Tarinkot

Tarīnkōṭ (dariycha: ترين کوت , Tarin Kowt deb ham yoziladi)^[1] Afgʻoniston janubidagi Uruzgon viloyatining Tarinkot tuman markazi. Tarinkot shahri aholisi 71 604 kishi (2015), shahar bozorida 200 ga yaqin kichik doʻkonlari bor.

Tarinkot tumanida ikki yirik pushtun qabila konfederatsiyasi vakillari: Tarin qabilalari: Popolzay, Barakzay, Nurzay, Achakzay va Ghilzay qabilalari: Tokhi, Hotak. Shaharda oʻrta va yirik xoʻjalik yurituvchi korxonalar mavjud emas. Viloyat hokimi hozirda Asadulla Hamdam bozorga tutash majmuada yashaydi va ishlaydi.

Tarinkot — Afgʻonistonning janubidagi viloyat markazi. Yerlarning asosiy qismi (69 %) qurilish olib borilmagan yerlar toifasiga kiradi. Shundan qishloq xoʻjaligi 67 % ni tashkil qiladi. Turar-joy yerlari qurilgan yerlarning 47 % ni tashkil qiladi^[2]. Aeroport munitsipalitet chegaralarida joylashgan boʻlib, qurilish olib borilgan yerdan foydalanish boʻyicha ikkinchi oʻrinda turadi (24 %)^[2].

2021-yilning 13-avgustida Tarinkot Tolibon jangarilari tomonidan 2021-yilgi Tolibon hujumi doirasida qoʻlga olindi^[3].

Tarixi

Tarixiy jihatdan bu hudud miloddan avvalgi XII—XIII asrlarda^[4] baʼzi Tarin (yoki Tareen) pushtun qabila sardorlarining yashash joyi boʻlib qolgan. Ularning baʼzilari keyinchalik Mugʻal-Safaviy urushi paytida yoki undan keyin Hindiston yarimoroliga koʻchib kelgan^[5].

Urush

Afgʻoniston janubidagi bu shahar 2001-yilda Tolibon uchun muhim strategik ahamiyatga ega edi. 16-noyabr kuni bu yerda fuqarolar oʻzlarining Tolibon gubernatoriga qarshi qoʻzgʻolon koʻtarishdi. Bu esa Tolibonga qarshi pushtunlarning birinchi uyushgan qarshilik harakati edi. Oʻsha paytda Hamid Karzay mintaqada Alpha 574 operativ otryadi nomi bilan tanilgan 11 kishilik AQSh maxsus kuchlari hamrohligida armiya qurishga urinayotgan edi^[6]. Tolibon shaharni himoya qilish uchun qazilgan Karzai va uning militsiyasiga qarshi hujumga oʻtdi. AQSh havo kuchlari yordamida harbiylar va militsiya kuchlari Tolibonni Tarinkotdan quvib chiqardi^[7].

Tolibonning Tarinkotdagi magʻlubiyati Karzai uchun muhim gʻalaba boʻldi. U gʻalabadan foydalanib, oʻzining yangi tashkil topgan guruhiga koʻproq odamlarni jalb qildi. Uning kuchi kattalashib, 800 nafarga yaqinlashdi. 30-noyabr kuni ular Tarinkotni tark etib, Qandahor tomon yurishni boshladilar.

2004-yilda Tarinkotda AQSh dengiz piyodasi Jon Ripley nomi bilan atalgan FOB Ripley nomli Amerika bazasi qurilgan^[8]. U asosan 22-Dengiz ekspeditsiyasi (Maxsus operatsiyalarga qodir) (22ndMEU SOC), 2-5 piyoda (bobcats)/3-BDE/ 25-piyoda diviziyasi, AQSh armiyasi fuqarolik ishlari va Florida shtatlaridan tashkil topgan qoʻshma ishchi guruh tomonidan tashkil etilgan. 2001-yilning kuzida mintaqa Tolibon rejimining soʻnggi tayanch markazi boʻlgan. Keyinchalik boshqa xorijiy harbiy kuchlar Tarinkot tashqarisidagi bazada harakat qilishdi.

22-MEU SOC boshchiligidagi „Togʻ boʻroni“ operatsiyasidan soʻng, Tolibon kuchlarining aksariyati Afgʻoniston va Pokiston oʻrtasidagi togʻli hududga koʻchib ketdi. NATOning ISAF missiyasi Afgʻoniston janubida xavfsizlik uchun mas’uliyatni oʻz zimmasiga olgani sababli, Gollandiya NATO qoʻshinlari 2006-yil avgust oyida Kamp Holland (hozirgi Tarin Kot milliy bazasi)ni qurdilar.

