Uch Maryam

Uch Maryam (shuningdek, Mariya deb ham ataladi) — bu kanonik Injillarining Isoning xochga mixlanishi va tirilishi haqidagi hikoyalarida aytib oʻtilgan ayollar. ulardan bir nechtasi Maryam (bu ism yahudiylarda keng tarqalgan)^[1]^[2].

Injilda Maryam ismini bir necha kishining ismi sifatida tilga olingan. Xristian dini tarixining turli manbalarida bu ayollarning baʼzilari bir-biri bilan aloqadorligi aytiladi^[3].

Maryam, Isoning onasi
Magdalalik Maryam
Maryam, Kichik Yoqubning onasi) (Matto 27:56; Mark 15:40; Luqo 24:10)
Klopalik Maryam (John 19:25)
Baytaniyalik Maryam (Luqo 10:38-42, John 12:1-3), xochga mixlanish yoki tirilish haqidagi rivoyatlarda tilga olinmagan, lekin baʼzi afsonalarda Magdalalik Maryam bilan bitta shaxs ekanligi aytiladi.

Xochga mixlanish va tirilish rivoyatlarida paydo boʻlgan yana bir ayol Salome hisoblanadi. U boshqa ismga ega boʻlishiga qaramay, baʼzi manbalarda Maryamlardan biri sifatida tanilgan. Shu sabab baʼzi hollarda u Maryam Salomiya (Meri Salome) deb ataladi. Rivoyatlarda tilga olingan boshqa ayollar Joanna va Zabadiy oʻgʻillarining onasidir.

Uch Maryam boʻyicha quyidagilar aytiladi:

Isoning xochga mixlanishida uchta Maryam mavjud;
Pasxa yakshanbasida Isoning qabridagi uchta Maryam;
Uch Maryam — Avliyo Annaning qizlari sifatida.

Isoning xochga mixlanishi va Uch Maryam

Isoning xochga mixlanishidagi ayollar, Hans Memling.

Isoning xochga mixlanishida bir guruh ayol shogirdlarining mavjudligi Yangi Ahdning barcha toʻrtta Injilida uchraydi. Parallel hisoblardagi farqlar esa, qancha va qaysi ayollar ishtirok etganligi haqida turli talqinlarga olib keldi. Baʼzi urf-odatlarda va Irlandiyaning „Caoineadh na dTrí Muire“ qoʻshigʻida tasvirlanganidek^[4], Uch Maryam Isoning xochga mixlanishida hozir boʻlgan. Ular Yuhanno Xushxabarida tilga olingan;

Maryam (Isoning onasi)
Magdalalik Maryam
Klopalik Maryam

Bu uch ayol koʻpchilik sanʼat asarlarida namoyon boʻladi. Masalan, El Greconing „Masihning kiyimlarini yechish“ asarida.

Yuhanno Injillaridan boshqa Injillarda Isoning onasi yoki Klopalik Maryam hozir boʻlgani haqida aytilmagan. Buning oʻrniga ular Yoqubning onasi Maryam (Mark va Matto), Salomiya (Mark) va Zabadiy oʻgʻillarining onasi (Matto) deb nom berishadi.

Bu baʼzilarning Yoqubning onasi Maryam, Klopalik Maryam, shuningdek, Maryam Salomiya va Zabadiy oʻgʻillarining onasi, deb talqin qilishlariga olib keldi.

Iso qabridagi Uch Maryam

Chios Nea Moni monastiridagi Uch Maryam ikonasi

Bu ism Isoning qabriga kelgan uchta ayoldan iborat guruh uchun ishlatiladi. Sharqiy pravoslavlikda ular anʼanaviy ravishda juda koʻp sonli odamlarni oʻz ichiga olgan guruhi hisoblanadi. Toʻrtta Injilda ham Isoning qabriga boradigan ayollar haqida eslatib oʻtiladi. Lekin faqat Mark 16:1 da Maryam ismini olgan uch shaxs haqida gapiriladi:

Magdalalik Maryam
Klopalik Maryam
Maryam Salomiya

Boshqa manbalarda qabrga tashrif buyurgan ayollarning soni va kimligi haqida turli xil koʻrsatmalar berilgan:

Yuhanno 20:1 faqat Magdalalik Maryam haqida aytib oʻtadi. Lekin u koʻplik maʼnosini ishladi: „Uni qayerga qoʻyishganini bilmaymiz“ (John 20:2).
Matto 28:1 da aytilishicha, Magdalalik Maryam va „boshqa Maryam“ qabrni koʻrgani borishgan.
Luqo 24:10 da Magdalalik Maryam, Joanna va Yoqubning onasi Maryam haqida gapiradi va avvalroq (Luke 23:55) Isoning dafn marosimida "Jaliladan u bilan birga kelgan ayollar… qabrni va uning jasadi qanday qoʻyilganini koʻrdim, " deyiladi.

Xristian dinida 22-iyul kuni Magdalalik Maryamni xotirlaydi. 24-aprelda u "Magdalalik Maryam bilan Pasxa kuni ertalab Isoning qabriga uning jasadini moylash uchun kelgan va uning tirilishi haqidagi xabarni birinchi boʻlib eshitgan Klopalik Maryam va Maryam Salomiyani xotirlaydi^[5].

Lorenzo Monaco, Qabrdagi uchta Maryam^[6].

Oʻn beshinchi asrdagi Pasxa madhiyasi „O filii et filiae“ Isoning jasadini moylash uchun Fisih kuni ertalab qabrga boradigan uchta ayolni anglatadi. Madhiyaning asl lotincha versiyasi ayollarni Magdalalik Maryam (Magdalalik Mariya), Yusufning Maryami (et Iacobi) va Salomiya (et Salome) sifatida belgilaydi.

Manbalar

↑ Richard Bauckham, The Testimony of the Beloved Disciple (Baker Academic 2007 ISBN 978-0-80103485-5), p. 175
↑ Bart D. Ehrman, Peter, Paul, and Mary Magdalene (Osford University Press 2006 ISBN 978-0-19974113-7), p. 188
↑ Scott Hahn (editor), Catholic Bible Dictionary (Random House 2009 ISBN 978-0-38553008-8), pp. 583-84
↑ „Caoineadh na dTrí Muire“ (The Lament of the Three Marys)
↑ Martyrologium Romanum (Vatican Press 2001 ISBN 978-88-209-7210-3)
↑ Web Gallery of Art

[1] Richard Bauckham, The Testimony of the Beloved Disciple (Baker Academic 2007 ISBN 978-0-80103485-5), p. 175

[2] Bart D. Ehrman, Peter, Paul, and Mary Magdalene (Osford University Press 2006 ISBN 978-0-19974113-7), p. 188

[3] Scott Hahn (editor), Catholic Bible Dictionary (Random House 2009 ISBN 978-0-38553008-8), pp. 583-84

[4] „Caoineadh na dTrí Muire“ (The Lament of the Three Marys)

[5] Martyrologium Romanum (Vatican Press 2001 ISBN 978-88-209-7210-3)

[6] Web Gallery of Art

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]