Vikipediya

Muhammad Fahim Qosim

Muhammad Fahim Qosim (1957-yil – 2014-yil, 9-mart) – „Marshal Fahim“ nomi bilan tanilgan Afgʻon harbiy qoʻmondoni va siyosatchisi. U 2002-yil iyunidan 2004-yilning dekabrigacha va 2009-yil noyabridan vafotigacha Afgʻoniston vitse-prezidenti lavozimida ishlagan Ahmad Shoh Mas’udning vorisidir. 2001-yilda marshal unvoniga sazovor boʻlgan[1]. U Karzay davrida kuchli va nufuzli shaxs hisoblangan[2]. Fahim 2014-yilda vafot etganida Prezident uning sharafiga uch kunlik milliy motam eʼlon qilgan[2].

Muhammad Fahim
مارشال محمد قسيم فهيم
 Afgʻoniston Islom Amirligi vitse-prezidenti
Mansab davri
2001-yil 22-dekabr – 2002-yil 19-iyun
 Muvaqqat Afgʻoniston Islomiy Davlati vitse-prezidenti
Mansab davri
19-iyun 2002-yil – 7-dekabr 2004-yil
 Afgʻoniston Islom respublikasi birinchi vitse-prezidenti
Mansab davri
19-noyabr 2009-yil – 9-mart 2014-yil
Prezident Hamid Karzay
Avvalgisi Ahmad Ziyo Masud
Keyingisi Muhammad Yunus Qonuniy
 Afg‘oniston Islom Respublikasi Mudofaa vaziri
Mansab davri
27-sentabr 2001-yil – 23-dekabr 2004-yil
Prezident Hamid Karzay
Avvalgisi Obaydulla Oxund
Keyingisi Abdul Rahim Wardak
Afgʻoniston Islom respublikasi Davlat xavfsizligi vazirligi direktori
Mansab davri
28-aprel 1992-yil – 2004-yil dekabr
Prezident Burhoniddin Rabboniy Hamid Karzay
Avvalgisi Usmon Sultoniy
Keyingisi lavozim bekor qilingan
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 1957-yil
Panjsher viloyati, Afgʻoniston qirolligi
Vafoti 2014-yil 9-mart
Qobul, Afg`oniston Islom Respublikasi

Hayoti

tahrir

Fahim Afgʻonistonning Panjsher viloyatidagi Omarz qishlogʻida tugʻilgan va millati tojik. U 1977-yilda Kobul institutida islom shariati va huquqi boʻyicha oʻqishni tamomlagan[3]. Uning katta oʻgʻli Adib Fahim 2015–2019-yillarda Afgʻoniston Milliy xavfsizlik boshqarmasi direktorining birinchi oʻrinbosari boʻlgan[4].

Karyerasi

tahrir

Fahim prezident Burhoniddin Rabboniy davrida mamlakat razvedka boshqarmasi boshligʻi lavozimida ishlagan[5][6].

1996-yilda Fahim sobiq prezident Muhammad Najibullohni Kobulda hibsda boʻlgan Tolibon qoʻshinlaridan evakuatsiya qilishni taklif qildi, ammo Najibulloh koʻchirishdan bosh tortdi va Tolibon toʻdasi tomonidan qoʻlga olindi va qatl etildi[7].

Mudofaa vaziri lavozimida

tahrir

2001-yilning 11-sentabridan keyin AQShning Tolibon rejimiga qarshi bosimini kuchaytirgandan soʻng, Fahim Tolibonga qarshi kurashda Amerikaning ishonchli vakiliga aylandi. U harbiy hujum boshlashdan xavotirda edi va Tolibonga qarshi hujum boshlashga vaʼda berdi va shunday dedi: „Bugun bizda Tolibon va terrorchilarni magʻlub etish imkoniyati bor va biz undan qanday boʻlmasin foydalanamiz“[8][9].

20-oktabr kuni AQShning „Green Berets“ guruhi Afgʻonistonga kelib, birlashgan. 30-oktabrda esa Fahim amerikalik general Tommi Franks bilan uchrashib, Mozori Sharif bilan bogʻliq gʻoyalarni muhokama qilishgan[10][11][12].

Kobul qulagandan keyingi dastlabki kunlarda mamlakatning bosib olingan qismlarini boshqarish uchun Fahim boshchiligidagi oliy harbiy kengash tuzildi[13].

Bonn shahrida muvaqqat hukumatning tuzilishi

tahrir
 
2001-yil oktabr. Marshal Fahim, Burhoniddin Rabboniy va Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan.

AQShning muhim harbiy yordami bilan muxolifat kuchlari 2001-yil dekabr oyi boshida Afgʻonistonning deyarli barcha hududlarini Tolibondan tortib oldi va Bonnda muvaqqat maʼmuriyat tuzish masalasi muhokamaga qoʻyildi.

Afgʻonistonning eng yirik harbiy kuchlari qoʻmondoni sifatida Fahim Afgʻoniston mudofaa vaziri etib tayinlangan[14]. Bir paytni oʻzida Muvaqqat maʼmuriyatning besh nafar rais oʻrinbosarlaridan biri boʻlgan.

