Viktorija Čmilytė-Nielsen
Viktoriya Čmilytė-Nielsen (1983-yil 6-avgustda tugʻilgan) — litvalik siyosatchi va shaxmatchi, hozirda Seym spikeri. 2010-yilda FIDE tomonidan grossmeyster unvoniga sazovor boʻlgan, 2011-yilda ayollar oʻrtasida Yevropa chempioni, ikki karra Litva chempioni.
Čmilytė-Nielsen siyosatdagi faoliyatini 2015-yilda boshlagan, u Liberal Harakat uchun Seymada Remigijus Shimashiusning oʻrniga saylangan va keyinchalik 2016-yilgi parlament saylovlarida qayta saylangan. U Liberal Harakat saflarida asta-sekin koʻtarila boshladi, 2019-yilda Seymdagi muxolifat yetakchisiga aylandi va oʻsha yili Liberal Harakat raisi etib saylandi.
Taʼlim
tahrirViktoriya Čmilytė-Nielsen Shyaulyayda tugʻilgan[1]. U olti yoshida shaxmat oʻynashni boshlagan va otasi Viktor Ivanovich Cmil, KGBning faol zahiradagi xodimi, rus millatiga mansub[2][3]. Oʻqishni tugatgandan soʻng, Čmilytė-Nielsen Latviya universitetining gumanitar fanlar fakultetiga oʻqishga kirish uchun Rigaga koʻchib oʻtdi. 2007-yilda ingliz filologiyasi fakultetini tamomlagan[4][5].
Shaxmat faoliyati
tahrirČmilytė-Nielsen shaxmat boʻyicha ilk karerasini otasi murabbiyligida oʻtkazgan. 1993-yilda 12 yoshgacha bo‘lgan qizlar toifasida shaxmat bo‘yicha o‘smirlar o‘rtasida Yevropa chempionati g‘olibi bo‘lgan, keyinroq 1995-yilda shu toifada shaxmat bo‘yicha yoshlar o‘rtasidagi jahon chempionatida g‘olib chiqqan.
2000-yilda, oʻn olti yoshida, Čmilytė-Nielsen Vilnyusda oʻtkazilgan Litvaning ayollar va mutlaq milliy chempionatida gʻolib chiqdi . U grossmeysterlar Darius Ruzele, Viktor Gavrikov va Aloyzas Kveynis, xalqaro ustalar Vaidas Sakalauskas va Vitautas Slapikasni tay-brekda magʻlub etdi[6][7].
U 2000-yilda Asturiyada oʻtkazilgan oʻsmirlar (20 yoshgacha) qizlar oʻrtasidagi Yeropa chempionatida Yovanka Xouskadan keyin ikkinchi oʻrinni egalladi. 2001-yilga kelib, u qizlar oʻrtasida FIDE tomonidan birinchi oʻrinni egalladi. Oʻsha yili u Wijk aan Zee shahridagi Corus Reserve Group turnirida gʻolib chiqdi[8].
Chemilte-Nilsen, 2008-yil (Plovdiv) va 2010-yil (Riyeka)da ayollar oʻrtasidagi yakkalik Yevropa chempionatida kumush medalni qoʻlga kiritgan. U 2007-yilda tez shaxmat bo‘yicha ayollar o‘rtasidagi Yevropa chempionatida g‘olib chiqdi[9]. 2008-yilda Gibraltar shaxmat festivalida, 2009-yilda shaxmat bo‘yicha jamoaviy Yevropa chempionatida va 2010-yilda ayollar o‘rtasidagi individual Yevropa chempionatida kerakli meʼyorlarni qo‘lga kiritib, 2010-yilda grossmeyster unvoniga sazovor bo‘lgan[10][11][12].
Čmilytė-Nielsen birinchi marta 2000-yilda ayollar oʻrtasidagi shaxmat boʻyicha jahon chempionatida qatnashgan va u uchinchi bosqichga chiqqan. 2004-yilda u chorak finalda ayollar oʻrtasidagi sobiq jahon chempioni Mayya Chiburdanidzega magʻlub boʻldi. 2006-yilda Chemilyte-Nielsen yarim finalga chiqdi va yakunda ikkinchi oʻrinni egallagan Alisa Galliamovaga yutqazdi.
