Aleksandr Borovkov

Aleksandr Konstantinovich Borovkov (1904. 3(16). 3, Toshkent, 1962, 15.11, Leningrad) – turkiyshunos olim.

Aleksandr Borovkov
Tavalludi	16-mart 1904-yil Toshkent
Vafoti	15-noyabr 1962-yil(1962-11-15) (58 yoshda) Sankt-Peterburg, RSFSR
Fuqaroligi	SSSR
Sohasi	Sharqshunos, turkiyshunos
Ish joylari	SSSR FA Sharqshunoslik instituti, SSSR FA Tilshunoslik instituti
Taʼlimi	Oʻrta Osiyo davlat universiteti
Mukofotlari

Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi muxbir aʼzosi (1943). Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1945), professor (1935). Oʻrta Osiyo davlat universitetining sharqshunoslik fakultetini tamomlagan (1928). Moskvadagi Sharqshunoslik institutida katta ilmiy xodim, boʻlim mudiri, direktor oʻrinbosari (1934—1938, 1945—1960), Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Til va adabiyot institutida direktor oʻrinbosari, ayni vaqtda Toshkent davlat pedagogika institutida oʻzbek tili kafedrasi mudiri (1938—1945), Moskvadagi Tilshunoslik instituti Leningrad boʻlimining direktori (1961-yildan).

Borovkov Kirill grafikasi asosida oʻzbek alifbosi imlosini ishlab chiqishda qatnashgan, turkiy xalqlarning etnografiyasi, folklori va tiliga oid ilmiy tadqiqotlar olib borgan. Oʻzbek tili shevalarini urgangan. Borovkov eski oʻzbek yodgorliklarining leksikgrammatik va til xususiyatlarini tadqiq etib, „Sharq tillari tarixi va grammatikasi masalalari“ (1958), „Oʻzbek tilining grammatikasi qisqacha ocherklari“ (1959), Ahmad Yassaviy „Hikmatlar“ ining tili va Alisher Navoiy asarlarining til xususiyatlariga oid ilmiy asarlar yaratgan. „Badoye ullugʻat“ (1961), „12— 13asr Oʻrta Osiyo tafsirining leksikasi“ (1963)ni nashr ettirish bilan Borovkov eski oʻzbek tilining mukammal lugʻatini tuzishga asos soldi. Besh jildli „Ruscha-oʻzbekcha lugʻat“ (1950—55) va bir jildli „Oʻzbekcha-ruscha lugʻat“ (1959) ni tuzishda ishtirok etgan. Borovkov turkiy xalqlarning „Alpomish“, „Manas“, „Qoʻblon“, „Qoʻzi Koʻresh va Bayan suluv“ kabi eposlarini oʻrganib, „Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston xalqlarining turkiy tillari eposini oʻrganish masalalari“ (1958), „Alpomish haqidagi qahramonlik poemasi“ (1959) kabi ilmiy asarlar yaratgan.

Tarjimai holi

Aleksandr Konstantinovich Borovkov 1904-yil 3-martda (16-mart) Toshkent shahrida ishchi oilasida tugʻilgan.

• 1922—1928-yillarda. Oʻrta Osiyo davlat universitetining sharqshunoslik fakultetida tahsil olgan. Oʻqish davrida Oʻrta Osiyo muzeyida ilmiy xodim boʻlib ishlagan.
• 1929—1932-yillarda. SSSR Fanlar akademiyasining Til va tafakkur instituti aspiranturasida tahsil olgan, uning ilmiy rahbari akademik Nikolay Marr boʻlgan.
• 1935-yilda nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilmasdan tilshunoslik fanlari nomzodi unvoni berilgan. Xuddi shu yili u dotsent boʻldi.
• 1923—1928-yillarda. Oʻrta Osiyo davlat universitetida, 1928—1938-yillarda Leningrad sharqshunoslik institutida dars bergan.
• 1926—1928-yillarda. Oʻrta Osiyo muzeyi ilmiy xodimi.
• 1927—1928-yillarda Oʻrta Osiyo qadimiylik va sanʼat yodgorliklarini muhofaza qilish qoʻmitasi ilmiy xodimi.
• 1935—1936-yillarda Nutq madaniyati instituti ilmiy xodimi.
• 1934-yildan ilmiy kotib.
• 1938-yildan SSSR FA Sharqshunoslik instituti katta ilmiy xodimi va Oʻrta Osiyo boʻlimi boshligʻi.
• 1939—1945-yillarda. SSSR FA Oʻzbekiston filiali – Oʻzbekiston SSR Fanlar akademiyasi direktori oʻrinbosari.
• 1948—1950-yillarda SSSR Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik insituti direktorining oʻrinbosari.
• 1943-yilda Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi unvonini oldi.
• 1953-yilda Oʻzbekiston SSR Fanlar akademiyasining muxbir aʼzosi boʻldi.
• 1958-yildan SSSR Fanlar akademiyasining muxbir aʼzosi.
• 1959-yilda SSSR Fanlar akademiyasi Tilshunoslik institutining Leningrad filialiga ishga borib, 1962-yilgacha filial direktori oʻrinbosari lavozimida ishladi.
• Lenin ordeni va „Hurmat Belgisi“ ordeni bilan taqdirlangan.

