Vikipediya

Argentina — Germaniya munosabatlari

Argentina va Germaniya oʻrtasidagi tashqi aloqalar bir asrdan ortiq mavjud. Erkin Gamburg shahar-davlati 1829-yilda Argentina bilan diplomatik munosabatlar oʻrnatgan birinchi nemis davlati boʻlgan. Germaniyaning Argentinaga birinchi elchisi 1871-yil 7-mayda yuborilgan.

Argentina — Germaniya munosabatlari

Argentina
Germaniya
Diplomatik vakolatxona
Argentina elchixonasi Berlinda Germaniya elchixonasi Buenos Ayresda
Elchixona
Elchi Pedro Villagra Delgado Elchi Yurgen Kristian Mertens

Argentinadagi nemis immigratsiyasi Janubiy Amerikadagi eng katta hamjamiyatlardan hisoblanadi. 3 000 000 dan ortiq argentinaliklar nemis millatiga mansub.

Immigrantlar Argentina taʼlim tizimiga katta taʼsir koʻrsatdi va koʻplab nemis maktablarini ochishga erishdi. Darhaqiqat, Argentina armiyasi sanoat uchun koʻplab nemis olimlari va texniklarini jalb qilishni rejalashtirgan. Koʻpgina nemis tadbirkorlari va mutaxassislari Argentina sanoatida nemis texnologiyasini yanada kengaytirish usida ishlamoqda. Nemis tilida „Argentinisches Tageblatt“ deb nomlangan gazetalarning nashr etillishi („Argentina gazetasi“) degan maʼnoni anglatadi va hozirgi kungacha davom etmoqda.

Argentina Prezidenti Alberto Fernandes Germaniya kansleri Angela Merkel bilan Berlinda. 2020-yil fevral.

Mamlakatni taqqoslash

tahrir
  Argentina   Germaniya
Bayroq    
Gerb    
Aholisi 43,417,000 (2015)[1] 82,175,700 (2015)[2]
Hududi 2,780,400 km2 (1,073,500 kv mi) 357,168 km2 (137,903 kv mi)
Aholi zichligi 14.4/km2 227/km2
Poytaxti   Buenos Ayres   Berlin
Katta shaharlari Buenos Ayres 12,801,365 kishi Berlin 5,871,022 kishi
Hukumati Federal Prezident Konstitutsiyaviy Respublikasi Federal parlament respublikasi
Rasmiy tili Ispan tili Nemis tili
Asosiy din (lar)i Katolik 76.5 %, dinsiz 11.3 %, xristian protestant 9 %, Iegova shohidlari 1.2 %, Mormonlar 0.9 %, islom, Iudaizm and Buddizm 1.2 %[3]. Protestantlar 34.5 %, katolik 32.2 %, dinsiz 29.0 %, islom 2.5 %, boshqa 1.8 %[4]
Etnik tarkibi 83.6-96.6 % yevropalik va Mestizo, 2.4-4.6 % Mahalliy, 0.4-4.3 % negrlar, 0.6 % sharqiy osiyoliklar, 6.9 % boshqalar. 91.6 % nemislar, 4.5 yaqin sharqlik, 1.0 % negrlar, 2.0 % aralash irq, 1.5 % boshqa.
YaIM (PPP) $915.125 mlrd[5] $4.356 trillion[6]
Savodxonlik darajasi[7] 98,9 99,0
Inson taraqqiyoti indeksi[8] 0.825 (Juda yuqori) 0.936 (Juda yuqori)

Munosabatlar

tahrir

1870—1939-yillar

tahrir

Germaniya va Argentina oʻrtasida savdo 1871-yilda Germaniya birlashishi bilanoq rivojlangan.

Birinchi jahon urushi paytida yirik davlatlar Argentinada qoʻllab-quvvatlash uchun tashviqotdan foydalanganlar. Germaniya kundalik La Union gazetasidan foydalangan. Nashr demografik, iqtisodiy, madaniy va axborot omillari tufayli jamoatchilik fikrida hukmronlik qilgan ittifoqchilarni qoʻllab-quvvatlovchi kayfiyatga qarshi turishga harakat qildi. Ammo Atlantika okeanida Britaniya nazorati bilan iqtisodiy aloqalar ittifoqchilarga yordam berdi[9].

Germaniya madaniyatining Argentinadagi obroʻsi Birinchi jahon urushidan keyin ham yuqori boʻlib qoldi, ammo urushdan oldingi darajaga qaytmadi[10][11].

Ikkinchi jahon urushi

tahrir
 
Sobiq prezident Kristina Fernandes de Kirchner va sobiq prezident Kristian Vulf.