Jamoa musobaqalari
tahrirČmilytė-Nielsen 2010-yil Shaxmat Olimpiadasida (Ochiq boʻlim) Litva jamoasida oʻynagan va boshqa paytlarda ayollar shaxmat olimpiadalarida qatnashgan va u yerda birinchi bortda ikkita yakka oltin medalni qoʻlga kiritgan, birinchisi 2000-yilda Istanbulda (9½/12)) va ikkinchisi 2004-yilda Kalviada (8½/11). U birinchi marta oʻn uch yoshida (Yerevanda)jamoada oʻrin oldi va oʻn besh yoshida (Elista, 1998) birinchi oʻrinni egallab, har safar ortiqcha ballga hissa qoʻshdi[13].
Germaniyadagi Frauenbundesligada u OSC Baden Baden jamoasi aʼzosi, lekin Shvetsiyada ham ligada shaxmat oʻynagan.
Siyosiy faoliyati
tahrirParlament
tahrirČmilytė-Nielsen siyosatga 2015-yilda Liberal Harakat aʼzosi sifatida kirgan. Remigijus Shimasius Vilnyus meri lavozimini egallash uchun Seymdan isteʼfoga chiqqanidan soʻng, Cmilyt-Nielsen parlamentdagi oʻz oʻrnini egalladi[14].
Bir yil oʻtgach, Čmilytė-Nielsen 2016-yilgi parlament saylovlarida Liberal Harakat bilan oʻzlarining umummilliy partiya roʻyxatidagi nomzod sifatida ishtirok etish uchun saylandi. Oxir-oqibat u parlamentga saylandi va keyinchalik Yevropa ishlari boʻyicha qoʻmita va inson huquqlari qoʻmitasida ishlay boshladi. Parlamentdagi bu muddat davomida Chmilite-Nielsen partiya ichida koʻproq taʼsir va obroʻ qozona boshladi, 2017-yil va 2018-yillarda Liberal Harakat deputatlar guruhi raisi oʻrinbosari, keyinroq 2018-yildan buyon parlament guruhi raisi lavozimida ishladi. 2019-yilda u Seymdagi muxolifat yetakchisi etib saylandi va amaldagi Skvernelis hukumatiga qarshi parlament guruhlari matbuot kotibi va rahbari bo‘ldi[15][16][17].
Liberal harakat
tahrirPartiya raisi sifatida Čmilite-Nielsen Liberal Harakatni 2020-yilgi parlament saylovlarida olib borish vazifasini yukladi, bu yerda partiya 13-oʻrinni qoʻlga kiritdi. Saylov natijalarini tasdiqlashdan soʻng, Liberal Harakat, Ozodlik partiyasi va saylov gʻoliblari Vatan Ittifoqi oʻrtasida koalitsiya tuzilishi mumkinligi maʼlum boʻldi[18][19]. Ingrida Shimoniteni bosh vazirlikka nomzod sifatida taklif qilgan Čmilite-Nielsen, Finlandiyadagi Marin Vazirlar Mahkamasi izidan oʻtib, Shimonite va Ozodlik partiyasi rahbari Aušrine Armonaitedan tashqari, kelayotgan hukumatning uchta asosiy yetakchilaridan biri boʻlishi kutilmoqda. ayollar boshchiligidagi hukumat[20][21]. 9-noyabrda Vatan ittifoqi, Liberal Harakat va Ozodlik partiyasi oʻrtasida koalitsiya shartnomasi imzolandi[22].
12-noyabrda Chmilite-Nielsen Seym spikeri lavozimiga nomzod qilib koʻrsatildi va Evgeniy Gentvilas tomonidan Liberal Harakatning parlament rahbari lavozimini egallashi kutilgan edi[23]. Ertasi kuni u 106 ovoz olib, spiker etib saylandi va bu lavozimda ishlaydigan uchinchi ayol boʻldi[24].
Shaxsiy hayoti
tahrirOna litva tilidan tashqari u ingliz, rus va ispan tillarini ham yaxshi biladi.
Čmilytė-Nielsen 2001-yilda latviyalik-ispan shaxmatchisi grossmeyster Aleksey Shirovga turmushga chiqdi, 2007-yilda ajrashgan. U yana 2013-yil oila qurdi. Uning to‘rt nafar farzandi bor.
