Paavo Nurmi

Paavo Yoxannes Nurmi (fin: Paavo Johannes Nurmi ; 1897-yil 13-iyun, Turku, Finlyandiya Buyuk Gertsogligi, Rossiya imperiyasi — 1973-yil 2-oktyabr, Helsinki, Finlyandiya) — Finlyandiya oʻrta va uzoq masofalarga yuguruvchi, toʻqqiz karra Olimpiya chempioni, eng koʻp Olimpiya medallari sovrindori yengil atletika tarixida. Sport taxallusi: "Uchib yuruvchi fin".

Paavo Yoxannes Nurmi
Shaxsiy maʼlumotlari
Jinsi	Erkak
Fuqaroligi	Finlyandiya
Tavallud sanasi	13-iyun 1897-yil Turku, Finlyandiya
Vafot sanasi	1973-yil 2-oktyabr Helsinki, Finlyandiya
Turmush oʻrtogʻi	Nurmi Silvia Laaksonen
Bolalari	Matti
Sport
Qaysi sport	Yugurish

Sport karyerasi

Bolalik va sport karerasining boshlanishi

Paavo Nurmi 1897-yilda Finlyandiyaning janubi-gʻarbidagi port shahri turkuda tugʻilgan. U kichik dehqon va keyinchalik duradgor Yoxan Frederik va Matilda Vilgelmina Laynening kambagʻal oilasining ikkinchi farzandi edi. Nurmi intizomni bolaligida mahalliy yengil atletika klubi aʼzolarining tayyorgarligini nazorat qilib koʻrsatgan. Toʻqqiz yoshida, mahalliy yarmarkada Nurmi sinfdoshlari oʻrtasidagi musobaqada 1500 metrga gʻolib chiqdi. Bir yil oʻtgach, u 5 daqiqa 43 soniyani koʻrsatganda, koʻplab kuzatuvchilar uning irodasi va chidamliligini allaqachon qayd etishgan. 1910-yilda yosh Paavo 49 yoshida otasining bevaqt oʻlimi tufayli sportga boʻlgan ishtiyoqini toʻxtatishga majbur boʻldi. 13 yoshli maktab chempioni, oilada katta, u maktabni tashlab, yigiruv fabrikasida ishchi boʻldi.

Nurmining Amerika Qoʻshma Shtatlari boʻylab gastrollari 1924-yil oxirida boshlanib, besh oy davom etdi. 55 startda u faqat ikkitasida magʻlub boʻldi. Birinchi poyga 1925-yil 6-yanvarda Madison Square Gardenda boʻlib oʻtdi. Nurmi oʻsha kechasi 4,13,6 km va 5000 m (14,44,6) natija bilan milni yutib chiqdi. Ikkala safar ham eski rekordlar yaxshilandi va Olimpiadadan allaqachon tanish boʻlgan raqiblar magʻlubiyatga uchradi. Joy Rey milyada ikkinchi, Villa Ritola esa metr masofani .

Tayyorgarlik

Faoliyati davomida unga sodiq qolgan Turku shahridagi «Turun Urheiluliitto» yengil atletika klubi litsenziati u kuniga uch marta mashgʻulotlarga asoslangan qattiq va intensiv mashgʻulotlarni boshlashga qaror qildi. 1919-yilda armiya musobaqasida u 15 km poygada 59,24 natija bilan raqiblaridan yarim soatlik ustunlik bilan gʻolib chiqdi. Rahbarlardan maxsus ruxsat olgan Nurmi endi oʻz polkida boʻsh vaqtlarida mashgʻulot oʻtkazmoqda. U asta-sekin 5000 m — 15,31 va 32,56 m uchun 10,000 m uchun milliy rekordlarga yaqinlashishga muvaffaq boʻldi, 1920-yilda armiyada xizmat qilgandan soʻng, Paavo Helsinkidagi sanoat maktabiga oʻqishga kirdi. U uch yil oʻqib, matematika boʻyicha muhandislik darajasini oldi. Antverpendagi Olimpiya oʻyinlaridan biroz oldin u oʻzining birinchi Finlyandiya rekordini oʻrnatdi (3000 m ga 8,36,2).

1914-1919-yillardagi natijalar

Yil	2000 m	3000 m	5000 m	10 000 m
1914 yil		10.06.5
1915 yil	6.06.8	9.30	15.50.7
1916 yil	5.55		15.52.8
1917 yil			15.47.5
1918 yil	4,29 (1500 m)		15.50.7
1919 yil		8.58.1	15.31.5	32.56

Tayyorgarlik

Nurmi sport arenasida birinchi marta 1920-yilda Antverpendagi yozgi Olimpiya oʻyinlarida paydo boʻlgan. Olimpiada dasturidagi birinchi musobaqada, yaʼni 5000 m masofaga yugurishda, tajribasizligi tufayli frantsuz Jozef Gilemotning marraga yetib borishiga imkon berdi. Urush paytida gazdan zaharlanishdan endigina tuzalib ketgan bu 20 yoshli faxriy soʻnggi turda shunday tez yugurdiki, hatto chidab boʻlmas Nurmi ham adekvat javob qaytara olmadi. