi. Ko‘p sonli o‘q jarohatlaridan bir kishi voqea joyida vafot etdi, yana bir necha kishi kasalxonaga yotqizildi.
9-fevral kuni Saudiya Arabistonining sharqiy viloyatidagi Al-Katif shahrida xavfsizlik kuchlari tomonidan shia namoyishini tarqatib yuborish chog‘ida bir kishi halok bo‘ldi, o‘nlab kishilar yaralandi. Huquq faollari Saudiya Arabistoni xavfsizlik kuchlarini Al-Qatif shahrida 9 fevral kuni Muhammad payg‘ambar (Mavlid an-Nabiy) tavallud kuni nishonlanganidan keyin shahar ko‘chalaridan birida o‘tgan tinch namoyishchilarga qarshi oq otishmalari uchun ayblashmoqda. Mavlid an-Nabiy Saudiya Arabistonida rasman nishonlanmaydi.
11 fevral. Saudiya Arabistonida namoyishni bostirish chog‘ida 21 yoshli faol otib o‘ldirilgan. Hodisa asosan shialar yashovchi Katif tumanida sodir bo‘lgan.
23-fevral kuni xorijda uch oylik davolanishdan so‘ng mamlakatga qaytgan Saudiya Arabistoni qiroli Abdulla bin Abdulaziz umumiy qiymati 35 milliard dollardan ortiq bo‘lgan moliyaviy imtiyozlar paketi amalga oshirilishini eʼlon qildi. Unda davlat xizmatchilarining maoshini 15 foizga oshirish, yosh ishsizlar va xorijda taʼlim olayotgan Saudiya Arabistoni fuqarolarini qo‘llab-quvvatlash, oilalarga arzon uy-joy topishga ko‘maklashish kabi choralar ko‘rildi. Monarx moliyaviy jinoyatlarda ayblangan baʼzi mahbuslarni afv etgan boʻlsa-da, siyosiy islohotlar eʼlon qilinmadi[5].
10-mart kuni Ash-Sharqiya viloyatida joylashgan Qatif shahrida shialarning namoyishi boʻlib oʻtdi, unda 200 ga yaqin kishi ishtirok etdi. Olomonni tarqatish uchun huquq-tartibot idoralari xodimlari shovqinli granatalardan foydalandi. Kamida to‘rt kishi jarohatlandi[6].
Natijalar
tahrirOʻlganlardan tashqari, Arab bahori qirollikdagi tizimni biroz oʻzgartirdi. 2011-yil 25-sentabrda „Taxt nutqi“da qirol sunniy liberallarga siyosiy yon bosdi: 2013-yildan boshlab ayollar uchun ovoz berish huquqi eʼlon qilindi[3]. Bundan tashqari, sunniy liberallari qidirayotgan ijtimoiy xarajatlarni moliyalashtirish koʻpaytirildi. 2011-yilda qirol ijtimoiy taʼminot, ayollar uchun stipendiyalar, uy-joy qurilishini rivojlantirish jamgʻarmasiga yoshlar uchun uy-joy qurish uchun 35 milliard dollarga yaqin mablagʻ ajratdi va qirol farmoni bilan jamoat tashkilotlariga yillik toʻlovlar ham nazarda tutildi[7].
Yana qarang
tahrirManbalar
tahrir- ↑ „Man dies after setting himself on fire in Saudi Arabia“. BBC News (2011-yil 23-yanvar). 2012-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 23-yanvar.
- ↑ Mohideen Mifthah. „Man dies in possible first self-immolation in Saudi“. The Sunday Times, http://sundaytimes.lk/+(2011-yil 22-yanvar). 2012-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 23-yanvar.
- ↑ 3,0 3,1 „Flood sparks rare action“. Montreal Gazette (2011-yil 29-yanvar). 2011-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 29-yanvar.
- ↑ „Dozens detained in Saudi over flood protests“. The Peninsula (Qatar)/Thomson-Reuters (2011-yil 29-yanvar). 2011-yil 31-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 31-yanvar.
- ↑ „Эр-Рияд заливает грядущие протесты дождем финансовых льгот | euronews, mir“. 2011-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 10-aprel.
- ↑ „Протесты в Саудовской Аравии | euronews, mir“. 2011-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 10-aprel..
- ↑ Kosach G. Saudovskaya Araviya i „Arabskaya vesna“ // Svobodnaya misl. — 2012. — № 5-6 (1633). — S. 92