Tasodif bilan aldanganlar

Tasodif bilan aldanganlar (inglizcha: Fooled by Randomness: The Hidden Role of Chance in Life and in the Markets) — Nassim Nikolas Talebning inson bilimlarining notoʻgʻriligiga haqidagi kitobidir. Birinchi marta 2001-yilda nashr etilgan. Yangilangan nashrlar bir necha yildan soʻng chiqarildi. Kitob Talebning noaniqlik haqidagi koʻp jildli falsafiy esselar guruhining „Incerto“ deb nomlangan birinchi qismi boʻlib, unga „Qora oqqush“ (2007—2010), „The Bed of Procrustes“ (2010—2016), „Antifragile“ (2012) va „Skin in the Game“ (2018) kiradi.

Tasodif bilan aldanganlar

Muallif(lar)	Nassim Nicholas Taleb
Mamlakat	AQSh
Til	inglizcha
Qismlar	Incerto
Nashr etilgan sanasi	2001
Nashriyot	Random House
Sahifalar soni	380
ISBN	0-8129-7521-9
OCLC	60349198
Keyingisi	Qora oqqush

Tezis

Taleb zamonaviy insonlar koʻpincha tasodifiylikning mavjudligidan bexabar boʻlgan gʻoyani ilgari suradi. Ular tasodifiy natijalarni tasodifiy bo'lmagan deb tushuntirishga moyildirlar.

Odamzod:

1. sababiy bogʻliqlikni ortiqcha baholaydilar, masalan, ular bulutlarda fillarni koʻrishadi, ular aslida tasodifiy shakldagi bulutlardir va ular bizning koʻzimizga fil (yoki boshqa narsa) kabi koʻrinadi;
2. dunyoni haqiqatdan ham tushunarliroq deb bilishga moyil. Shuning uchun ular tushuntirishlar boʻlmasa ham izlaydilar.

Muhokama qilinadigan tasodifiylikning boshqa notoʻgʻri tushunchalari quyidagilardan iborat:

• Omon qolish tarafdorligi. Biz gʻoliblarni koʻramiz va yutqazganlarning koʻpligini unutib, ulardan oʻrganishga harakat qilamiz.
• Egri taqsimotlar. Haqiqiy hayotning koʻplab hodisalari 50:50 ga teng emas, balki tanga tashlashga oʻxshaydi, lekin turli xil gʻayrioddiy va intuitiv taqsimotlarga ega. Bunga misol 99:1 garovi boʻlib, unda siz deyarli har doim gʻalaba qozonasiz, lekin yutqazsangiz, barcha jamgʻarmalaringizni yoʻqotasiz. Odamlarni „men bu garovda 50 marta yutib oldim“ kabi gaplarga bemalol aldanishi mumkin. Talebning soʻzlariga koʻra: „Opsion sotuvchilari tovuqlar kabi ovqatlanadilar va fillar kabi hojatxonaga boradilar“, yaʼni opsion sotuvchilari opsionlarni sotishdan doimiy ravishda kichik daromad olishlari mumkin, ammo falokat yuz berganda ular oʻz daromadlarini yoʻqotadilar.

Reaksiyalar

Kitob Fortune tomonidan „Smartest Books of All Time“ 75 (tarjimasi „Barcha zamonlarning 75 ta eng aqlli kitoblari“) qatoriga kiritilgan. USA Today nashrining taʼkidlashicha, moliya sanoatining ushbu kitobida koʻtarilgan koʻplab tanqidlar asosli boʻlib chiqdi.

Nashrlar

• 2001-yilda TEXERE kitobning birinchi nashrini chop etdi. (ISBN 1-58799-071-7, London : Texere, 2001)
• 2004-yilda TEXERE yangilangan ikkinchi nashrini chop etdi.
• 2005-yilda Random House koʻproq oʻzgarishlar bilan softback nashrini chop etdi. (ISBN 1-58799-190-X, Nyu-York : Random house, 2005)
• 2005-yilda fransuzcha versiyasi paydo boʻldi, unda juda koʻp unikal oʻzgarishlar mavjud^{[manba kerak]}.
• Kitob 20 tilga tarjima qilingan va yarim milliondan ortiq nusxada sotilgani xabar qilingan.
• Keyingi nashrlar Penguin (softback, 2007-yil may) va Random House (qattiq muqova, 2008-yil oktyabr) tomonidan nashr etilgan.

Yana qarang

• Pareidoliya — tasodifiylikdagi naqshlarni idrok etishning psixologik hodisasi

Havolalar

• Rasmiy sayti
• Google Books’da koʻrish