Vikipediya

Noor Jehan

Noor Jehan (talaffuzi: Nur Jehan; Noorjehan 1926-yil 21-sentyabr — 2000-yil 23-dekabrda tugʻilgan)[1][2] — oʻzining Malika-e-Tarannum (Ohang malikasi) faxriy unvoni bilan ham tanilgan panjoblik qoʻshiqchi va aktrisa boʻlib, avval Hindistonda, keyin esa Pokiston kinosida suratga tushgan. Uning faoliyati oltmish yildan ortiq davom etgan (1930—1990-yillar). Hindiston yarimorolidagi eng buyuk va eng nufuzli qoʻshiqchilardan biri deb hisoblangan Noor Jehanga Pokistonda Malika-e-Tarannum faxriy unvoni berilgan[2]. U hind klassik musiqasi bilan bir qatorda boshqa musiqiy janrlarda ham faoliyat yuritgan[3].

Noor Jehan
نور جہاں
Tavalludi
Allah Rakhi Wasai

21-sentyabr 1926-yil
Kasur, Panjob provinsiyasi
Vafoti 23-dekabr 2000-yil(2000-12-23)
(74 yoshda)
Karachi, Sindh, Pakistan
Fuqaroligi Pokiston va Britaniya Hindistoni
Kasbi
  • Musiqa bastakori
  • Aktrisa
  • Rejissor
Faoliyat yillari 1935—1997-yillar
Turmush oʻrtogʻi
Shaukat Hussain Rizvi
(turm. 1944; ajr. 1953)

Ejaz Durrani
(turm. 1959; ajr. 1970)
Bolalari 5 nafar
Mukofotlari 15 ta Nigar mukofoti

U Ahmed Rushdi bilan bir qatorda Pokiston kinosi tarixidagi eng koʻp kino qoʻshiqlariga ovoz berish boʻyicha rekordchi hisoblanadi. U turli tillarda, jumladan, urdu, hind, panjob va sindhi tillarida 10 000 ga yaqin qoʻshiq yozgan[4]. U yarim asrdan ortiq davom etgan faoliyati davomida 1148 ta Pokiston filmida jami 2422 ta qoʻshiq kuylagan[5][6]. U shuningdek, birinchi pokistonlik ayol rejissor hisoblanadi[7].

Yoshligi

tahrir

Noor Jehan Panjob, Britaniya Hindistoni, Kasur shaharlarida Punjob musulmon oilasida Allah Rakhi Vasay nomida dunyoga kelgan[8] Imdad Ali va Fateh Bibining oʻn bir farzandidan biri edi[9][10].

 
Yamla Jattning afishasi (1940) Noor Jehan, M. Ismoil, Pran

Faoliyati

tahrir

Hindistondagi faoliyati

 
Noor Jehan 1946-yilda „Humjoli“ filmida

Jehan olti yoshida qoʻshiq aytish va anʼanaviy xalq teatriga ishtirok etishga qiziqgan[11][12]. Uning qoʻshiqchilik qobiliyatini payqagan otasi uni Ustoz Gʻulom Muhammadning qoʻl ostiga mumtoz qoʻshiqchilik boʻyicha dastlabki tayyorgarlikka joʻnatgan[13]. Kalkuttada 11 yoshida mashgʻulotlarni boshlagan Nooraga hind klassik musiqasining Patiala Gharana anʼanalari va tumri, dhrupad va khyalning klassik shakllari oʻqitilgan[14]. Toʻqqiz yoshida Noor Jehan panjoblik musiqachi G'ulam Ahmad Chishti eʼtiborini tortdi, u keyinchalik uni Lahorga chaqiradi. U ijro etishi uchun baʼzi gʻazallar, naʼatlar va xalq qoʻshiqlarini bastalagan. Kasbiy taʼlimni tugatgandan soʻng, Jehan Lahordagi singlisi bilan birga qoʻshiq aytishni davom ettirdi va odatda kinoteatrlarda filmlar namoyish etilishidan oldin jonli qoʻshiq va raqs tomoshalarida qatnashdi[8]. Teatr egasi Divan Sardari Lal 1930-yillarning boshlarida uni Kalkuttaga olib ketdi va butun oila Allah Vasay va uning katta opalari Eiden Bai va Haider Bandi kino kareralarini rivojlantirish umidida Kalkuttaga koʻchib oʻtishdi. Mukhtar Begum (aktrisa Sabiha Khanum emas ikkisida ham bir xil taxallus boʻlgan) opa-singillarni kinokompaniyalarga kirishga undadi va ularni turli prodyuserlarga tavsiya qilgan. U shuningdek, ularni maydan teatriga (katta tomoshabinlarni sigʻdiradigan chodirli teatr) egalik qilgan eri Agha Hashar Kashmirining teatrida ham faoliyat olib borgan. Uning katta opalariga Seth Sukh Karnani kompaniyalaridan biri Indira Movietone bilan ishlash taklif qilindi va ular Punjab Mail nomi bilan tanilishdi[9].

1935-yilda KD Mehra panjab tilida „Pind di Kuri“ filmini suratga oldi, unda Noor Jehan oʻz opalari bilan birga rol ijro etdi va „Langh aja patan chanaan da o yaar“ panjab tilidagi qoʻshigʻini kuyladi, bu uning eng birinchi muvofaqqiyatga aylandi. Keyin u xuddi shu kompaniyaning Missar Ka Sitara (1936) nomli filmida rol ijro etdi va musiqa bastakori Damodar Sharma uchun qoʻshiq kuyladi. Jehan, shuningdek, Heer-Sayyal (1937) filmida Heerning bola rolini ijro etgan. Uning oʻsha davrdagi mashhur qoʻshiqlaridan biri „Shala jawaniyan maney“ Dalsukh Pancholi panjob filmi „Gul Bakavli“ (1939). Kalkuttada bir necha yil oʻtgach, Jehan 1938-yilda Lahorga qaytib keldi. 1939-yilda taniqli musiqa rejissyori Gʻulom Hayder Jehan uchun qoʻshiqlar yozdi, bu uning erta mashhur boʻlishiga olib keldi.

1942-yilda u Pran bilan birga Khandaan (1942) filmida bosh rolni ijro etgan[15]. Bu uning birinchi roli edi va film katta muvaffaqiyatga erishgan. Khandaan filmining muvaffaqiyati uning rejissor Syed Shaukat Husayn Rizvi bilan Bombayga koʻchib oʻtishiga sabab boʻlgan. Duhai (1943) filimda Jehan ovozini Husn Bano ismli aktrisaga bergan. Huddi oʻsha yili Noor Rizviga turmushga chiqgan[16]. Keyinchalik Pokistonga koʻchib oʻtgan Noor Jehan Hindiston kino sanoatining 1945-yildan 1947-yilgacha eng yirik kino aktrisalaridan biri edi. Uning filmlari: Badi Maa, Zeenat, Gaon Ki Gori (barchasi 1945-yil), Anmol Ghadi (1946), Mirza Sahibon (1947) va Jugnu (1947) 1945-yildan 1947-yilgacha boʻlgan davrlarda eng koʻp daromad keltirgan filmlar boʻlgan. Mirza Sahiban uning Hindistonda chiqqan soʻnggi filmi boʻlib, filmda u Prithviraj Kapoor ukasi Trilok Kapoor bilan birga suratga tushgan[17].

Pokistonda aktyorlik faoliyati

1947-yilda Rizvi va Jehan Pokistonga koʻchib oʻtishga qaror qilishdi. Ular Bombeyni tark etib, oilasi bilan Karachiga joylashdilar. Pokistonga kelganidan uch yil oʻtgach, Jehan oʻzining birinchi Pokiston filmi Chan Veyda (1951) Santosh Kumar bilan rol ijro etdi, bu ham uning qahramon va ijrochi qoʻshiqchi sifatida birinchi Pokiston filmi edi. Shaukat Hussain Rizvi va Noor Jehan birgalikda ushbu filmni rejissyorlik qilishgan va Jehan Pokistonning birinchi ayol rejissyoriga aylanishgan. Bu 1951-yilda Pokistonda eng yuqori daromad keltirgan filmga aylandi. Jehanning Pokistondagi ikkinchi filmi Aslam Lodhi prodyuserlik qilgan, Sibtain Fazli rejissyori va AH Rana prodyuser menejeri sifatida yordam bergan Dupatta (1952) filmi edi. Dupatta Chan Wey (1951) filmidan ham katta muvaffaqiyatga erishdi. 1953-yil va 1954-yillarda Jehan va Rizvi muammolarga duch kelishdi va shaxsiy kelishmovchiliklar tufayli ajrashishdi. 1959-yilda u oʻzidan toʻqqiz yosh kichik boshqa kino aktyori Ejaz Durrani bilan turmush qurishdi[16]. Durrani uni aktyorlikdan voz kechishi uchun bosim oʻtkazdi va uning aktrisa/qoʻshiqchi sifatidagi soʻnggi filmi Ghalib (1961) edi. Uning Faiz Ahmed Faizning „Mujhse Pehli Si Mohabbat Mere Mehboob Na Maang“ asari Pokistonning „Qaidi“ (1962) filmida Rasheed Attre musiqasi bilan qoʻshiq sifatida sheʼr oʻqigan tarranumning noyob namunasidir. Jehan oxirgi marta 1963-yilda „Baaji“ filmida ikkinchi darajali rol ijro etgan. Jehan 33 yillik (1930—1963) faoliyatidan soʻng 1963-yilda kino sanoatidagi aktyorlik ishi bilan xayrlashdi[18]. Olti farzandning onasi boʻlish va boshqa kino aktyorining turmush oʻrtogʻi boʻlish uni faoliyatidan voz kechishga majbur qilgan. Jehan kinoaktrisa sifatida Pokistonda 14 ta, urdu tilida oʻnta va panjob tilidada toʻrtta filmda suratga tushgan.

Ijro qoʻshiqchisi sifatidagi faoliyati

 
Jehan qoʻshiqchi Lata Mangeshkar bilan[19]

Aktyorlikni tashlaganidan soʻng u qoʻshiq kuylashni boshladi. U 1960-yilda „Salma“ filmi bilan faqat ijrochi qoʻshiqchi sifatida debyut qilgan. Uning Pokiston filmi uchun birinchi qoʻshigʻi 1951-yilgi „Chann Wey“ filmi uchun boʻlib, uning oʻzi rejissyor edi. U 1965-yilda Pokiston hukumati tomonidan koʻplab mukofotlarga sazovor boʻlgan. U Ahmed Rushdi, Mehdi Hassan, Masood Rana, Nusrat Fateh Ali Khan va Mujeeb Alam bilan koʻp sonli duetlar kuylagan. U Osiyoning koʻplab qoʻshiqchilari, masalan, Alam Lohar va boshqa koʻplab qoʻshiqchilar bilan tushunish va doʻstlik munosabatlariga ega edi. Jehan Ustad Salamat Ali Khan, Foteh Ali Khan, Ustoz Nusrat Foteh Ali Khan va Roshan Ara Begumning „Mehfils“iga (jonli kontsert) tashrif buyurishdi. Lata Mangeshkar Jehanning ovoz diapazoni, Jehan hohlagancha past va baland kuylashi va ovozining sifati har doim bir xil boʻlib qolishi haqida fikr bildirgan[20]. 1990-yillarda Jehan oʻsha paytdagi debyutant aktrisalar Neeli va Reema Khan uchun ham qoʻshiq kuylagan. Shuning uchun ham Sobiha Khanum uni mehr bilan Sadabahor (hamisha yashil) deb atagan. Uning mashhurligi 1965-yilda Pokiston va Hindiston oʻrtasidagi urush paytida vatanparvarlik qoʻshiqlari bilan yanada oshdi. 1971-yilda Noor Jehan Pokiston vakili sifatida Tokioga Butunjahon qoʻshiq festivaliga tashrif buyurgan[21].

