Ukraina gerbi

Ukraina gerbi (ukraincha: Герб України) Davlatning 3 rasmiy timsolidan biri. Katta va kichik gerblardan iborat. Hozirgi vaqtda 19-fevral 1992-yilda tasdiqlangan kichik gerb ishlatiladi.

Ukraina kichik davlat gerbi
Mamlakat	Ukraina
Qabul qilindi	19-fevral, 1992-yil (1992-02-19)

Ukraina katta Davlat gerbi (loyihasi)
Mamlakat	Ukraina
Qabul qilindi	24-sentyabr, 2021-yil (2021-09-24)
Bayroq mualliflari	A. Ivaxnenko, V. Mitchenko, M. Dmitriyenko, Y. Savchuk

Ikkala gerbning markaziy geraldik figurasi knyaz Vladimirning Trizubasi hisoblanadi. Bundan tashqari, katta gerbning elementlarida Zaporojye qoʻshinining ramzi va toj kiygan sher tasvirlangan.

Taʼrif

Ukraina Konstitutsiyasining 20-moddasiga binoan:

Ukrainaning davlat ramzlari Ukraina Davlat bayrogʻi, Ukraina Davlat gerbi va Ukraina Davlat madhiyasi.

Ukraina Davlat bayrogʻi koʻk va sariq rangdagi ikkita teng gorizontal chiziqlardan iborat bayroqdir.

Ukrainaning Katta Davlat Gerbi shunindek, Ukrainaning kichik Davlat Gerbi va Zaporojya armiyasining qurol-yarogʻini gerbini hisobga olgan holda, Ukraina Oliy Radasining konstitutsiyaviy tarkibining kamida uchdan ikki qismi tomonidan qabul qilingan qonun bilan belgilanadi.

Ukraina katta Davlat gerbining asosiy elementi Buyuk Vladimir knyazlik kuchining belgisidir.

1992-yil 19-fevraldagi 2137-XII-sonli „Ukraina davlat gerbi toʻgʻrisida“ qarori bilan Ukraina kichik gerbi tasviri sifatida trident tasviri tasdiqlandi.

• 
  Buyuk Vladimirning Belgisi
• 
  Ukraina kichik gerbi
• 
  Tridentni qurish uchun batafsil sxema
• 
  Qalqon qurish sxemasi

Katta Gerbning masalasi hali hal qilinmagan. Katta gerbni ishlab chiqish boʻyicha tanlovlar 1991, 1996, 2007 va 2020-yillarda boʻlib oʻtdi. 2020-yilgi tanlovda yutuqni Ukraina kichik davlat gerbi hammuallifi boʻlgan Aleksey Koxan qoʻlga kiritdi. Hakamlar hay’ati raisi shunday dedi: „bu ish allaqachon 1997-yilda taqdim etilgan va gʻalaba tomon kelgan, ammo turli sabablarga koʻra bu tanlov natijasiz yakunlangan. Koxan ishni oʻzgarishsiz qoldirdi. Va hamma chizmalarning orasida bu ish yaxshiroq koʻrinardi“.

Adliya vaziri Denis Malyuskaning soʻzlariga koʻra, keyinchalik katta Davlat gerbi loyihasidan foydalanishning texnik tavsifi va huquqiy nyuansi tayyorlanadi. Shundan soʻng, oʻzgarishlar Vazirlar Mahkamasidan Oliy Radaga oʻtkaziladi, u yerda xalq deputatlari tegishli qonun loyihasini roʻyxatdan oʻtkazadilar.