Qizi Tatyana Borovkova (1941—1968) – tilshunos, sharqshunos.

1962-yil 15-noyabrda Leningradda vafot etdi. U Sankt-Peterburgdagi Shuvalovskoye qabristoniga dafn etilgan.

Ilmiy faoliyati

Uning ilmiy faoliyatining asosiy yoʻnalishlari dialektologiya va leksikografiya, oʻzbek tili va adabiyoti, qorachoy-bolqor tili grammatikasi, Oʻrta Osiyo xalqlari madaniyatini oʻrganish boʻlgan. Uning chigʻatoy tilining yozma yodgorliklari sohasidagi tadqiqotlari ham katta ahamiyatga ega.

Toshkentdagi faoliyati davomida zamonaviy oʻzbek fanining shakllanishi va rivojlanishiga katta hissa qoʻshdi. Hirotlik Toli Imoniyning „Badoye ul-lugʻat“ (1961) va „XII-XIII asrlar Oʻrta Osiyo tafsirining leksikasi“ lugʻatlarining nashr etilishi (1963) orqali Borovkov eski oʻzbek tilining fundamental lugʻatini yaratish uchun zamin tayyorladi.

U oʻzbek tilini oʻrganish uchun juda koʻp ishlarni amalga oshirib, materiallarning toʻliqligi va ijro darajasi boʻyicha hozirgacha tengsiz boʻlgan, koʻplab nashrlardan oʻtgan „Oʻzbekcha-ruscha lugʻat“ni meros qoldirdi.

Asosiy asarlari

1. 1961 – „Badoye ul-lugʻat. Toli Imoniy Hirotiyning Alisher Navoiy asarlari lugʻati“. Moskva.
2. 1963 – „XII-XIII asrlar Oʻrta Osiyo tafsirining leksikasi“. Moskva.
3. 1959 – „Oʻzbekcha-ruscha lugʻat“. Toshkent
4. 1957 – „Oʻzbek tili grammatikasi“. Toshkent
5. 1940 – „Alisher Navoiy oʻzbek adabiy tilining asoschisi sifatida“, Leningrad
6. 1935 – „Uygʻurcha-ruscha lugʻat“. Moskva.
7. 1935 – „Uygʻur tili darsligi“. Leningrad
8. 1934 – „Qorachoy-bolqor grammatikasi loyihasi“. Kislovodsk
9. 1929 – „Oʻzbek qoʻshiqlari“. Leningrad
10. 1941 – „Oʻzbekcha-ruscha qisqacha lugʻat“. Toshkent
11. 1941 – „Oʻzbekcha-ruscha qisqacha lugʻat“. Toshkent
12. 1951—1955 – „Ruscha-oʻzbekcha lugʻat“. Tom I—IV. Toshkent
13. 1952 – „Tojikcha-oʻzbekcha zullisonaynlik“. Tom IV
14. 1951 – „Turkiy tillarda agglyutinatsiya va fleksiya“. L. V. Shcherbi xotiralari toʻplami. Moskva.
15. 1936 – „Turkiy tizim tillarida nutq qismlari toʻgʻrisida“. Moskva.
16. 1935 – „Turk izofasi tabiati haqida“. Moskva-Leningrad.
17. 1934 – „Qorachoy-bolqor tili“. Leningrad

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Havolalar

• Statya na sayte
• Istoricheskaya spravka na sayte Arxiva RAN