Jehan 1982-yilda Hindistonga hind kinofilmlarining Oltin yubileyini nishonlash uchun tashrif buyurdi va u yerda Hindiston Bosh vaziri Indira Gandi bilan Nyu-Dehlida uchrashdi va Bombayda Dilip Kumar va Lata Mangeshkar ham qatnashishgan. U oʻzining barcha qahramonlari va kostarlari, jumladan Surendra, Pran, Surayya, bastakor Naushad va boshqalar bilan uchrashdi. " Women on Record " veb-saytida shunday deyilgan: „Noor Jehan oʻzining qoʻshigʻiga hech kimga oʻxshamaydigan darajada ishtiyoq uygʻotdi. Ammo u Pokistonga joʻnab ketdi“.

1991-yilda Vanessa Redgrave uni London Royal Albert Hallda boʻlib oʻtgan Yaqin Sharq bolalariga yordam berish uchun mablagʻ yigʻish tadbiriga taklif qildi. Lionel Richie, Bob Geldof, Madonna, Boy George va Duran Duran yulduzlar bilan toʻldirilgan tadbirda ijrochilardan baʼzilari boʻlishdi, ular orasida koʻplab josus Jon Gielgud, Nobel mukofoti sovrindori dramaturg Garold Pinter va Oscar mukofoti sovrindori ishtirok etdi, aktyor Dame Peggy Ashcroft. U shuningdek, Dam Mast Kalander/Aalmi Gunday filmi uchun taniqli Pokiston xalq qoʻshiqchisi, qoʻshiq muallifi va bastakor Akram Rahining „Saiyan Saadey Naal“ qoʻshigʻini kuylagan.

Shaxsiy hayoti

tahrir

1942-yilda Noor Jehan Hindistonning Azamgarh shahridagi Shaukat Hussain Rizvi bilan turmush qurishdi[22]. 1948-yilda Shaukat Rizvi Pokistonga koʻchib oʻtishga qaror qildi va Noor Jehan ham Hindistondagi faoliyatini yakunlab, koʻchib oʻtdi. Keyingi safar u Hindistonga faqat 1982-yilda kelgan. Uning Rizvi bilan nikohi 1953-yilda ajralish bilan yakunlandi; er-xotinning uchta farzandi bor edi, ularning qoʻshiqchi qizi Zil-e-Huma[23]. Noor Jehan kriketchi Nazar Mohammad bilan ham munosabatda edi[24]. 1959-yilda Ejaz Durroniga turmushga chiqdi[25]. Ikkinchi nikoh ham uch farzand tugʻdi, ammo 1971-yilda ajralish bilan yakunlandi[26]. U aktyor Yousuf Khan bilan ham turmush qurgan[27].

Hayot yillari va oʻlimi

tahrir
 
Karachidagi Saudiya konsulligi yaqinidagi Gizri qabristonidagi Jehanning qabri

Jehan 1986-yilda Shimoliy Amerika boʻylab gastrol safari chogʻida koʻkrak qafasidagi ogʻriqlardan aziyat chekdi va unga angina pektorisi tashxisi qoʻyildi, shundan soʻng u bypass operatsiyasini oʻtkazdi[28]. Qizi Shazia Hasanning soʻzlariga koʻra, u umrining soʻnggi yillarida surunkali buyrak xastaligi bilan ogʻrigan[29]. 2000-yilda Jehan Karachi shahridagi Aga Khan universiteti kasalxonasiga yotqizilgan va yurak xurujiga uchragan[28]. 2000-yil 23-dekabrda (27-Ramazonga oʻtar kechasi) Jehan yurak etishmovchiligidan vafot etdi. Uning dafn marosimi Karachi shahridagi Jamiya masjidi Sultonda boʻlib oʻtdi va unda 400 000 dan ortiq odam qatnashdi[30]. U vafot etganida Pokistonning oʻsha paytdagi prezidenti Parvez Musharraf „U davlat dafn marosimiga loyiq“, degan edi. U uning dafn marosimini Karachidan Lahorga olib ketishni buyurdi, ammo qizlari uni vafot etgan kechasi Karachiga dafn qilishni talab qilishdi. Uning oʻlimidan soʻng mashhur hind yozuvchisi va shoiri Javed Akhtar Mumbayda bergan intervyusida shunday dedi: „Pokiston bilan 53 yil ichidagi munosabatlarimizning eng ogʻir sharoitlarida, oʻta dushmanlik muhitida madaniy merosimiz saqlanib qoldi. umumiy koʻprik Noor Jehan shunday mustahkam koʻprik edi. Mening qoʻrquvim shundaki, uning oʻlimi uni larzaga keltirgandir“[31].

