KrAZ

Kremenchug avtomobil zavodi
*KrAZ* or *AvtoKrAZ*
Turi	Xususiy kompaniya
Tarmogʻi	Avtomobil sanoati
Egasi	KrAZ Xolding kompaniyasi
Qachon asos solingan	1946
Hududiy xizmati	Butun dunyo boʻylab
Mahsulot(lar)i	Yuk mashinalari
Vebsayti	www.autokraz.com.ua

KrAZ (ukraincha: Кременчуцький автомобільний завод , Kremenchutskiy avtomobilniy zavod, Kremenchug avtomobil zavodi, AvtoKrÁZ yoki AvtoKrAZ) – Ukrainaning Kremenchug shahridagi yuk mashinalari va boshqa maxsus avtomobillarni, xususan, ogʻir yuk koʻtaruvchi yoʻltanlamas modellarni ishlab chiqaradigan zavod^[1]. Zavod butun mamlakat boʻylab bir nechta boshqa zavodlarni birlashtirgan xolding kompaniyasi sifatida tashkil etilgan va Moliya va Kredit moliya-sanoat guruhining sanoat qanotiga aylangan.

Tarixi

Sovet davri

KrAZ 1945-yil 31-avgustda Transport yoʻllari xalq komissarligi Kremenchugda mexanik koʻprik zavodini qurish uchun order berganida tashkil etilgan. 1946-yilda zavod poydevoriga birinchi gʻisht qoʻyilgan va keyingi sakkiz yil ichida Dnepr, Moskva, Dnestr, Volga va Daugava daryolarida foydalanish uchun umumiy uzunligi taxinan 27 kilometr boʻlgan 600 ga yaqin koʻprik ishlab chiqarildi. 1956-yilda zavodda gʻalla oʻrish kombaynlari va boshqa qishloq xoʻjaligi mashinalari ishlab chiqarish yoʻlga qoʻyildi. Kremenchug kombayn zavodi oʻz faoliyatining dastlabki ikki yilida 11 mingta qishloq xoʻjaligi mashinasi ishlab chiqardi.

1958-yil 17-aprelda Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Markaziy Qoʻmitasi ogʻir yuk mashinalari ishlab chiqaradigan zavodni qayta qurish toʻgʻrisida qaror qabul qildi^[2]. Ogʻir yuk mashinalari ishlab chiqarish Yaroslavl motor zavodidan (YAZ) oʻtkazildi. Birinchi ikkita KrAZ-222 samosvallari 1959-yil 10-aprelda import qilingan qismlar va butlovchi komponentlardan yigʻildi^[3] va 1961-yilga kelib zavod Argentina, Afgʻoniston, Bolgariya, Xitoy, Hindiston, Vyetnam kabi dunyoning 26 davlatiga 500 dan ortiq texnikalarni eksport qildi.

1968-yil 30-dekabrda KrAZ asosiy yigʻish zavodida 100 000-yuk mashinasi konveyrdan chiqdi^[3].

1971-yil 26-yanvarda KrAZ besh yillik rejani muddatidan oldin bajarganligi va yangi yuk mashinalari modellarini muvaffaqiyatli ishlab chiqqanligi uchun Lenin ordeni bilan taqdirlandi^[2]. 1976-yil 15-yanvarda zavod nomi „AvtoKrAZ“ ga oʻzgartirildi.

1984-yil 30-aprelda KrAZ asosiy yigʻish zavodida 500 000-yuk mashinasi yigʻildi^[4].

1986-yilga kelib KrAZning yillik ishlab chiqarish hajmi 30 655 dona texnikaga yetdi.

1990-yilda KrAZning yillik ishlab chiqarish hajmi 27 667 yuk avtomobilini tashkil etdi. 1991-yil KrAZning yillik ishlab chiqarish hajmi 25 094 yuk avtomobilini tashkil etdi^[5].