2007-yilning mart oyidan boshlab Amerika Qoʻshma Shtatlari Armiya Muhandislar Korpusi (USACE) Tarinkotdan gʻarbga Deh Rahvodga, soʻngra Oruzgan viloyatining gʻarbiy hududlarida Shahidi Xassas tumaniga yoʻl qurishni boshladi. Shu bilan birga, USACE Qandahorga yoʻlni yaxshilash uchun koʻprik qurilishini ham boshladi.

Tarinkotdagi logistika tekshiruvi vaqtida afgʻonlarning oʻtishini nazorat qilayotgan AQSh armiyasi askari.

2010-yil 4-iyulda 1-eskadron, 2-Striker otliq polkining amerikalik askarlari Gollandiyaning Oruzgondan olib chiqib ketilishi munosabati bilan Tarinkot va Deh Raxvoddagi operatsiyalar uchun javobgarlikni oʻz zimmalariga olishdi.

2011-yilning 27-iyulida Pokistonning Vaziriston viloyatidan boʻlgan terrorchi-xudkush Afgʻoniston milliy armiyasi va ISAF kuchlari tomonidan Tirinkot yaqinidagi Sur Margʻob hududidagi Mulla Qosimning uyiga uyushtirilgan reyd chogʻida qoʻlga olindi. Sayfulloh ismli boʻlajak bombardimon Pajhwok Afgʻoniston News muxbiri Ahmad Umaid Xpalvak bilan suhbatlashdi. Suhbatda Sayfullaning aytishicha, u va pokistonlik yana 14 nafar terrorist hujum uchun munosib vaqt va joy tanlash uchun kamida ikki oy shahar atrofida aylanib yurgan. "Biz koʻp marotaba xorijliklarga duch keldik. Lekin mulla Qosim chet elliklarni koʻrishi bilan qochib qolar edi. Mana nihoyat hech qanday hujum qilmasdan hibsga olindik, " dedi u^[9].

Bir kun oʻtib, 28-iyul soat oʻn ikkilar atrofida uchta hujumchi hukumat binolari darvozasi oldida mashinalarni portlatib yubordi. Qurollar bilan jihozlangan boshqa terrorchilar esa binolarga kirib, ichidagi barchani oʻldirishni boshlagan. Otishma tugaganidan keyin kamida 19 kishi halok boʻldi, 37 kishi yaralandi. Halok boʻlganlar orasida Pajhvok muxbiri Xpalvak, 10 nafar bola, 2 nafar ayol va Afgʻoniston milliy politsiyasining bir xodimi bor egi^[10]. Xpalvak tanasining turli qismlariga 20 marta oʻq uzgan^[11]. 29-iyulga kelib halok boʻlganlar soni 21 nafarga yetdi. Mintaqaga joylashtirilgan Avstraliya qoʻshinlari qoʻmondoni general-mayor Angus Kempbellning aytishicha, „Isyonchilarning zoʻravonlik va maqsadli oʻldirishga urinish orqali oʻz kampaniyasini davom ettirmoqda. Kecha ular oʻz ambitsiyalari uchun ogʻir toʻlovni toʻladi. Barcha qoʻzgʻolonchilar oʻz maqsadlariga erisha olmay oʻldirilgan.“^[12] Afgʻoniston milliy armiyasi matbuot kotibi Hikmatulloh Kuchi „gubernator oʻrinbosari idorasida ikkita portlash sodir boʻldi. Ulardan biri xudkush-terrorchi tomonidan portlatilgan, ikkinchisiga esa ANA (Afgʻon armiyasi) askari boshqa bir terrorchini otib oʻqqa tutgan^[13].“

2011-yil 1-martda 4-batalyon, 70-zirhli polkning amerikalik askarlari Tarinkot va Deh Ravod uchun javobgarlikni oʻz boʻyniga oldi. 2011-yil 23-noyabrda AQShning birinchi razvedka, kuzatuv va nishonga olish otryadi, oʻn toʻrtinchi otliq polk^[14] askarlari Tarinkotdagi operatsiyalar uchun javobgarlikni oʻz zimmalariga olishdi.

Transporti

2014-yil may oyidan boshlab Tarinkot aeroportidan Kobulga toʻgʻridan-toʻgʻri yoʻlovchilar qatnovini rejalashtirilgan.

Geografiyasi

Tarinkotning yagona havo yoʻlagi shahar chetidagi NATO boshchiligidagi ISAF provintsiyasini qayta qurish guruhi harbiy bazasida joylashgan. Hududning quruqlikdan tashqariga chiqishi janubdagi Qandahor viloyati markaziga olib boradigan yoʻl boʻlib, u baʼzan Tolibon hujumlariga duchor boʻlishi mumkin.

