Madaminbek: Qonli gullar vodiysi

"Madaminbek: Qonli gullar vodiysi" – oʻzbek yozuvchisi Baxtiyor Abdugʻafur (asl ismi – Baxtiyor Rasulov)^[1] ning tarixiy janrda yozgan romani. Asar 2021-yilda nashr etilgan.

Tavsif

XX asr boshlarida Turkiston algʻov-dalgʻov voqealar girdobida qoldi. Shunday ogʻir vaziyatda Turkiston xalqi orasidan chinakam yurt fidoyilari yetishib chiqdi va vatan ozodligi yoʻlida tengsiz kurashga kirishdi.^[2] Asarda Turkistondagi Milliy-istiqlolchilik harakati rahbari boʻlgan Madaminbek hayoti bosh qahramonlaridan biri Maqsudbek Ibrohimbek oʻgʻlining tilidan hikoya qilinadi. Qoʻqondagi qirgʻin, xunrezliklarning guvohi boʻlgan^[3], yaqinda madrasani tamomlab, otasining paxta zavodini qurish orzusida yurgan shoirtabiat yigit – Maqsudbek, qoʻliga qurol oladi va Fargʻonaning eng yirik qoʻrboshisi Muhammad Aminbek Ahmadbek oʻgʻli – Madaminbek bilan tanishadi. Tez orada Madaminbekning ishongan yigitlari qatoridan joy oladi. Madaminbek vodiyda qarshilik harakatlarini boshqarayotgan yagona qoʻrboshi emas. Qoʻrboshilarning 1-yigʻilishida Katta Ergash „Amir-ul muslimin“ sifatida saylanadi. Biroq qobiliyat va salohiyat borasida ustun boʻlgan Madaminbek tez orada Amir ul-musliminga boʻy sunmay, mustaqil harakat qilishni boshlaydi. Madaminbek rus krestyanlari bilan uttifoq tuzishi musulmon qoʻrboshilar orasida Madaminbekka qarshi fikrlarni kuchaytiradi. Shunga qaramay, Madaminbek salmoqli janglar olib boradi va Jalolobodni qoʻlga kiritadi. Maqsudbekning togʻasi Islomxon Toʻra hamda Hojimat eshon harakatlari bilan Madaminbekning qarorgohi boʻlgan Oyimqishloqda boʻlib oʻtgan qurultoyda Madaminbek „Amir ul-muslimin“ deb saylanadi. Madaminbek qadrdon doʻsti Shermuhammadbek bilan ittifoq tuzish uchun muzokara oʻtkazish maqsadida hamrohlarsiz yoʻlga chiqadi. Madaminbek Shermuhammadbek bilan koʻrishishga ulgurmay yoʻlda xoinlar tomonidan suiqasdga uchraydi.

Qahramonlar

Madaminbek — bosh qahramon. 1882-yilda Margʻilon yaqinida tavallud topgan. Margʻilondagi keyinchalik butun Fargʻona vodiysidagi Milliy-istiqlolchilik harakatiga rahnamolik qilgan qoʻrboshi.
Maqsudbek — qirgʻinlardan jabr koʻrayotgan xalqni qutqarish uchun Milliy istiqlolchilik harakatiga qoʻshiladi. Madaminbekning ishongan qoʻrboshilaridan biri.
Shermuhamadbek — Madaminbekning yaqin doʻsti, Fargʻona vodiysidagi kuchli qoʻrboshi.
Katta Ergash — Milliy istiqlolchilik harakatining dastlabki rahbari.
Islomxon Toʻra — Maqsudbekning togʻasi. Ulamoyi Islomiya tashkilotining aʼzosi.
Hojimat eshon — Fargʻona vodiysida hurmatga ega boʻlgan din ulamosi.
Komissar Zinovyev — Bolsheviklar tomonidan Fargʻonaga yuborilgan vakil. Hujumlar vaqtida Madaminbek uning hayotini saqlab qoladi. Madaminbekka suiqasd uyushtirib, uni oʻldiradi.

Epizodik qahramonlar

Parpi qoʻrboshi, Omon polvon — Fargʻona vodisida kurash olib borgan qoʻshboshilar.
Nusratxoʻja — Maqsudbek bilan madrasada birga taʼlim olgan. Maqsudbek bilan Shabnamning turmush qurishiga qarshilik qiladi.
Polkovnik Nikolskiy — Oqpodshoh qoʻshinlarida xizmat qilgan. Bolsheviklarga qarshi kurashishda Madaminbek bilan ittifoq tuzadi.
Monstrov (ruscha: Konstantín Ivánovich Mónstrov) — Rus krestyanlari qoʻshinlarini boshqargan. Fargʻonada Bolsheviklarga qarshi kurash olib borgan^[4].
Shabnam — Maqsubdbekning sevgan qizi.

Iqtiboslar

Haq olinur, berilmas!^[5]

Asar tarixi haqida

Roman 2003-2009 yillarda yozildi. 2009-yilda roman qoʻlyozmasi bir necha davlat va xususiy nashriyotlarga olib borildi. Ammo, hech qaysi nashriyot tomonidan nashr etilmagan. Davlat nashriyotidagilar ochigʻini aytishdi: „Mavzu qaltis, mumkin emas!..“^[6]

Adabiyotlar

Rajabova R. Yo.va boshqa, Uzbeki ston tarixi (1917-1993-yil), T., 1994;
Validiy, Boʻlinganni boʻri yer (Xotiralar), T., 1997;
Oʻzbekistonning yangi tarixi. 2kitob. [Oʻzbekiston Sovet mustamlakachiligi davrida], T., 2000;
Alimova D., Golovanov A., Oʻzbekiston mustabid sovet tuzumi davrida: siyosiy va mafkuraviy tazyiq oqibatlari, T., 2000;
Ziyoyeva D., Turkiston milliy ozodlik harakati, T., 2000;
Markaziy Osiyo XX asr boshida; islohotlar, yangilanish, taraqqiyot va mustaqillik uchun kurash. Jadidchilik, muxtoriyatchilik, istiqlolchilik. T., 2001;
Rajabov Q., Haydarov M., Turkiston tarixi (1917-1924-yil), T., 2002.

Manbalar

↑ „«Qonli gullar vodiysi: Madaminbek» romani muallifi bilan suhbat“ (2018-yil 25-avgust).
↑ „Turkistonda sovet rejimiga qarshi qurolli harakat“.
↑ „Dashnaksutyun“.
↑ „Монстров, Константин Иванович“.
↑ „Behbudiy hayot boʻlganida bugun kim boʻlar edi?“ (2020-yil 21-may). 2022-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-oktyabr.
↑ „«Qonli gullar vodiysi: Madaminbek» romani muallifi bilan suhbat“ (2018-yil 25-avgust). Qaraldi: 2022-yil 16-oktyabr.

[1] „«Qonli gullar vodiysi: Madaminbek» romani muallifi bilan suhbat“ (2018-yil 25-avgust).

[2] „Turkistonda sovet rejimiga qarshi qurolli harakat“.

[3] „Dashnaksutyun“.

[4] „Монстров, Константин Иванович“.

[5] „Behbudiy hayot boʻlganida bugun kim boʻlar edi?“ (2020-yil 21-may). 2022-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-oktyabr.

[6] „«Qonli gullar vodiysi: Madaminbek» romani muallifi bilan suhbat“ (2018-yil 25-avgust). Qaraldi: 2022-yil 16-oktyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]