Fransiya iqtisodiyoti

Fransiya iqtisodiyoti
	; La Défense, Fransiyaning moliyaviy markazi
Valyutasi	Yevro (EUR, €)
Moliyaviy yil	Kalendar yil
Savdo tashkilotlari	YeI, JST, G-20, G7 va OECD
Mamlakat guruhi	Rivojlangan mamlakat; Yuqori daromadli iqtisodiyot;
Statistikalar
Aholi	68,043,000 (Fevral 2023)
YaIM	$3.130 trillion (nominal; 2024); $3.988 trillion (XQP; 2024);
YaIM darajasi	7-oʻrin (nominal; 2024); 10-oʻrin (XQP; 2024);
YaIM oʻsishi	0.9% (2023); 0.7% (2024); 1.4% (2025);
Jon boshiga YaIM	$47,359 (nominal; 2024); $60,339 (XQP; 2024);
Aholi jon boshiga YaIM darajasi	23-o'rin (nominal; 2024); 26-oʻrin (XQP; 2024);
Tarmoqlar boʻyicha YaIM	Qishloq xoʻjaligi: 1.7%; Sanoat: 19.5%; Xizmatlar: 78.8%; (2017);
Inflyatsiya (INI)	5.7% (2023); 2.4% (2024); 1.8% (2025);
Qashshoqlik chegarasidan past aholi	5.5%; 20.4% qashshoqlik xavfi ostida (AROPE, 2023);
Gini koeffitsiyenti	29.7 past (2023)
Inson taraqqiyoti indeksi	0.910 juda yuqori (2022) (28-oʻrin); 0.820 juda yuqori IHDI (2022) (28-oʻrin);
Korrupsiyani idrok etish indeksi	100 balldan 71 (2023) (21-o'rin)
Ishchi kuchi	30,394,934 (2020, XMT); 74.4% bandlik darajasi (2023);
Ishchi kuchi kasb boʻyicha	Qishloq xoʻjaligi: 2.8%; Sanoat: 20%; Xizmatlar: 77.2%; (2016);
Ishsizlik	7.0% (Q2, 2023); 17.2% yoshlar orasida ishsizlik (15 dan 24 yoshgacha, Ch4 2021);
Oʻrtacha yalpi ish haqi	€3,462 /oy (2022)
	€2,468 /oy (2022)
Asosiy ishlab chiqarish	Mashinasozlik; kimyo; avtomobil sanoati; metallurgiya; aviasozlik; elektronika; to'qimachilik; ovqatni qayta ishlash; turizm;
Biznes yuritish qulayligi indeksi	▬ 32-o'rin (juda oson, 2020)
Eksport	$746.9 milliard(5-oʻrin; 2020)
Eksport tovarlari	mashinalar va qurilmalar, aviasozlik, plastiklar, kimyo, farmasevtik mahsulotlar, temir va po'lat, ichimliklar
Asosiy eksport hamkorlari	Germaniya 14.8%; Ispaniya 7.7%; Italiya 7.5%; AQSh 7.2%; Belgiya 7%; Birlashgan Qirollik 6.7%; (2017);
Import	$803.6 milliard(4-oʻrin; 2020 est.)
Import tovarlari	mashinalar va qurilmalar, xom neft, aviasozlik, plastiklar, kimyo
Asosiy import hamkorlari	Germaniya 18.5%; Belgiya 10.2%; Niderlandiya 8.3%; Italiya 7.9%; Ispaniya 7.1%; Birlashgan Qirollik 5.3%; AQSh 5.2%; Xitoy 5.1%; (2017);
XYI hajmi	$858.3 milliard(31 Dekabr 2017); Chet-elda: $1.429 trillion (31 Dekabr 2017);
Joriy hisob	10.604 milliard(2021)
Yalpi tashqi qarz	$5.250 trillion (31 March 2017)
Davlat moliyasi
Davlat qarzi	YaIMning 112.6% (2021); €2.813 trillion (2021);
Byudjet balansi	€163.3 milliard kamomad (2021); YaIMning −6.5% (2021);
Daromadlar	YaIMning 52.5% (2021)
	; Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan.

Fransiya iqtisodiyoti oʻzining iqtisodiy rivojlanishi boʻyicha dunyodagi etakchi sanoatlashgan davlatlarning "katta yettiligi" qatoriga kiradi. Fransiya dunyodagi beshinchi yirik iqtisodiyotdir. U jahon yalpi ichki mahsulotining 5 foizini va jahon savdosining 6 foizini tashkil qiladi. Fransiya unitar davlat boʻlib, uning byudjet tizimi faqat ikki qismdan iborat: davlat byudjeti va mahalliy byudjetlar. Mamlakatda byudjet tizimining birligi yoʻq. Barcha byudjetlar rasmiy ravishda taqsimlanadi. Har bir maʼmuriy birlik budjeti uning ijro etuvchi organi tomonidan tasdiqlanadi. Fransiya moliya tizimiga davlat (markaziy) va mahalliy byudjetlardan tashqari byudjetdan tashqari fondlar va davlat korxonalari moliyalari ham kiradi.^[28]

Fransiyadagi eng yirik fond birjasi-Matif Parij. Ushbu birjada amalga oshirilgan operatsiyalar ichida eng katta ulushni davlat obligatsiyalari egallaydi. Fransiya yalpi ichki mahsulot boʻyicha evro hududida ikkinchi yirik iqtisodiyotdir. Fransiyada 2012-yilning birinchi choragida ishsizlik darajasi 0,2 foiz punktga oshib, 10 foizga yetdi.^[29]

Fransiya kredit-moliya tizimining faoliyati 1984-yilgi qonun bilan tartibga solinadi. U uch darajadan iborat: markaziy bank (Fransiya banki); tijorat banklari; ixtisoslashtirilgan kredit-moliya institutlari; investitsion, ipoteka, tashqi savdo banklari, sugʻurta va moliya kompaniyalari, pensiya jamgʻarmalari va boshqalar. 39 ta fransuz kompaniyasi dunyodagi 500 ta eng yirik kompaniyalar qatoriga kiradi. Oziq-ovqat sanoati (Danone), moda, hashamat va kosmetika (Luis Vuitton, Iv Saint-Loren, Chanel, Dior, LʼOréal), avtomobil va shinalar ishlab chiqarish (Peugeot, Citroën, Reno, Michelin) va aviatsiya (Airbus, Dassault) ishtirok etgan kompaniyalar yaxshi maʼlum.

Tarix

Birinchi jahon urushida gʻalaba qozongan Antanta blokining aʼzolaridan biri Fransiya edi. Bu gʻalaba Fransiya uchun juda qimmatga tushdi. Urushda 1,4 million kishi halok boʻldi, 750 ming kishi jarohatlandi. Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, moddiy yoʻqotishlar miqdori 200 milliard frankga yetgan. Urush yillarida 10 mingga yaqin korxona vayron qilingan yoki shikastlangan, 200 ta mina yoqib yuborilgan. 900 ming turar-joy binolari butunlay vayron boʻlgan yoki butunlay yaroqsiz holga kelgan. Urush qishloq xoʻjaligiga ham qattiq zarba berdi. Ikki million gektargacha erlarda mudofaa xandaqlari qazilib, artilleriya snaryadlari yoki mina chuqurlari paydo boʻldi. 1919-yilda qishloq xoʻjaligi mahsulotlarining hajmi urushdan oldingi koʻrsatkichning uchdan ikki qismini tashkil etdi. Mamlakat moliya tizimi ham ogʻir ahvolda edi. U moliyaviy jihatdan AQSh va Buyuk Britaniyaga qaram edi. Byudjet taqchilligi 27 milliard frankni tashkil etdi. Frank kursining tushishi natijasida reproduktiv mahsulotlar narxi 2-3 barobar oshdi. Muammolarni hal qilish uchun Fransiya birinchi jahon urushi yillarida Rossiyaga berilgan kreditlarning qaytarilishiga va Germaniya tomonidan toʻlanishi kerak boʻlgan tovonga tayandi.^[30]