Ukraina davri

1993-yil mart oyida KrAZ asosiy yigʻish zavodida 750 000-yuk mashinasi yigʻildi^[6].

KrAZ 1996-yil iyun oyida xolding kompaniyasi sifatida roʻyxatdan oʻtkazildi. 1996-yilda kompaniyaning yillik ishlab chiqarish hajmi 1 919 yuk avtomobilini tashkil etdi^[7].

1999-yilda KrAZni xususiylashtirish jarayoni boshlandi. 1999-yilda kompaniyaning yillik ishlab chiqarish hajmi 827 yuk mashinasini tashkil etdi.

2001-yilda „Mega-Motors“ deb nomlangan Ukraina-Germaniya qoʻshma korxonasi tomonidan zavod aksiyalari bloki sotib olindi.

2003-yilda KrAZ Rossiya va Vyetnamda avtomobil yigʻish zavodlarini ochdi. 2004-yilda zavod Iroqqa 2200 ta KrAZ rusumli avtomashinalarni yetkazib berish buyurtmasini qo'lga kiritdi. KrAZ sifat nazorati uchun ISO 9001:2000 sertifikatini oldi.

2006-yil 27-yanvarda KrAZ asosiy yigʻish zavodida 800 000-yuk mashinasi yigʻildi. Oʻsha yilning oktyabr oyida KrAZ „Eng dinamik 100 ta kompaniya“ reytingi natijalariga koʻra sof foydaning oʻsishi boʻyicha eng yaxshi rivojlanish surʼatiga ega 100 ta Ukraina kompaniyalari orasida birinchi oʻrinni egalladi.

2007-yilda kompaniyaning yillik ishlab chiqarish hajmi 4 206 yuk mashinasini tashkil etdi.

2007—2008-yillardagi moliyaviy inqirozdan soʻng, avtomobillarga buyurtmalar keskin kamaydi, chunki hodisa Ukrainaga jiddiy taʼsir koʻrsatdi, zavod minimal quvvat bilan ishladi. 2009-yilda kompaniyaning yillik ishlab chiqarish hajmi 280 yuk mashinasini tashkil etdi.

2010-yilda kompaniyaning yillik ishlab chiqarish hajmi 1 002 yuk mashinasini tashkil etdi.

2011-yil 23-avgustda KrAZ-5233 „Spetsnaz“ Ukraina armiyasiga taqdim etildi.

KrAZ-6322 RA Bastion-01

2013-yilda kompaniyaning yillik ishlab chiqarish hajmi 891 yuk mashinasini tashkil etdi.

Ukraina hukumati yangi harbiy mashinalarga katta buyurtmalar berdi. Chegara qoʻshinlari, Milliy gvardiya va armiya yangi KrAZ zirhli yuk mashinalarini qabul qilishi rejalashtirilgan. Bundan tashqari, KrAZ Streit Group Kanada mudofaa firmasi bilan Cougar va Spartan zirhli mashinalarini ishlab chiqarish uchun hamkorlik qildi. Mudofaa vazirligi qoʻshimcha 40 ta buyurtma berish imkoniyati bilan jami 21 ta Spartanga hamda 20 ta Cougarga buyurtma berdi^[8].

Kiyev mustaqillik kuni paradida Streit Groupning bir nechta Spartan BTRlari koʻrinish berdi, bu esa buyurtmaning qisman bajarilganligini koʻrsatdi^[9].

2014-yil noyabr oyida Ukraina hukumati 1 200 ta mashina va 200 ta bronetransportga buyurtma bergan edi. Shartnoma qiymati 1 milliard grivnani (64 267 360,00 dollar) tashkil qilgan^[10].

2021-yil 19-may kuni KrAZ AQSh quruqlik qoʻshinlari Pudratchi qoʻmondonligini ogʻir yuk koʻtaruvchi KrAZ 4x4 avtomobillari va ehtiyot qismlari bilan taʼminlash boʻyicha uch yillik shartnoma imzoladi^[11].

