Dasturiy taʼminot muhandisligida frontend va backend yoki back-end deb ataladi. Ushbu atamalar dasturiy taʼminotning taqdimot qatlami (frontend) va maʼlumotlarga kirish qatlami (backend) oʻrtasidagi farqlarni ajratishni anglatadigan apparat. Server modelida tashqi koʻrinish odatda frontend hisoblanadi va frontendning oʻzida baʼzi taqdimot ishlari amalga oshirilgan boʻlsa ham, backend hisoblanadi.

Kirish

tahrir

Dasturiy taʼminot tizimida apparat va foydalanuvchi oʻrtasida koʻplab maʼlumotlar boʻlishi mumkin. Old qismi mavhum boʻlib, foydalanuvchilarga qulay interfeysni taʼminlaydi. Orqa tomon esa odatda maʼlumotlarni saqlash va biznes mantigʻini boshqaradi.

Telekommunikatsiyada old tomonni qurilma yoki xizmat deb hisoblansa, orqa tomon esa xizmat koʻrsatadigan infratuzilmadir.

Asosiy qoida shundaki, old tomondagi (yoki „frontend“) kod foydalanuvchi tomonidan boshqariladigan har qanday komponentni oʻz ichiga oladi. Server tomonidagi (yoki „backend“) kod odatda serverda joylashgan boʻlib, koʻpincha foydalanuvchidan jismoniy jihatdan uzoqroq boʻladi.

Dasturiy taʼminot taʼriflari

tahrir
 

Kontentni boshqarish sistemalarida frontend va backend atamalari mos ravishda CMS va maʼmuriy koʻrinishlarning foydalanuvchiga koʻringan qismlariga ishora qilishi mumkin[1][2].

Nutq sintezida frontend qism sintez tizimining kiritilgan maʼlumotni ramziy fonetik tasvirga aylantiradigan qismi, orqa tomon yaʼni backend qism esa ramziy fonetik tasvirni haqiqiy tovushlarga aylantiradigan qismi hisoblanadi[3].

Asosiy kompyuterning quyi tizimlarida grafik fayl boshqaruvchisi kompyuterning fayl tizimining old tomoni hisoblanib, operatsion tizim bilan koʻrinib turgan qismi hisoblanadi. Frontend foydalanuvchiga yuzma-yuz koʻrinib turib, backend esa javoban operatsion tizim dasturlarini ishga tushiradi.

Kompilyatorlarda frontend qism manba qismini oraliq koʻrinishgacha tarjima qiladi va backend qism kompyuter tilida kod ishlab chiqarish uchun oraliq qism bilan ishlaydi. Backend asosan tezroq ishlaydigan kod ishlab chiqarish uchun optimallashtiradi. Frontend va backendning farqi manba kodi bilan ishlaydigan tahlil qiluvchi boʻlimni va kodni yaratadigan va optimallashtiradigan backend qismni ajratishi mumkin. GCC kabi boshqa dizaynlar bir nechta frontendlar (turli manba tillarini tahlil qilish) yoki backendlar (turli maqsadli protsessorlar uchun kod yaratish) oʻrtasidagi xizmatlarni taklif qiladi[4].

Misol sifatida veb-ishlab chiqish

tahrir

Ikkalasining oʻrtasidagi farqni tushunishning boshqa bir yoʻli frontend va backend dasturiy taʼminot ishlab chiqaruvchisiga kerak boʻlgan bilimlarni tushunishdir. Quyidagi roʻyxat misol sifatida veb-ishlab chiqishga qaratilgan:

Ikkalasi ham

tahrir

Frontend diqqat markazida quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

tahrir

Backend fokuslangan koʻrinishlari

tahrir

Ikkala pozitsiya ham bitta mahsulot ustida ishlashiga qaramay, juda aniq koʻnikmalarga ega hisoblanadi.

Frontend API orqali backend qism bilan bogʻlanadi. Veb va mobil frontendlarda API odatda HTTP soʻrovi javobiga asoslanadi. API baʼzan „Backend for Frontend“ (BFF) uslubidan foydalangan holda ishlab chiqilgan boʻlib, u frontend qismda oʻzgartirish kiritishni osonlashtirish uchun xizmat qiladi[5].

Uskuna taʼriflari

tahrir

Tarmoqli hisoblashda frontend qism tarmoq trafigini optimallashtiradigan yoki himoya qiladigan har qanday uskunaga murojaat qilishi mumkin[6]. U tarmoqning koʻrinib turgan old tomonida yoki chegarasida joylashgani uchun dasturning frontend apparati deb ataladi. Tarmoq trafigida tarmoqqa kirishdan oldin front-end apparat orqali oʻtadi.

Protsessor dizaynida frontend dizayni Verilog kabi apparat taʼrifi tilida kontaktlarning eskirishiga olib keladigan harakatlarining boshlangʻich tavsifi boʻlardi, backend dizayni esa bu xatti-harakatni matritsadagi jismoniy tranzistorlar bilan taqqoslash jarayoni hisoblanadi[7].

Yana qarang

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. „Front End vs Back End of Your Website: Everything You Need to Know“. DOJO Creative (2020-yil 7-fevral). Qaraldi: 2022-yil 31-avgust.
  2. Thapliyal. „Difference Between Frontend and Backend MVC – Joomlatuts“. joomlatuts.net. 2016-yil 30-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 30-dekabr.
  3. Gutierrez--Osuna. „L18: Speech synthesis (backend)“. tamu.edu. Texas A&M University. 2019-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 29-dekabr.
  4. Bin Muhammad. „Operating Systems Notes“. www.personal.kent.edu. Kent State University. Qaraldi: 2016-yil 30-dekabr.
  5. Wickramarachchi. „The BFF Pattern (Backend for Frontend): An Introduction“. Bits and pieces (2021-yil 24-fevral). Qaraldi: 2021-yil 13-noyabr.
  6. OʻDell. „Network Front-End Processors, Yet Again | June 2009 | Communications of the ACM“. cacm.acm.org. Qaraldi: 2016-yil 30-dekabr.
  7. „Front-End Design | Online Documentation for Altium Products“. techdocs.altium.com. Qaraldi: 2016-yil 30-dekabr.