Tarix

Rurikovichning uyi knyazlarining shaxsiy belgilari

Kiev Rus

Vladimir Svyatlavich kumush tangasi. Old va orqa

Trident deb ataladigan Buyuk Vladimir belgisining kelib chiqishi haqida bir nechta nazariyalar mavjud. Ulardan eng keng tarqalgani — Rarok lochinning oʻljaga tashlanayotgani Rurikovich knyazlarining oilaviy belgisi. Rurikovichning belgilari" oʻrta asr Yevropa gerblari " emas edi, chunki oʻrta asr geraldikasi Yevropada XII asrdan ilgari paydo boʻlgan. Biroq, geraldika oʻrta asr Yevropasidan oldin ham mavjud edi — qadim zamonlardan beri hukmdorlar, xudolar, alohida nasllarning geraldik belgilari maʼlum (masalan, tamgʻalar); gerblarning bir qismi boʻlgan diniy belgilar. Shu kabi belgilar qal’alar devorlariga qoʻllanilib, tangalar, halqalar va boshqa narsalarda tasvirlangan.

Rurikovichning emblemasini baʼzi tadqiqotchilar (sa Gedeonov, O. M. Rapov, A. G. Kuzmin, V. I. Merkulov) oʻljaga tashlanayotgan lochinning sxematik tasviri sifatida talqin etadi. Shu bilan birga, boshqalar uda tayoq, langar, trident yoki vilka tasvirini koʻrishadi. Ushbu tasvirning stiliz qilingan versiyasi Ukrainaning hozirgi emblemasidir. Boltiqboʻyi etimologiyasini mustahkamlash uchun birinchi Rurikovichning arxeologik topilmalari Lochin yoki qargʻa tasviri bilan berilgan. Jang bayrogʻidagi qargʻaning ramzidan kelib chiqqan versiyada, koʻplab manbalarga koʻra, vikinglar ehtimol Ruriklar ham barcha bayroqlarida ushbu totem ramzidan foydalangan.

Bizga yetib kelgan eng mashhur belgi-muhrlar Rurikovichning belgilari boʻlib, ular har qanday jins aʼzosiga tegishli boʻlishiga qarab stiliz qilingan tridentlar edi. Vaqt oʻtishi bilan, egasini ifodalovchi belgi matbuot tasviriga oʻtdi, diplomatik va savdo amaliyotida qoʻllanila boshlandi va ishonch yorliqining oʻziga xos analogini namoyish etdi. Bunday muhrlarning eng qadimgi qismi Svyatoslav Igorevich (972 yilda vafot etgan) muhr deb hisoblanishi mumkin.

Kiev Rusining qulashi va koʻplab mustaqil knyazliklarning shakllanishi bilan davlat ramzlari rivojlanishidagi keyingi bosqich boshlandi. Oldingi urugʻ belgilari oʻrniga hududiy-sulolaviy gerblar shakllana boshladi.

Getmanshina

Ukraina ramziyligining oldingi shakllanishi XVI-XVII asrlarga toʻgʻri keladi-Ukraina yerlarini birlashtirish va Polshaga qarshi ozodlik urushi davrida. XVI asrda uning harbiy tuzilishi — Zaporijya bilan milliy siyosiy markaz tashkil etildi.

1575-yilda Polsha qiroli Stefan Batoriy turli xil kleynodlar safida — kazak qoʻshinlaridagi harbiy belgilardan farqlioʻlaroq — kazaklarga ularning tatarlar bilan janglaridagi jasoratini tan olish uchun maxsus muhr yubordi. Ushbu muhrda tarixda „samopal bilan ritsar-kazak“ deb nomlangan mushkali kazak tasvirlangan. Eng qadimgi kleynod muhrlardan eng mashhuri 1595-yil getman Lobodga tegishli. Ushbu ramz 1622-yilda getman Pyotr Konashevich-Sagaidachniyning oʻlimining sheʼriy satrlarda birinchi marta „Zaporizhjya quyi armiyasining gerbi“deb nomlangan.

1648—1654-yillarda Ukraina xalqining ozodlik urushi rahbari Bogdan Xmelnitskiyning getman muhrlarida mushketli kazak ham tasvirlangan. Bir muncha vaqt ramz Ukrainaning oʻziga xos belgisiga aylanadi. 1758-yildan u „milliy gerb“ deb nomlangan. Keyin Ukraina xaritalarida aynan „mushket bilan kazak“ joylashtirilgan.