Zelenskiy hukumati tomonidan milliylashtirish

2022-yil 6-noyabrda prezident Vladimir Zelenskiy hukumati kompaniyani milliylashtirish uchun harbiy holatni qoʻlladi. „Urush holatida mamlakatimiz uchun zarur boʻlgan bunday qadamlar amaldagi qonunlar asosida amalga oshirilib, mudofaa sohamizning dolzarb ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi“. Ukrain hukumati, shuningdek, dvigatel ishlab chiqaruvchi Motor Sich, energetika kompaniyalari Ukrnafta va Ukrtatnafta va transformator ishlab chiqaruvchi Zaporojtransformator kompaniyalarini ham davlat nazoratiga oldi^[12]^[13].

Mahsulotlari

Fuqarolik transport vositalari

KrAZ-K12.2

KrAZ-6505

KrAZ-255B, Finlandiya mudofaa kuchlari, shuningdek, PMP suzuvchi koʻpriklar uchun vosita sifatida ishlatiladi.

KrAZ-214 – 6×6 yuk tashuvchi, ikki taktli dizel dvigatel
KrAZ-219 – 6×4, ikki taktli dizel dvigatel
KrAZ-222 – 6×4 samosval, ikki taktli dizel dvigatel
KrAZ-250 – 6×4
KrAZ-255 – 6 × 6 yuk mashinasi, toʻrt taktli dizel
KrAZ-256 – 6×4 samosval, toʻrt taktli dizel
KrAZ-260 – 6×6
KrAZ-5133B2 – 4×2 – 330 hp (246 kW)
KrAZ-5401 – 4×2 – 312 hp (233 kW)
KrAZ-6510 – 4×4 yoki 6×4 – 240 hp (179 kW) dvigatel
KrAZ-65055 – 6×6 – 330 hp (246 kW) dvigatel
KrAZ-65032 – toʻliq gʻildirakli 6 × 6 samosvallar – 330 hp (246 kW)
KrAZ-6130S4 – toʻliq gʻildirakli 6 × 6 samosvallar – 330 hp (246 kW)
KrAZ-7133S4 – 4 oʻqli (8×4) samosvallar
KrAZ-7140 – 4 oʻqli (8×6)
KrAZ-65053 – 330 hp (246 kW)
KrAZ-7634 – toʻliq gʻildirakli haydovchi 8 × 8 – 400 hp (298 kW)
KrAZ V12.2MEH – 6×6 – ?

Shassi

Shassilar asfaltlangan va tuproqli yoʻllarda foydalanish uchun turli xil kuzov uskunalari bilan jihozlash uchun moʻljallangan.

KrAZ-257 – 6 × 4, toʻrt taktli dizel
KrAZ-5133H2 – 4×2 – 330 hp (246 kW)
KrAZ-5233 H2 – 4×2 – 330 hp (246 kW)
KrAZ-5233 HE turi 1 va 2 – 4×4 330 hp (246 kW) (yoʻltanlamas)
KrAZ-6322 turi 1, 2 va 3 – 6×6 – 330 hp (246 kW)
- KrAZ-6322 1 turdagi 2 – 6×6 – 330 hp (246 kW) (yoʻltanlamas)
- KrAZ-6322 1 turdagi 3 – 6×6 – 330 hp (246 kW)
KrAZ-65053 – 6×4 – 330 hp (246 kW)
KrAZ-65101 – 6×4 – 240 hp (179 kW)
KrAZ-7133H4 – 8×4 – 330 hp (246 kW)
KrAZ-7140 H6 – 8×6 – 400 hp (298 kW) (yoʻltanlamas)
KrAZ H12.2 – 4×2 – 312 hp (233 kW)
KrAZ N23.2 – 6×4 – 362 hp (270 kW)
- KrAZ N23.2M – 6×4 – 362 hp (270 kW)
- KrAZ N23.2R – 6×4 – 362 hp (270 kW)