Mukofotlari va faxriy unvonlari

tahrir

Noor Jehan 15 dan ortiq Nigar mukofotini eng yaxshi ayol qoʻshiqchi uchun, sakkiztasini eng yaxshi urdu tilidagi qoʻshiqchi uchun, qolganini esa panjabicha ijro uchun olgan. Shuningdek, u Pokistonda Mingyillik qoʻshiqchi mukofotiga sazovor boʻlgan[32].

  • 1945-yilda „Zinat“ filmi uchun Z.A.Buxoriy tomonidan oltin medal bilan taqdirlangan[33].
  • Noor Jehan eng nufuzli pokistonliklar roʻyxatida sakkizinchi oʻrinni egalladi[34].
  • Mohammad Rafi doimo u bilan duet qilishni orzu qilgan. Asha Bhosle Bollywood ijrochisi boʻlgan qoʻshiqchi intervyuda aytib oʻtgan:

Jehan mening sevimli xonandalarimdan biri edi va men uning gʻazallarini tinglaganimda, ular qanchalik gʻayrioddiy kompozitsiyalar ekanligini tushunib etdim va shuning uchun ularni yanada koʻproq auditoriyaga olib borishga qaror qildim. Dunyo hech qachon unga oʻxshagan qoʻshiqchini koʻrmaydi. Odamlar boshqa Muhammad Rafi va Kishor Kumarni koʻrmaganidek, boshqa Nur Jehan ham boʻlmaydi.

  • 1945-yilda u „Zeenat“ filmida Qawwali qoʻshigʻini kuylagan subkontinentdagi birinchi ayol boʻldi. Amerikalik pop qirolichasi Madonna, „Men har bir qoʻshiqchidan nusxa koʻchirishim mumkin, lekin Noor Jehanni emas“, deb izoh berdi[35].
  • 1957-yilda u „Intezar“ filmidagi aktyorlik va qoʻshiq uchun Prezident mukofotiga sazovor boʻldi. Aynan shu film uchun Khwaja Khurshid Anwar ham eng yaxshi musiqa rejissyori uchun Prezident mukofotiga sazovor boʻldi[36].
  • 1965-yilda u urush davridagi qoʻshiqlari uchun maxsus Nigar mukofotiga sazovor boʻldi[37].
  • 1965-yilda u qoʻshiq aytish va aktyorlik qobiliyati uchun Pokiston Prezidenti tomonidan „Pride of Performance“ bilan taqdirlangan[38].
  • U Roshan Ara Begumdan keyin „Pride of Performance“ ni olgan ikkinchi pokistonlik ayol vokalchi boʻldi[39].
  • 1965-yilda u hind-pak urushidagi maʼnaviy yordami uchun armiyadan Tamgha-e-Imtiazni oldi[40].
  • 1972-yilda u „Eng yaxshi gʻazal ijrochisi“ uchun „Kumush disk“ mukofotiga sazovor boʻldi, undan keyin Farida Khanum va Roshan Ara Begum birinchi boʻlib mukofotga sazovor boʻldi[41].
  • U misrlik qoʻshiqchi Umm Kulthum bilan qoʻshiq kuylagan yagona pokistonlik qoʻshiqchi edi[42].
  • 1981-yilda u Pokistondagi 30 yillik faoliyatidagi muvaffaqiyati uchun maxsus Nigar mukofotini oldi[43].
  • 1987-yilda u NTM Life Time Achievement mukofotini oldi[44].
  • 1991-yilda u London Royal Albert Hallda qoʻshiq kuylagan birinchi pokistonlik qoʻshiqchi boʻldi[45].
  • 1996-yilda u Sitara-i-Imtiazni mukofotini oldi[46].
  • 1998-yilda u PTV Life Time Achievement mukofotini oldi[47].
  • 1999-yilda u Pokiston kinosiga xizmatlari uchun Mingyillik mukofotiga sazovor boʻldi[48].
  • 2000-yil yanvar oyida Pokiston televideniesi PTV unga „Asr ovozi“ unvonini berdi[49].
  • 2002-yilda u "Birinchi Lux Life Time Achievement " mukofotini oldi[50].
  • 2014-yil avgust oyida u Pokistonning eng buyuk ayol qoʻshiqchisi deb eʼlon qilindi[51].
  • 2017-yil avgust oyida u Pokistonlik ayol qoʻshiqchilar reytingida birinchi oʻrinni egalladi[52].
  • U shuningdek, Pokistonning Madaniyat elchisi unvonini saqlab qoldi[53].
  • 2017-yil 21-sentyabrda Google Doodle oʻzining 91 yoshini nishonladi[54].

