Eng buyuk 16 ta turkiy davlatlar

Buyuk 16 ta Turkiy Davlatlar — Turkiy xalqlar tomonidan asos solingan tarixning 16 ta eng buyuk imperiyalari boʻlib. Dastlab1969-yilda Turk xaritashunosi Akib Oʻzbek tomonidan tuzib chiqilgan^[1] va keyinchalik 1980-yillarda Kenan Evren rahbarligida kengroq koʻrib chiqilgan. Ushbu 16 lik Turkiy tillarda soʻzlashuvchi, shimoliy va markaziy Yevroosiyoda yashovchi turkiy xalqlarning tarixidagi buyuk xonlar, amirlar, beklar tomonidan harbiy yurushlar orqali katta xududni birlashtirilishidan paydo boʻlgan va asos solingan tarixiy davlatlarni oʻz ichiga oladi.

Roʻyxat

16 ta buyuk turkiy imperiyalar:

Davlat	Asoschisi	Hukmronlik yillari	Jami hukmronlik yillari
Buyuk Hun imperiyasi	Teoman	Miloddan avvalgi 220 — 216-yillar	436
Gʻarbiy Hun imperiyasi	Panu	Milodiy 48—216-yillar	168
Yevropa Hun imperiyasi	Balamir	375—469-yillar	94
Oq Hun imperiyasi	Oqsuvar	420—552-yillar	132
Goʻkturk xoqonligi	Buminxon	552—745-yillar	193
Avar xoqonligi	I. Bayon	565—835-yillar	270
Xazar xoqonligi	Boʻri Shod	651—983-yillar	332
Uygʻur xoqonligi	Qutluq Bilge Kul Xoqon	745—1368-yillar	623
Qoraxoniylar davlati	Bilga Kul Qodir xoqon	840—1212-yillar	372
Gʻazna davlati	Alp Tegin	962—1183-yillar	221
Buyuk Saljuqiylar imperiyasi	Toʻgʻrulbek	1040—1157-yillar	117
Xorazmshohlar davlati	Qutbiddin Muhammad	1097—1231-yillar	134
Oltin Oʻrda davlati	Batuxon	1236—1502-yillar	266
Temuriylar imperiyasi	Amir Temur	1368—1501-yillar	133
Boburiylar imperiyasi	Z. M. Bobur	1526—1858-yillar	332
Usmonli imperiyasi	Usmon Gazi	1299—1922-yillar	623

Panturkiy hisoblangan yozuvchi, tarixchis va mutafakkir Nihal Atsiz bu 16 ta davlatdan baʼzilari turkiyligi aniq emasligi, Oq qoʻyunli kabi baʼzi turkiy davlatlari esa roʻyxatdan chetda qolgani va buning uchun tuzilgan roʻyxat ishonchli emasligini taʼkidlab oʻtgan.

12-sentyabr toʻntarishi olib kelgan Turk-Islom sintezi ilgari mashhur boʻlgan turkiy unsurlarga islomiy unsurlarni qoʻshadi. Ushbu buyumlarni ommaga maqbul qilish uchun Turkiya parlamenti 1984-yilda maxsus shtamp chiqaradi. Ushbu markalarda davlatlar bayroqlari va ularning rahbarlarining portretlari bor edi. 1985-yilda Akib Oʻzbek tomonidan birinchi marta tilga olingan 16 ta davlat 1936-yilda ishlab chiqilgan Turklar tarixidagi 16 ta davlatlar roʻyxatining mantiqiy davomi edi^[2].

Koʻplab jamoat binolari va bogʻlarda Turkiya Respublikasi asoschisi Mustafo Kamol Otaturk yoniga 16 Buyuk Turk Davlati rahbarlarining belgilari yoki haykallari qoʻshilgan.

2000-yilda Turk Telekom ushbu mavzu boʻyicha smart-karta seriyasini ishga tushiradi.

2015-yilda Prezident Rajap Tayyip Erdogʻan Falastin yetakchisi Mahmud Abbosni Kulliyada mehmon qilganida, ushbu16 davlatning xarbiy kiyimidagi askarlar eʼtiborni tortadi. Kostyumlarning oʻz davrlariga mos kelishi ham tanqidga uchragan. Kostyumlar orasida eng koʻp eʼtirof etilgani esa, ijtimoiy tarmoqda „Dushakabinoğullari“ deb nomlangan bornozga oʻxshash libos boʻladi^[3].

Manbalar

↑ H. Feridun Demokan, Contemporary Turkey: Geography, History, Economy, Art, Tourism, Demokan, 1978, p. 4. Necdet Evliyagil, Sami Güner, Basın-Yayın Genel Müdürlüğü, Ajans-Türk, Türkiye: Cumhuriyetin 50. Yıl Kitabı, Ajans-Türk Matbaacılık Sanayii, 1973.
↑ Central Eurasian Studies Review, Vol. 3, Central Eurasian Studies Society, 2004, p. 23
↑ „Duşakabinoğulları 3 ay sürmüş!“. 25 haziran 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 kasım 2021.

[1] H. Feridun Demokan, Contemporary Turkey: Geography, History, Economy, Art, Tourism, Demokan, 1978, p. 4. Necdet Evliyagil, Sami Güner, Basın-Yayın Genel Müdürlüğü, Ajans-Türk, Türkiye: Cumhuriyetin 50. Yıl Kitabı, Ajans-Türk Matbaacılık Sanayii, 1973.

[CESR2-2] Central Eurasian Studies Review, Vol. 3, Central Eurasian Studies Society, 2004, p. 23

[3] „Duşakabinoğulları 3 ay sürmüş!“. 25 haziran 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6 kasım 2021.

[1]

[2]

[3]