Ikkinchi jahon urushi boshlanishida Argentinada etnik nemislarning katta qismi bor edi. Ular ayniqsa mashhur boʻlgan hududlardan biri Argentinaning Paragvay va Braziliya bilan chegaradosh shimoli-sharqiy mintaqasi boʻlgan Misiones provinsiyasi edi. Taxminlarga koʻra, 1940-yillarning boshlarida Misionesda 190 000 ga yaqin aholidan etnik nemislar 10 000 ga yaqin boʻlgan[12]. Germaniyada natsizmning kuchayishi bilan natsist agentlari Argentinada yashovchi etnik nemislar oʻrtasida faol tashviqot ishlarini boshladilar va natsistlar tomonidan 1933-yilda yigʻilishlar oʻtkazish tashkil etilgan. Shimoliy-sharqdagi Germaniya tarafdori boʻlgan baʼzi kichik nemis jamoalarida fashistlar muhiti Ikkinchi Jahon urushi paytida shunchalik kuchli ediki, bunday shaharlarga tashrif buyurgan baʼzi argentinalik amaldorlar oʻzlarini hali ham Argentinada boʻlgandek his eta olmayotganliklarini aytishgan[13]. Natsistlarga mahalliy polyak boʻlgan argentinaliklar, shuningdek, natsistlarga qarshi boʻlgan nemis-yahudiy ozchiliklari qattiq qarshilik koʻrsatganlar[13]. Argentina butun Ikkinchi jahon urushi davomida neytral boʻlib, Germaniyaga faqat taslim boʻlishidan oldin urush eʼlon qildi. Urushdan keyingi nemislar uchun Argentina Shveysariyadan keyingi oʻrinda oʻrta va yuqori sinf muhojirlari uchun eng yaxshi joy boʻlgan. Koʻpchilik Peron hukmronligi qulagandan keyin qaytib keldi. Biroq, nemislar anʼanaga koʻra oʻzlarini Argentina va Chili bilan alohida munosabatlarga ega deb hisoblashadi, bu ikki davlat yaxshi va yomon kunlarda bir-biriga uzluksiz doʻstlik qoʻlini choʻzgan.

 
Argentina tashqi ishlar vaziri Susana Malkorra Germaniya tashqi ishlar vaziri Frank-Valter Shtaynmayer bilan Buenos-Ayresda.

Prezident Xuan Peron davrida 1945-yildan keyin baʼzi natsistlar taʼqibdan qochish uchun Janubiy Amerikaga koʻchib ketishgan. Argentinada yashaganlar orasida Adolf Eichmann, Jozef Mengele, Aribert Heim, Eduard Roschmann va „Bubi“ Ludolf fon Alvensleben bor edi[14].

1960-yildan beri

tahrir

Urushdan keyingi davrda Germaniya Germaniya Demokratik Respublikasini (GDR) diplomatik tan olinishiga yoʻl qoʻymaslik maqsadida Argentina bilan yaxshi munosabatlar oʻrnatdi. GFR Villi Brandt davridagi Hallshteyn doktrinasidan voz kechganidan soʻng, Argentina ham 1973-yildan GDR bilan rasmiy diplomatik munosabatlar oʻrnatdi. 1976-yilda Argentinada armiya diktaturasi oʻrnatildi. Oʻshanda Klaus Zieschank va Elizabet Käsemann kabi nemislar muxolifat aʼzolari sifatida oʻgʻirlab ketilgan va oʻldirilgan 30 000 kishi orasida boʻlgan.  Shunga qaramay, GFR harbiy xunta bilan diplomatik munosabatlarni saqlab qoldi va Germaniya terma jamoasi 1978-yilda Argentinada boʻlib oʻtgan futbol boʻyicha jahon chempionatida federal hukumatning mamlakatda sodir etilgan jinoyatlar haqida bilishiga qaramay ishtirok etdi. 1982-yilgi Folklend urushida GFR neytral pozitsiyani egallab, vositachilik imkoniyatlarini topishga harakat qildi

2007-yilda Germaniya Argentinada 5 foizlik import boʻyicha Braziliya, AQSh va Xitoydan keyin toʻrtinchi oʻrinni egalladi[15].

3 000 000 dan ortiq argentinaliklar nemis millatiga mansub.

Diplomatik missiyalar

tahrir

Argentinaning Berlinda elchixonasi va Frankfurt va Gamburgda bosh konsulliklari mavjud. Germaniyaning Buenos-Ayresdagi elchixonasi va Bariloche, Kordova, Eldorado, Mar-del-Plata, Mendosa, Posadas, Salta, Santa-Fe, Tukuman va Ushuayya shaharlarida 11 ta faxriy konsulliklari bor.

Madaniy munosabatlar

tahrir
 
Hermann Burmeister argentinalik nemis tabiatshunosi, paleontologi va zoologi, Argentina Milliy fanlar akademiyasining asoschisi edi.