Vafoti

tahrir

Fahimning soʻnggi yillari Germaniyada shifoxonada davolanish bilan oʻtdi. U 2014-yil 9-martda yurak xurujidan vafot etdi[15][16][17]. Karzay Faximning oʻlimini „Afgʻoniston uchun katta yoʻqotish“ boʻldi va Afgʻoniston hukumati uch kunlik milliy motam eʼlon qildi[18][19][20]. BMT bayonotida uni „BMTning yaxshi va ishonchli hamkori“ deya xotirlashgan"[18]. Uning oʻlimidan soʻng Afgʻoniston Milliy mudofaa universiteti „Marshal Fahim Milliy mudofaa universiteti“ deb oʻzgartirildi[21].

Uning xotirasiga har yili 9-mart kuni Kobul va boshqa viloyatlarda bayramlar nishonlanadi[22][23].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Karzai registers for re-election, BBC News (4 May 2009)
  2. ↑ 2,0 2,1 „Afghanistan's powerful Vice President Fahim dies“ (en). Reuters (2014-yil 9-mart). Qaraldi: 2023-yil 5-fevral.
  3. ↑ „Afghanistan Online“. Qaraldi: 2012-yil 4-iyun.
  4. ↑ Afg`oniston (o`zbek). COMPLEX PRINT, 2021 — 186-bet. ISBN 978-9943-7601-3-4. 
  5. ↑ Shyam Bhatia (2007). Contemporary Afghanistan (Book), Har-Anand Publications, 2003. ISBN 9788124109014. Qaraldi: 2008-yil 14-dekabr. „pages 43–44“ 
  6. ↑ Oliver, Mark & Brown, Derek(2001). „Who's Who in Afghanistan?“. London: The Guaridan (2001-yil 3-dekabr). Qaraldi: 2008-yil 16-dekabr.
  7. ↑ Political scene: Dr Najibullah made a fatal mistake (Wayback Machine saytida 10 July 2011 sanasida arxivlangan), EIU, 11 November 1996
  8. ↑ „Afghan opposition threaten attack before US“ (2001-yil 5-oktyabr). Qaraldi: 2012-yil 7-mart.
  9. ↑ „Afghan Northern Alliance commander calls for uprising against "split" Taleban“ (2001-yil 7-oktyabr). Qaraldi: 2012-yil 7-mart.
  10. ↑ Chipman, Don. „Air power and the Battle for Mazar e Sharif“, Spring 2003
  11. ↑ DEXTER FILKINS; DAVID ROHDE. „A NATION CHALLENGED: THE ALLIANCE; Afghan Rebels Seem a Reluctant Force So Far“ (2001-yil 4-noyabr). Qaraldi: 2012-yil 7-mart.
  12. ↑ Hatoum, Bassam. „Taliban claim US Bombing damages hospital“. Associated Press (2001-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2012-yil 7-mart.
  13. ↑ „Factions Asked To Join Together in Post-Taliban Afghanistan“ (2001-yil 13-noyabr). Qaraldi: 2016-yil 22-iyul.
  14. ↑ ERLANGER, STEVEN. „A NATION CHALLENGED: AFTER THE TALIBAN; After Arm-Twisting, Afghan Factions Pick Interim Government and Leader“ (2001-yil 6-dekabr). Qaraldi: 2012-yil 18-mart.
  15. ↑ „محمد قسیم فهیم؛ از تولد تا مرگ“ (fa). BBC News فارسی (2014-yil 9-mart). Qaraldi: 2019-yil 20-noyabr.
  16. ↑ „نگاهی به زندگینامه مارشال محمد قسیم فهیم“. afghanistan.shafaqna.com. Qaraldi: 2019-yil 20-noyabr.[sayt ishlamaydi]
  17. ↑ „مارشال محمد قسیم فهیم کی بود !“. Middle East Press (2014-yil 10-mart). Qaraldi: 2019-yil 20-noyabr.
  18. ↑ 18,0 18,1 Sieff, Kevin. „Mohammad Qasim Fahim, Afghanistan's first vice president, dies at 57“ (2014-yil 9-mart). Qaraldi: 2014-yil 21-iyun.
  19. ↑ „Afghan vice-president Mohammad Qasim Fahim dies“. BBC. Qaraldi: 2014-yil 10-mart.
  20. ↑ Ali M Latifi.. „Afghan Vice President Qassim Fahim dies at 57 – Central & South Asia“. Al Jazeera. Qaraldi: 2014-yil 10-mart.
  21. ↑ The Washington Post 5 August 2014
  22. ↑ „Marshal Fahim's Death Anniversary Marked“, TOLOnews (inglizcha), qaraldi: 20 November 2019
  23. ↑ „Marshall Fahim Honored on Third Anniversary of His Death“ (en). TOLOnews. Qaraldi: 2019-yil 20-noyabr.

Havolalar

tahrir
 
 Vikiomborda Muhammad Fahim Qosim
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Muhammad_Fahim_Qosim&oldid=5255445" dan olindi