Xuddi shu davrda boshqa belgilar ham mavjud edi. XVI asr Kiev magistralining muhrlari saqlanib qolgan, ularda xoch yoki oʻq bilan kamon tasvirlangan.

Zaporojye qoʻshinining Moskvaga oʻtishi

Rossiya qirolligi va Zaporojye armiyasi oʻrtasida Pereyaslav shartnomasi imzolangandan soʻng, mavjud Ukraina ramzlari, xususan, mushketli kazak, Bogdan Xmelnitskiy va Ivan Mazepaning qoʻllarida mavjud boʻlgan xoch belgisi asta-sekin yoʻq boʻlib ketdi. Ukrainaning ayrim viloyatlarining gerbining ajralmas qismi — rus gerbidagi ikki boshli burgut.

• 
  Xochni tasvirlaydigan otliqli bayroq va bosmada sher tasvirlangan qalqon.
• 
  Kiyev knyazining tangasida „langar-xoch“ geraldik belgisi. God chekanki: 1388-1392
• 
  Bogdan Xmelnitskiyning muhri. 1648.
• 
  Kiyev magistratining muhri. 1698.

Ukraina Xalq Respublikasining Gerbi

Rossiyada fevral inqilobidan keyin Ukraina bayrogʻining ranglari masalasi tezda hal qilindi. Ukraina Xalq Respublikasining gerbi bilan vaziyat yanada murakkablashdi. 1917-yil mart oyida Kievda boʻlib oʻtgan ikkita yirik ommaviy namoyishda marosim qatnashchilari Ukrainaning ramzi sifatida taqdim etishga uringan bir nechta gerblarni koʻrish mumkin edi: koʻk fonda sariq sher, tanasi sher va boshi farishta Maykl bilan birlashtirilgan gerb, mushket bilan kazak, koʻk fonda oltin boshli burgut va hatto yulduzlar va yulduzlar bilan yarim oy uning ustida xoch.

Shu munosabat bilan Markaziy Rada raisi, eng yirik Ukraina tarixchisi M. S. Grushevskiy 16-sentabr 1917-yil „Narodnaya Volya“gazetasida maxsus maqola bilan chiqdi. U, birinchi navbatda, Ukraina hech qachon doimiy gerbga ega emasligini taʼkidladi. Ushbu rolda harakat qila oladigan ramzlar orasidan u Kiev Rusining trizubini, XVII—XVIII asr Kiev muhrlari bilan tanilgan kamon yoki xochbozni va Zaporojya qoʻshinlarining muhrlarida tasvirlangan mushetli kazakni ajratib koʻrsatdi.

1917-yil dekabr oyida birinchi davlat kredit chiptasining namunasi tasdiqlandi. Uning rasmiy tavsifida shunday deyilgan:"chiptaning old qismidagi panjara… toʻlqinli chiziqlardan iborat; va ularda Vladimir belgisining oq izlari bor." Shunday qilib, tridentning tasviri birinchi marta Ukraina Respublikasining rasmiy hujjatlariga kiritilgan.

1918-yil 18-yanvarda esa Ukraina dengiz bayrogʻi loyihasi qabul qilindi, uning koʻk tasmasida Oltin rangli Trizub, uning yuqori oʻrta qismida xoch joylashgan edi. Shunday qilib, Trizub, davlat gerbi sifatida tasdiqlanmasdan, ikkinchi marta hamma narsani hal qilgan rasmiy ramz sifatida paydo boʻldi. Shundan soʻng, 12-fevral (25-fevral yangi uslubda) 1918-yil Vazirlar Kengashi „Raduga“dengiz floti tomonidan Buyuk Vladimir (xochsiz) tomonidan qabul qilingan (xochsiz) "Ukraina davlat gerbini tasdiqlash toʻgʻrisida qonun kiritishga qaror qildi. Va shu yilning mart oyida Korosten shahrida Kengash bu emblemani maʼqulladi.