Mashhur nemis-argentinalik olimlar, arxitektorlar, rassomlar, musiqachilar va yozuvchilar:

  • Karlos Berg, tabiatshunos va entomolog.
  • Silvio Gesell, nazariy iqtisodchi, ijtimoiy faol.
  • Johannes Franz Hartmann, fizik va astronom. Hartmann La Plata Astronomiya Observatoriyasining direktori boʻlgan.
  • Eduardo Ladislao Xolmberg, tabiatshunos va yozuvchi.
  • Alejandro Korn, shifokor, psixiatr, faylasuf, islohotchi va siyosatchi.
  • Otto Krause, muhandis va oʻqituvchi.
  • Federiko Kurts, botanik.
  • Pol Gyunter Lorents, botanik.
  • Raul Prebish, iqtisodiy qaramlik nazariyasining asosini tashkil etgan Prebisch-Singer gipotezasi kabi strukturalistik iqtisodiyotga qoʻshgan hissasi tufayli mashhur boʻlgan iqtisodchi.
  • Karlos Segers, astronom. Oydagi Segers krateri uning nomi bilan atalgan.
  • Fridrix Shikendants, mineralogiya, kimyo, botanika, geologiya va meteorologiya sohalarida ishlagan olim.
  • Alfred Vilgelm Stelzner, geolog.
  • Annemari Geynrix, fotograf.
  • Federiko Lussenhoff, sobiq futbolchi.
  • Marselo Bosch, regbi oʻyinchisi.
  • Liliana Heker, yozuvchi.
  • Sebastyan Spreng, vizual rassom va musiqa jurnalisti.
  • Natty Hollmann, 2009-yil 2-martda Tinchlik uchun Nobel mukofotiga nomzod.
  • Federiko Sturzenegger, Argentina Markaziy banki raisi.
  • Margarita Stolbizer, siyosatchi.
  • Frensis Mallmann, mashhur oshpaz.

Boshqalar orasida.

Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik

tahrir

Argentina — Germaniya bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:

Tashkilot bayrogʻi Tashkilot nomi Argentinaning qoʻshilish sanasi Germaniyaning qoʻshilish sanasi
 
 Jahon Savdo Tashkiloti 1967-yil 11-oktabr 1951-yil 1-oktyabr
 
 Xalqaro taraqqiyot fondi 1962-yil 3-avgust 1960-yil 24-sentyabr
 
 Xalqaro moliya korporatsiyasi 1959-yil 13-oktyabr 1956-yil 20-iyul
 
 Birlashgan Millatlar Tashkiloti 1945-yil 24-oktyabr 1973-yil 18-sentyabr
 
 Xalqaro elektraloqa ittifoqi 1889-yil 1866-yil
 
 Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 1956-yil 20-sentyabr 1952-yil 14-avgust
 
 Avstraliya guruhi 1993-yil 1985-yil
 
 Koʻp tomonlama investitsiyalarni kafolatlash agentligi 1992-yil 11-fevral 1988-yil 12-aprel
 
 Interpol (Xalqaro jinoiy politsiya tashkiloti) 1952-yil 1947-yil
 
 YUNESKO 1948-yil 15-sentyabr 1951-yil 11-iyul
 
 Umumjahon pochta ittifoqi 1878-yil 1-aprel 1875-yil 1-iyul
 
 Raketa texnologiyasini boshqarish tizimi 1993-yil 1987-yil

Arxitektura

tahrir
 
La Plata City Hall, nemis Uygʻonish Revival meʼmorchiligi asosida eklektist dizayn.

Argentinadagi birinchi nemis meʼmorlari XVIII asrda yashagan iyezuitlar boʻlgan. Masalan, Buenos-Ayresda saqlanib qolgan eng qadimgi cherkov, San-Ignasio cherkovi 1697-yilda kelgan nemis Jon Krauss (1664—1714) tomonidan qurilgan. Ulardan keyin koʻplab muhandislar va nemis arxitektorlari koʻplab jamoat ishlari, portlar, koʻpriklar, ibodatxonalar, maktablar va hokazolarni Argentina xurmolarining boʻyi va kengligi boʻyicha amalga oshirdilar.

Buenos-Ayres universitetining sobiq „Xose de San-Martin“ klinikasi nemis arxitektori Filipp Shvarts tomonidan loyihalashtirilgan, La Plata shahri esa nemis Karlos Gleyd tomonidan loyihalashtirilgan. La Plata qonun chiqaruvchi organ binosi (1882) Gustav Xayn va Georg Xagemann (Gannoverlik arxitektorlar) tomonidan loyihalashtirilgan. Hududni boshqarish uchun Karlos Nordman Argentinaga yuborilgan. Shahar munitsipalitetining oʻzi Uberto Stier (Gannoverdagi arxitektor) tomonidan ishlab chiqilgan. Dunyodagi eng katta boʻlgan Avellaneda bozor mevalari (152 000 kvadrat metr) germaniyalik Fernando Moog tomonidan qurilgan, keyinchalik Moog Odeon teatri loyihasini yaratgan.