Filmografiyasi

tahrir

Filmlari

tahrir
Yil Kino Izohlar
1935 Pind Di Kudi[55]
1935 Sheela
1936 Misr Ka Sitara[55]
1937 Heer-Sayyal[55]
1939 Gul Bakawli
1939 Imandaar
1939 Pyam-e-Haq
1936 Gul-e-Bakawali[55]
1940 Sajani
1940 Yamla Jat
1941 Chaudhry
1941 Red Signal
1941 Umeed
1941 Susral
1942 Chandani
1942 Dheeraj
1942 Faryad
1942 Khandan Lahorda suratga olingan[55]. 1942-yilda eng koʻp daromad keltirgan ikkinchi hind filmi
1943 Naadaan
1943 Duhai
1943 Naukar 1943-yilda eng koʻp daromad keltirgan beshinchi hind filmi
1944 Lal Haveli
1944 Dost
1945 Zeenat 1945-yildagi eng yuqori daromad keltirgan hind filmi
1945 Gaon Ki Gori 1945-yildagi ikkinchi eng yuqori daromad keltirgan hind filmi
1945 Badi Maa 1945-yilning uchinchi eng koʻp daromad keltirgan hind filmi
1945 Bhai Jaan
1946 Anmol Ghadi 1946-yildagi eng yuqori daromad keltirgan hind filmi (Surendra (aktyor) bilan)
1946 Dil
1946 Humjoli
1946 Sofia
1946 Maharana Pratap
1947 Mirza Sahibaan 1947-yilgi eng koʻp daromad keltirgan toʻrtinchi hind filmi
1947 Jugnu 1947-yilning eng koʻp daromad keltirgan hind filmi (Dilip Kumar bilan)
1947 Abida
1947 Mirabai
1951 Chan Wey Pokistondagi birinchi film, 1951-yilning eng katta hiti
1952 Dopatta 1952-yilda Pokistondagi eng mashhur film
1953 Gulnar
1955 Patey Khan
1956 Lakt-e-Jigar
1956 Intezar
1957 Nooran
1958 Choo mantar
1958 Anarkali
1959 Neend
1959 Pardaisan
1959 Koel (1959-yil 24-dekabrda chiqarilgan)
1961 Mirza Ghalib
1994 Danda Peer
1996 Dam Mast Kalander/Aalmi Gunday