2006-yilda Korosten vokzalida (UXR hukumat poezdining shtab-kvartirasida gerb tasdiqlangan) yodgorlik oʻrnatildi.

• 
  Ukraina banki tangasida UXR gerbi loyihasi 2003.
• 
  M. Grushevskiy tomonidan taklif etilgan UXR gerbi loyihalari. 1917
• 
  UXR ning katta davlat muhri
• 
  Bitinskiyning kichik gerb loyihasi , 1939
• 
  kichik gerb loyihasi, 1939

1918-yil Ukraina Davlatining Gerbi

Ukraina Davlatining gerbi (ukraincha: Українська ДержаваUkraina kuchi) 1918-yil koʻk maydonda oltin zaporojya kazakining tasviri edi. Ukraina „trident“ qalqonning tepasida joylashgan edi. Loyiha G.Narbut tomonidan ishlab chiqilgan.tomonidan.

• 
  Gʻarbiy Ukraina Xalq Respublikasi
• 
  Ukrain Davlati
• 
  Kichik Davlat muhri.

Ukraina Sovet Sotsialistik Respublikasining Gerbi

1919-yil 10-martda Sovetlarning barcha Ukraina Kongressi tomonidan tasdiqlangan va 1919-yil 14-martda Markaziy saylov komissiyasining yakuniy nashrida qabul qilingan USSR Konstitutsiyasida gerb 34-moddada tasvirlangan:

Gerb U. S. S. R. sostoit iz izobrajeniya na krasnom щite, v luchax solnsa, zolotix serpa i molota, okrujyonnix vensom iz kolosev i s nadpisyu na russkom i ukrainskom yazikax:

1) U. S. S. R.

2) Proletarii vsex stran, soedinyaytes!

U. S. S. R. Gerbi, quyosh nuridagi oltin oʻroq va bolgʻa tasvirlangan, atroflari bugʻdoy novdalari bilan oʻralgan qizil qalqonda, rus va ukrain tillarida yozilgan rasmdan iborat:

1) U. S. S. R.

2) Barcha mamlakatlarning proletarlari, birlashing!

1929-yil Konstitutsiyasiga binoan (80-modda) gerb sezilarli oʻzgarishlarga duch kelmadi. Qizil qalqonning yuqori qismiga „U.S.S.R.“ qisqartmasi qoʻshildi.

1937-yilgi " Stalin " Konstitutsiyasi USSRning gerbini biroz oʻzgartirdi.Gerbda oʻroq va bolgʻa ustida „URSR“ qisqartmasi paydo boʻldi, rasm biroz oʻzgardi: quyosh nurlari koʻproq boʻldi.

Ukraina Oliy Radasining 19-fevrald 1992-yildagi 2137-XII-sonli" Ukraina davlat gerbi toʻgʻrisida " gi qarori Ukraina gerbi sifatida tasdiqlandi. U Ukrainaning kichik gerbi sifatida ishlatiladi va kelajakda qabul qilinadigan katta Gerbning asosiy elementi hisoblanadi.

• 
  Ukraina SSR gerbi varianti 1920.
• 
  USSR gerbi 1919-1929.
• 
  USSR gerbi 1929-1937.
• 
  USSR gerbi 1937-1949.
• 
  USSR gerbi 1950-1992.
• 
  USSR gerbining qonuniy taʼrifi

Katta gerbning zamonaviy loyihasi

2020-yil 19-noyabr kuni Ukrainaning katta davlat gerbining eng yaxshi eskiziga tayyorgarlik koʻrish va uni oʻtkazish boʻyicha tashkiliy qoʻmita gʻolibni eʼlon qildi va katta gerbning eskizini tasdiqladi. Gʻolib rassom Aleksey Kohan, kichik Gerbning hammuallifi edi.Bu haqda Ukraina madaniyat va axborot siyosati vaziri maʼlum qildi.