İnaloğulları bekligi

	İnaloğulları bekligi ; turkcha: İnaloğulları Beyliği;
Poytaxti	Diyorbakir
Til(lar)i	Turk tili
Dini	Islom
Boshqaruv shakli	Mutlaq monarxiya
Sulola	İnaloğulları
	Bek
- 1095—1096(ilk)	Sadr Bey
- 1142—1183 (soʻngi)	Mahmud Bey
	Tarix
- 1098	Sadr Bey beklikka asos soldi
- 9-may 1183-yil	Ayyubiylar tarafidan bosib olindi

İnaloğulları bekligi yoki Yinaloğulları bekligi (turkcha: İnaloğulları Beyliği) — 1098-1183-yillar orasida Diyorbakir va tutash hududlarda hukmronlik qilgan markazi Diyorbakir boʻlgan Onadoʻlidagi turk-islom bekligi^[1]. Beklikning asoschisi Sadr Bey. Beklik oʻz ismini asoschisi Sadr Beyning oʻgʻli va beklikning ikkinchi beki İnal Beydan olgan.

Tarix

Beklikka 1092-yilda Saljuqiylar imperiyasi sultoni Malikshoh vafot etganidan soʻngra, hududdagi turkman beklarini yengib, Amid shahrini egallagan Sadr Bey tarafidan asos solingan boʻlsa-da, dastlab, beklik Saljuqiylar imperiyasiga vassal boʻlgan. 1096-yilda Sadr Bey vafot etganidan keyin beklik taxtiga Sadr Beyning oʻgʻli İnal Bey chiqdi. İnal Bey 1098-yilda oʻz bekligini Saljuqiylar imperiyasidan mustaqil deb eʼlon qildi va rasman İnaloğulları bekligiga asos solindi. Biroq, qisqa vaqt oʻtgach, beklikka asos solingan 1098-yilning oʻzida İnal Bey vafot etgach, beklik atrofdagi yirik va kuchli turk bekliklari hukmronligi ostida oʻz mavjudligini davom ettirdi. 1110-yilda beklik taxtiga İl-Aldı oʻtirdi. Uning davrida beklik qaytadan oʻz mustaqilligiga ega chiqdi. İl-Aldı Ahlatşahlar bekligi bilan bir qancha urushlar olib bordi va bekligi hududini yanada kengaytirdi. 1124-yilda İsmaililar bilan jang qildi. 1133-yilda Zangiylar bilan boʻlib oʻtgan urushda İl-Aldıning magʻlub boʻlishiga qaramasdan, beklik oʻz mustaqilligini saqlab qola oldi.

1142-yilda İl-Aldı vafot etdi. Undan soʻng beklik taxtiga İnaloğulları bekligining oxirgi beki Cemaleddin Şemsilmülük Mahmud chiqdi. İl-Aldıning vafotini fursat bilgan Artuklu bekligi İnaloğulları bekligining hududlarini birin-ketin egallab oldi. Chorasiz qolgan Cemaleddin Şemsilmülük Mahmud oʻz bekligini Artuklu bekligiga vassal sifatida boshqardi. Beylik 1183-yil 9-may kuni Ayyubiylar tomonidan butunlay bosib olindi va tugatildi^[2].

İnaloğulları bekligi beklari

Bek^[3]	Hukmdorlik yili	Izohlar
Sadr Bey	1095-1096
İnal Bey	1096-1098	Beklikka oʻz nomini bergan
Fahrüddevle İbrahim Bey	1098-1110
Ebumansur Sadidevle İlaldı	1110-1142
Cemaleddin Şemsilmülük Mahmud	1142-1183

Manbalar

↑ Hasan Celal Güzel, Cem Oğuz, Osman Karatay Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 202
↑ „Tarih Öğretmenleri Sayfası“ (deadlink). 2015-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2012-03-16 sanasida arxivlangan)
↑ Öztuna, Yılmaz, „Devletler ve Hanedanlar“ Cilt: 2, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996, s. 47

[1] Hasan Celal Güzel, Cem Oğuz, Osman Karatay Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 202

[2] „Tarih Öğretmenleri Sayfası“ (deadlink). 2015-yil 11-aprelda asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2012-03-16 sanasida arxivlangan)

[3] Öztuna, Yılmaz, „Devletler ve Hanedanlar“ Cilt: 2, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996, s. 47

[1]

[2]

[3]