Manbalar

tahrir
  1. ↑ Firoze Rangoonwalla, Indian Filmography, publisher: J. Udeshi, Bombay, August 1970, passim
  2. ↑ 2,0 2,1 .Ashish Rajadhyaksha and Paul Willemen, Encyclopaedia of Indian Cinema, British Film Institute, Oxford University Press, New Delhi, 2002, pp. 166.
  3. ↑ „Remembering Noor Jehan, Malika-e-Tarannum“. DailyO (22-dekabr 2020-yil). Qaraldi: 21-sentabr 2021-yil.
  4. ↑ „Noor Jehan is being remembered on her 21st death anniversary“. BOL News (25-iyul 2022-yil). 2022-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-avgust.
  5. ↑ Azad. „Obituary: Noor Jehan“ (inglizcha). the Guardian (5-yanvar 2001-yil). Qaraldi: 8-aprel 2018-yil.
  6. ↑ and 69 songs in Bollywood films Noorjehan Filmography at Pakistan fil database
  7. ↑ „Remembering the legend of Noor Jehan“, The News International, qaraldi: 22-iyul 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  8. ↑ 8,0 8,1 „Noor Jehan's Biography“ (4-iyun 2008-yil). 4-iyun 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-noyabr 2017-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Noor Jahan Biography“. 4-iyun 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-may 2008-yil., Retrieved 7 July 2015
  10. ↑ „Noor Jehan : Marsiya Meer Anis“. Hamaraforums.com. Qaraldi: 25-noyabr 2017-yil.
  11. ↑ „Noor Jahan's death anniversary observed“, Daily Times, 22-dekabr 2019-yil, qaraldi: 18-iyun 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  12. ↑ „Trivia: Things to know about the Melody Queen“, Dawn News, 19-dekabr 2010-yil, qaraldi: 28-dekabr 2020-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  13. ↑ „Noor Jehan — the unforgettable“, Daily Times, 22-dekabr 2018-yil, qaraldi: 26-mart 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  14. ↑ „Noor Jehan: The Queen of Melodies“, Millennium Post, 29-sentabr 2018-yil, qaraldi: 8-iyul 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  15. ↑ „Trivia: Things to know about the Melody Queen“, Dawn News, 19-dekabr 2010-yil, qaraldi: 28-dekabr 2020-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  16. ↑ 16,0 16,1 „Noor Jahan“. Upper Stall (21-sentabr 2001-yil). Qaraldi: 16-noyabr 2017-yil.
  17. ↑ „The break in the script: How did Partition affect the film industry?“ (inglizcha). Hindustan Times (13-avgust 2016-yil). Qaraldi: 25-mart 2019-yil.
  18. ↑ „Trivia: Things to know about the Melody Queen“, Dawn News, 19-dekabr 2010-yil, qaraldi: 28-dekabr 2020-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  19. ↑ „I am a fan of Noor Jehan, says Lata Mangeshkar“. IWMBuzz (2020-yil 10-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 30-sentyabr.
  20. ↑ Ally Adnan.. „Madam Ji - Part I“. 2013-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-noyabr 2017-yil.
  21. ↑ „Trivia: Things to know about the Melody Queen“, Dawn News, 19-dekabr 2010-yil, qaraldi: 28-dekabr 2020-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  22. ↑ „Remembering Shaukat Hussain Rizvi on 21st death anniversary“, Daily Pakistan Global, 19-avgust 2020-yil, qaraldi: 4-mart 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  23. ↑ „Zille Huma passes away“, Dawn News, 17-may 2014-yil, qaraldi: 15-mart 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  24. ↑ „Madam Noor Jahan And Cricketer Nazar Muhammad Hussain Love Affair | Madam Noor Jahan Biography“, The Pakistan Today, 9-noyabr 2020-yil, qaraldi: 8-mart 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  25. ↑ „Ejaz Durrani, ex-husband of Madam Noor Jehan, passes away in Lahore“, Daily Pakistan Global, 2021-yil mart, qaraldi: 20-mart 2021-yil {{citation}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  26. ↑ „Noor fades away from Jehan“, The Tribune India, qaraldi: 6-aprel 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  27. ↑ „Shaukat Hussain Rizvi“.