Iqlimi

Tarinkot sovuq yarim qurgʻoqchil iqlimga ega (Köppen iqlim tasnifi BSk). Yozi issiq va qishi salqin. Yogʻingarchilik kam, asosan, dekabrdan martgacha davom etadi.

Manbalar

↑ Brown. „Tarin Kowt and the battle for minds“. ABC News (29-iyul 2011-yil).
↑ ^2,0 ^2,1 „The State of Afghan Cities Report 2015“. Qaraldi: 20-oktabr 2015-yil.
↑ „Taliban sweep across Afghanistan's south, take 3 more cities“ (inglizcha). AP NEWS (13-avgust 2021-yil). 13-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-avgust 2021-yil.
↑ Dr SB Panni, Tareekh i Hazara Peshawar, 1969 ed, p. 301
↑ Including some settled near Pishin Baluchistan and some in the Hazara area of Khyber Pakhtunkhwa, see Panni
↑ „Afghanistan: Home Free“. 8-aprel 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan.
↑ „The United States Army in Afghanistan - Operation ENDURING FREEDOM - October 2001-March 2003“. 1-fevral 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan.
↑ Keith A. Milks. „22d MEU (SOC)'s FOB in Afghanistan pays homage to Marine hero“. Marine Corps News (10-may 2004-yil). 24-may 2004-yilda asl nusxadan arxivlangan. „'He's a hero to the Marine Corps,' said Colonel Kenneth F. McKenzie, Jr., commanding officer of the Marine Expeditionary Unit (Special Operations Capable), referring to Col. John W. Ripley, the new FOB's namesake. 'He's a true warrior and an honorable man.' McKenzie puts Col. Ripley with the small group of Marine leaders mentioned prominently in the Corps' proud history.“.
↑ „Bombing suspect says Pakistani mullahs brainwashed him“. Qaraldi: 20-iyun 2016-yil.
↑ „Suicide Attacks Target Afghan Government Compound“.
↑ „Khpalwak's last contact with Pajhwok“. Qaraldi: 20-iyun 2016-yil.
↑ „18 civilians killed in Helmand bomb: Afghan police“.
↑ „Today's Stock Market News and Analysis from Nasdaq.com“. Qaraldi: 20-iyun 2016-yil.
↑ 14th Cavalry Regiment (United States), 14th Cavalry Regiment

[1] Brown. „Tarin Kowt and the battle for minds“. ABC News (29-iyul 2011-yil).

[auto1-2] 2,0 ^2,1 „The State of Afghan Cities Report 2015“. Qaraldi: 20-oktabr 2015-yil.

[3] „Taliban sweep across Afghanistan's south, take 3 more cities“ (inglizcha). AP NEWS (13-avgust 2021-yil). 13-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-avgust 2021-yil.

[4] Dr SB Panni, Tareekh i Hazara Peshawar, 1969 ed, p. 301

[5] Including some settled near Pishin Baluchistan and some in the Hazara area of Khyber Pakhtunkhwa, see Panni

[6] „Afghanistan: Home Free“. 8-aprel 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan.

[7] „The United States Army in Afghanistan - Operation ENDURING FREEDOM - October 2001-March 2003“. 1-fevral 2010-yilda asl nusxadan arxivlangan.

[MarineNews2004-05-10-8] Keith A. Milks. „22d MEU (SOC)'s FOB in Afghanistan pays homage to Marine hero“. Marine Corps News (10-may 2004-yil). 24-may 2004-yilda asl nusxadan arxivlangan. „'He's a hero to the Marine Corps,' said Colonel Kenneth F. McKenzie, Jr., commanding officer of the Marine Expeditionary Unit (Special Operations Capable), referring to Col. John W. Ripley, the new FOB's namesake. 'He's a true warrior and an honorable man.' McKenzie puts Col. Ripley with the small group of Marine leaders mentioned prominently in the Corps' proud history.“.

[9] „Bombing suspect says Pakistani mullahs brainwashed him“. Qaraldi: 20-iyun 2016-yil.

[10] „Suicide Attacks Target Afghan Government Compound“.

[11] „Khpalwak's last contact with Pajhwok“. Qaraldi: 20-iyun 2016-yil.

[12] „18 civilians killed in Helmand bomb: Afghan police“.

[13] „Today's Stock Market News and Analysis from Nasdaq.com“. Qaraldi: 20-iyun 2016-yil.

[14] 14th Cavalry Regiment (United States), 14th Cavalry Regiment

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]