Yutuqlari
tahrirMilliy sharaf
tahrir- Litviya: Litva Buyuk Gertsogi Gediminasning ritsar xoch ordeni[25]
- Litviya: Litvaga xizmatlari uchun „Knightʼs Cross“ ordeni
Manbalar
tahrir- ↑ „GM title application“. FIDE.
- ↑ Sujatha Srinivasan. „FIDE World Chess Championships 2000 - Interview with Viktorija Cmilyte“. The Week in Chess Magazine. London Chess Center. 2003-yil 9-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 9-oktyabr.
- ↑ „KGB rezervo karininkų sąrašas“. KGB Veikla. Genocide and Resistance Research Centre of Lithuania. Qaraldi: 2021-yil 9-mart.
- ↑ „Viktorija Čmilytė-Nielsen“. Seimas. Qaraldi: 2020-yil 5-noyabr.
- ↑ „KGB rezervo karininkų sąrašas - kgbveikla.lt“.
- ↑ Crowther. „TWIC 283: Lithuanian Championships“. The Week in Chess (2000-yil 10-aprel). Qaraldi: 2016-yil 12-may.
- ↑ Short bio by John Saunders (Wayback Machine saytida 2017-01-11 sanasida arxivlangan) Gibraltar Chess Festival 2008. Retrieved 9 October 2015
- ↑ Crowther. „TWIC 325: Corus Wijk aan Zee 2001“. The Week in Chess (2001-yil 29-yanvar). Qaraldi: 2015-yil 9-oktyabr.
- ↑ European Rapid Womenʼs Chess Championship 2007 FIDE Archive
- ↑ GM title application FIDE
- ↑ European Womenʼs Chess Championship-2011. chess-results.com. Retrieved 3 September 2015
- ↑ „European Women's Championship: Cmilyte is champion!“. Chess News. ChessBase (2011-yil 21-may). Qaraldi: 2019-yil 8-may.
- ↑ Viktorija Čmilytė team chess record at OlimpBase.org
- ↑ „Lithuania's top female chess master to get MP seat“. Delfi (2015-yil 16-mart). Qaraldi: 2015-yil 22-mart.
- ↑ „"Seimo opozicinės frakcijos susitarė dėl koalicijos demokratijai apginti ir opozicijos lyderės"“.
- ↑ „Opozicijos lyderis J.Sabatauskas: apie ambicijas, V.Pranckiečio drąsą ir LSDP lūkesčius 2020-aisiais“. 15min.lt.
- ↑ „Šimonytė, Čmilytė-Nielsen ir Armonaitė: kas šios politikės, kurių rankos formuos naują valdžią“ (lt). Delfi (2020-yil 31-oktyabr).
- ↑ „The Parliament Elections in Lithuania: A Historic Victory for Women's Leadership and Unprecedented Diaspora Engagement“. Pressenza – International Press Agency (2020-yil 4-noyabr).
- ↑ „Rengiamas koalicijos susitarimas: liberalai parašų dėti neskuba“ (lt). 15min (2020-yil 4-noyabr).
- ↑ Turp-Balazs. „Pledging to fight Covid-19 and introduce tax cuts, women take charge in Lithuania“. Emerging Europe (2020-yil 27-oktyabr).
- ↑ Grigas. „Lithuania's new government: Women-led coalition wins confidence in difficult times“. Atlantic Council (2020-yil 30-oktyabr).
- ↑ „Lithuania's liberal and conservative parties sign coalition agreement“. LRT (2020-yil 9-noyabr).
- ↑ „Naujame Seime Liberalų sąjūdžio frakcijai vadovaus E.Gentvilas“ (lt). 15min (2020-yil 12-noyabr).
- ↑ „Viktorija Čmilytė-Nielsen išrinkta Seimo pirmininke – palaikė 106 parlamentarai“ (lt). LRT (2020-yil 13-noyabr).
- ↑ „Dėl apdovanojimo Didžiojo Lietuvos Kunigaikščio Gedimino ordinu ir ordino medaliu“ (lt). Teisės aktų registras (1996-yil 9-fevral). Qaraldi: 2020-yil 15-iyul.