  28. ↑ 28,0 28,1 „December 23, 2000: Pakistani legend singer Noor Jehan dies“, Gulf News, qaraldi: 5-fevral 2020-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  29. ↑ „Did you know Dilip Kumar visited Noor Jehan days before she passed away?“, The News International, qaraldi: 20-mart 2020-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  30. ↑ „Remembering Noor Jehan on her death anniversary“, Geo News, qaraldi: 15-fevral 2020-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  31. ↑ „Noor Jehan remembered on 17th death anniversary“, Pakistan Today, qaraldi: 2-yanvar 2020-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()[sayt ishlamaydi]
  32. ↑ „Noor Jehan: The Undisputed Queen Of Melody“, The Express Tribune, qaraldi: 4-fevral 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  33. ↑ Panhwar, Jamal. „Noor Jehan - History of Music in Pakistan“. Travel and Culture Services. Qaraldi: 30-aprel 2018-yil.
  34. ↑ Khan, Momina Manzoor. „Most influential Pakistani after Jinnah“ (inglizcha). Herald Magazine (28-avgust 2017-yil). Qaraldi: 7-mart 2018-yil.
  35. ↑ Top Earners 1945. Box Office India. Qaraldi: 26-sentabr 2011-yil.  (Wayback Machine saytida 16-oktabr 2013-yil sanasida arxivlangan)
  36. ↑ Bali, Karan. „India's loss, Pakistan's gain: The journey of singing great Noor Jehan after 1947“ (inglizcha). Scroll.in. Qaraldi: 2-iyun 2018-yil.
  37. ↑ „Showtime: A Brief History of the Nigar Awards“, Youlin Magazine, qaraldi: 13-aprel 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  38. ↑ „FLASHBACK: THE SONGS THAT REFUSED TO DIE“, Dawn News, 27-may 2018-yil, qaraldi: 13-mart 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  39. ↑ „Noor Jehan; Pakistan's 'Melody Queen'“, Los Angeles Times, 25-dekabr 2000-yil, qaraldi: 24-yanvar 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  40. ↑ „'Malika-e-Tarannum' Noor Jehan remembered on 19th death anniversary“, The News International, qaraldi: 1-iyun 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  41. ↑ „Khawaja Najamul Hassan Remembers Farida Khanum: The Queen of Ghazal: Part III“. Youlin Magazine (10-aprel 2022-yil).
  42. ↑ „The songstress“. www.thefridaytimes.com. Qaraldi: 10-aprel 2018-yil.[sayt ishlamaydi]
  43. ↑ „The Nightingale Of The East; Noor Jehan Remembered On Death Anniversary“, BOL News, 23-dekabr 2020-yil, 2022-09-22da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 24-mart 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  44. ↑ Inaam Nadeem (11-dekabr 2008-yil), Anniversary Special Noor Jehan In Award Ceremony, 21-dekabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 9-aprel 2018-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  45. ↑ „Noor Jehan: The queen of millions of hearts across generations“, The Herald Dawn, 21-sentabr 2017-yil, qaraldi: 27-aprel 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  46. ↑ A, Sheikh, M.. Who's Who: Music in Pakistan (inglizcha). Xlibris Corporation, 26-aprel 2012-yil. ISBN 9781469191591. 
  47. ↑ „PTV Awards 1998“, PTV (News), 21-dekabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 29-iyun 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  48. ↑ Historical Archives (30-yanvar 2016-yil), Last Telephonic Interview of Noor Jahan with Zill-e-Huma, January 2000, qaraldi: 9-aprel 2018-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()Andoza:Dead Youtube links
  49. ↑ „Lux Style Awards: A legacy of strong values led by strong women“, Something Haute, qaraldi: 17-fevral 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  50. ↑ „Legendary Begum Noor Jehan amongst 20 Greatest Bollywood Singer“, The News International, qaraldi: 2-iyul 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  51. ↑ „Top 10 Pakistani Female Singers – Best Pakistani Singers“ (inglizcha). www.asian-women-magazine.com. Qaraldi: 10-aprel 2018-yil.
  52. ↑ „The cultural industry“, The News International, qaraldi: 12-iyul 2021-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  53. ↑ „Noor Jehan's 91st Birthday“ (21-sentabr 2017-yil).
  54. ↑ „Noor Jehan's 91st Birthday“ (21-sentabr 2017-yil).
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 55,3 55,4 Premchand, Manek. Yesterday's Melodies Today's Memories (inglizcha). Notion Press, 27-dekabr 2018-yil. ISBN 978-1-64429-877-0.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Noor_Jehan&oldid=5264225" dan olindi