La Platadagi Adliya saroyi Adolf Büttner tomonidan loyihalashtirilgan, Kordobadagi Karafa tasviriy sanʼat muzeyi Xuan Kronfuss tomonidan qurilgan va Campo de Mayo harbiy obyektlari Siemens Bauunion kompaniyasi barpo etilgan.

Til

tahrir

Argentina oʻrta maktablari, kollejlari va universitetlarida oʻqitiladigan chet tillar orasida nemis tili ingliz, fransuz va italyan tillaridan keyin toʻrtinchi oʻrinni egallaydi. Aksincha, Germaniya aholisining deyarli yarmi ispan tilida yaxshi gapira oladi. Germaniyada aholining 3,2 foizi ispan tilida gaplashadi.

Sport

tahrir

Futbolda Argentina va Germaniya eng muvaffaqiyatli terma jamoalar qatoriga kiradi. 1986-, 1990- va 2014-yilgi jahon chempionatlarida ikkala terma jamoa finalda oʻzaro toʻqnash kelishgan, Germaniya ikki marta, Argentina esa bir marta gʻalaba qozongan. Muhim oʻyinlarda tez-tez uchrashib turishi sababli, baʼzida futbolda ikki davlat oʻrtasidagi raqobat haqida gap boradi. Germaniyada faol boʻlgan argentinalik futbolchilar orasida: Martin Demichelis, Andrés D’Alessandro, Rodolfo Kardoso, Diego Plasente, Xose Basualdo, Serxio Zarate, David Abraham, Diego Klimovich, Xaver Pinola, Franko Di Balerdi bor.

Diplomatik vakolatxonalar

tahrir
  • Germaniya Buenos-Ayresda elchixonasiga ega va Argentinaning turli shaharlarida 11 ta faxriy konsulliklari bor.
  • Argentinaning Berlinda elchixonasi, Frankfurt-Mayn va Gamburgda bosh konsulliklari va Bonnda konsulliklari bor.

Galereya

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Microsoft Word - Key Findings WPP 2015_Final.docx“. 2014-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-sentabr 2018-yil.
  2. ↑ „Press report“ (PDF). www.destatis.de.
  3. ↑ „Microsoft PowerPoint - Primera encuesta nacional sobre creencias y actitudes religiosas para iRENE.ppt“. Qaraldi: 6-sentabr 2018-yil.
  4. ↑ „Konfession, Bundesland - weighted (Kumulierter Datensatz)“. Politbarometer 2016. 2016. Question V312.F1-bet. 2020-04-14da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2022-11-09.
  5. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“. www.imf.org.
  6. ↑ „Report for Selected Countries and Subjects“. www.imf.org.
  7. ↑ „- Human Development Reports“. hdr.undp.org.
  8. ↑ „Statistics“. hdr.undp.org (2015).
  9. ↑ María Inés Tato, „Fighting for a Lost Cause? The Germanophile Newspaper La Unión in Neutral Argentina, 1914-1918.“ War in History (2017) 25#4 pp 464-484.
  10. ↑ Sanhueza, Carlos „El debate sobre "el embrujamiento alemán" y el papel de la ciencia alemana hacia fines del siglo XIX en Chile“, . Ideas viajeras y sus objetos. El intercambio científico entre Alemania y América austral. Madrid–Frankfurt am Main: Iberoamericana–Vervuert (ispancha), 2011 — 29–40-bet. 
  11. ↑ Penny, H. Glenn (2017). „Material Connections: German Schools, Things, and Soft Power in Argentina and Chile from the 1880s through the Interwar Period“. Comparative Studies in Society and History. 59-jild, № 3. 519–549-bet. doi:10.1017/S0010417517000159.
  12. ↑ Newton, Ronald. The 'Nazi Menace' in Argentina, 1931–1947. Stanford University Press, 1992 — 82-bet. ISBN 0-8047-1929-2. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Newton, pp. 82-83.
  14. ↑ Uki Goñi, The Real Odessa: Smuggling the Nazis to Peronʼs Argentina (Granta, 2002).
  15. ↑ „Argentina“. The World Factbook. Central Intelligence Agency (23-aprel 2009-yil). Qaraldi: 29-aprel 2009-yil.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Argentina_—_Germaniya_munosabatlari&oldid=5225941" dan olindi