Manbalar

↑ „World Economic Outlook Database, April 2024“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2024-yil 29-aprel.
↑ „World Bank Country and Lending Groups“. datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. 2019-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-sentyabr.
↑ „Titre | Insee“. www.insee.fr. 2017-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-yanvar.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 „World Economic Outlook Database, April 2024“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2024-yil 19-may.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 „The World Factbook“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. 2022-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-fevral.
↑ „People at risk of poverty or social exclusion“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat.
↑ „Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat.
↑ ^8,0 ^8,1 „Human Development Report 2023/2024“ (en). United Nations Development Programme (2024-yil 13-mart). 2024-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-aprel.
↑ „Corruption Perceptions Index“. Transparency International (2024-yil 30-yanvar). 2024-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 15-iyul.
↑ {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.TOTL.IN?locations=FR&most_recent_value_desc=true |title=Labor force, total – France |publisher=[[Jahon banki] & ILO |website=data.worldbank.org |access-date=28 September 2020 |archive-date=29 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201029000004/https://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.TOTL.IN?locations=FR&most_recent_value_desc=true |url-status=live }}
↑ „Employment rate by sex, age group 20-64“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. Qaraldi: 2024-yil 20-iyul.
↑ ^12,0 ^12,1 „Euro area unemployment at 6.5“. Eurostat (2023-yil may). Qaraldi: 2023-yil 3-iyul.
↑ „Home“.
↑ „Taxing Wages 2023: Indexation of Labour Taxation and Benefits in OECD Countries | READ online“.
↑ [1]
↑ „Ease of Doing Business in France“. Doingbusiness.org. 2012-yil 14-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-noyabr.
↑ „Country Comparisons - Exports“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. 2022-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-yanvar.
↑ „Country Comparisons - Imports“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. 2022-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-yanvar.
↑ „Banque de France“. 2018-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-iyul.
↑ ^20,0 ^20,1 ^20,2 ^20,3 „French Economy Dashboard - Public Finance“. Insee. Qaraldi: 2023-yil 15-mart.
↑ „Archived copy“. 2017-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 25-dekabr.
↑ „Archived copy“. 2017-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 25-dekabr.
↑ „Sovereign Ratings List“. Standard & Poor's (2017-yil 6-yanvar). 2017-yil 31-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 6-iyun. Note: this source is continually updated.
↑ „Moody's downgrades France's government bond ratings to Aa2 from Aa1; outlook changed to stable from negative“. Moody's Investors Service (2015-yil 1-sentyabr). 2015-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 23-sentyabr.
↑ „France's credit downgraded to AA at Fitch Ratings – MarketWatch“. 2014-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 12-dekabr.
↑ „Scope affirms France's AA long-term credit ratings; revises Outlook to Negative from Stable“. Qaraldi: 2023-yil 26-may.
↑ „Les réserves nettes de change“. Direction générale du Trésor. Qaraldi: 2023-yil 15-mart.
↑ Sumber: cité par le Financial Times
↑ Fransiya iqtisodiyoti yomonlashmoqda
↑ „Électricité en France: les principaux résultats en 2006“ (2007-yil aprel). Qaraldi: 2007-yil 23-may.

Havolalar

[1] „World Economic Outlook Database, April 2024“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2024-yil 29-aprel.

[2] „World Bank Country and Lending Groups“. datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. 2019-yil 28-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 29-sentyabr.

[3] „Titre | Insee“. www.insee.fr. 2017-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-yanvar.

[IMFWEOFR-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 „World Economic Outlook Database, April 2024“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2024-yil 19-may.

[CIAWFFR-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 „The World Factbook“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. 2022-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-fevral.

[6] „People at risk of poverty or social exclusion“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat.

[7] „Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat.

[frhdi-8] 8,0 ^8,1 „Human Development Report 2023/2024“ (en). United Nations Development Programme (2024-yil 13-mart). 2024-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-aprel.

[ti_2023-9] „Corruption Perceptions Index“. Transparency International (2024-yil 30-yanvar). 2024-yil 30-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 15-iyul.

[10] {{cite web |url=https://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.TOTL.IN?locations=FR&most_recent_value_desc=true |title=Labor force, total – France |publisher=[[Jahon banki] & ILO |website=data.worldbank.org |access-date=28 September 2020 |archive-date=29 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201029000004/https://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.TOTL.IN?locations=FR&most_recent_value_desc=true |url-status=live }}

[11] „Employment rate by sex, age group 20-64“. ec.europa.eu/eurostat. Eurostat. Qaraldi: 2024-yil 20-iyul.

[Euro_area_unemployment_at_6.5%-12] 12,0 ^12,1 „Euro area unemployment at 6.5“. Eurostat (2023-yil may). Qaraldi: 2023-yil 3-iyul.

[13] „Home“.

[14] „Taxing Wages 2023: Indexation of Labour Taxation and Benefits in OECD Countries | READ online“.

[15] [1]

[World_Bank_and_International_Financial_Corporation-16] „Ease of Doing Business in France“. Doingbusiness.org. 2012-yil 14-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-noyabr.

[17] „Country Comparisons - Exports“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. 2022-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-yanvar.

[18] „Country Comparisons - Imports“. CIA.gov. Central Intelligence Agency. 2022-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-yanvar.

[19] „Banque de France“. 2018-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-iyul.

[InseeDashboard-20] 20,0 ^20,1 ^20,2 ^20,3 „French Economy Dashboard - Public Finance“. Insee. Qaraldi: 2023-yil 15-mart.

[21] „Archived copy“. 2017-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 25-dekabr.

[22] „Archived copy“. 2017-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 25-dekabr.

[s&p-srl-23] „Sovereign Ratings List“. Standard & Poor's (2017-yil 6-yanvar). 2017-yil 31-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 6-iyun. Note: this source is continually updated.

[24] „Moody's downgrades France's government bond ratings to Aa2 from Aa1; outlook changed to stable from negative“. Moody's Investors Service (2015-yil 1-sentyabr). 2015-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 23-sentyabr.

[25] „France's credit downgraded to AA at Fitch Ratings – MarketWatch“. 2014-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 12-dekabr.

[26] „Scope affirms France's AA long-term credit ratings; revises Outlook to Negative from Stable“. Qaraldi: 2023-yil 26-may.

[27] „Les réserves nettes de change“. Direction générale du Trésor. Qaraldi: 2023-yil 15-mart.

[28] Sumber: cité par le Financial Times

[29] Fransiya iqtisodiyoti yomonlashmoqda

[30] „Électricité en France: les principaux résultats en 2006“ (2007-yil aprel). Qaraldi: 2007-yil 23-may.

[28]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[29]

[30]

Statistikalar
La Défense, Fransiyaning moliyaviy markazi
Valyutasi	Yevro (EUR, €)
Moliyaviy yil	Kalendar yil
Savdo tashkilotlari	YeI, JST, G-20, G7 va OECD
Mamlakat guruhi	Rivojlangan mamlakat^[1] Yuqori daromadli iqtisodiyot^[2]
Aholi	68,043,000 (Fevral 2023)^[3]
YaIM	$3.130 trillion (nominal; 2024)^[4] $3.988 trillion (XQP; 2024)^[4]
YaIM darajasi	7-oʻrin (nominal; 2024) 10-oʻrin (XQP; 2024)
YaIM oʻsishi	0.9% (2023) 0.7% (2024) 1.4% (2025)^[4]
Jon boshiga YaIM	$47,359 (nominal; 2024)^[4] $60,339 (XQP; 2024)^[4]
Aholi jon boshiga YaIM darajasi	23-o'rin (nominal; 2024) 26-oʻrin (XQP; 2024)
Tarmoqlar boʻyicha YaIM	Qishloq xoʻjaligi: 1.7% Sanoat: 19.5% Xizmatlar: 78.8% (2017)^[5]
Inflyatsiya (INI)	5.7% (2023) 2.4% (2024) 1.8% (2025)^[4]
Qashshoqlik chegarasidan past aholi	5.5% 20.4% qashshoqlik xavfi ostida (AROPE, 2023)^[6]
Gini koeffitsiyenti	29.7 past (2023)^[7]
Inson taraqqiyoti indeksi	0.910 juda yuqori (2022)^[8] (28-oʻrin) 0.820 juda yuqori IHDI (2022) (28-oʻrin)^[8]
Korrupsiyani idrok etish indeksi	100 balldan 71 (2023)^[9] (21-o'rin)
Ishchi kuchi	30,394,934 (2020, XMT)^[10] 74.4% bandlik darajasi (2023)^[11]
Ishchi kuchi kasb boʻyicha	Qishloq xoʻjaligi: 2.8% Sanoat: 20% Xizmatlar: 77.2% (2016)^[5]
Ishsizlik	7.0% (Q2, 2023)^[12] 17.2% yoshlar orasida ishsizlik (15 dan 24 yoshgacha, Ch4 2021)^[12]
Oʻrtacha yalpi ish haqi	€3,462 /oy (2022)^[13]
	€2,468 /oy (2022)^[14]^[15]
Asosiy ishlab chiqarish	Mashinasozlik kimyo avtomobil sanoati metallurgiya aviasozlik elektronika to'qimachilik ovqatni qayta ishlash turizm
Biznes yuritish qulayligi indeksi	▬ 32-o'rin (juda oson, 2020)^[16]
Eksport	$746.9 milliard(5-oʻrin; 2020)^[17]
Eksport tovarlari	mashinalar va qurilmalar, aviasozlik, plastiklar, kimyo, farmasevtik mahsulotlar, temir va po'lat, ichimliklar
Asosiy eksport hamkorlari	Germaniya 14.8% Ispaniya 7.7% Italiya 7.5% AQSh 7.2% Belgiya 7% Birlashgan Qirollik 6.7% (2017)^[5]
Import	$803.6 milliard(4-oʻrin; 2020 est.)^[18]
Import tovarlari	mashinalar va qurilmalar, xom neft, aviasozlik, plastiklar, kimyo
Asosiy import hamkorlari	Germaniya 18.5% Belgiya 10.2% Niderlandiya 8.3% Italiya 7.9% Ispaniya 7.1% Birlashgan Qirollik 5.3% AQSh 5.2% Xitoy 5.1% (2017)^[5]
XYI hajmi	$858.3 milliard(31 Dekabr 2017)^[5] Chet-elda: $1.429 trillion (31 Dekabr 2017)^[5]
Joriy hisob	10.604 milliard(2021)^[4]
Yalpi tashqi qarz	$5.250 trillion (31 March 2017)^[19]
Davlat moliyasi
Davlat qarzi	YaIMning 112.6% (2021)^[4] €2.813 trillion (2021)^[4]
Byudjet balansi	€163.3 milliard kamomad (2021)^[20] YaIMning −6.5% (2021)^[20]
Daromadlar	YaIMning 52.5% (2021)^[20]
Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan.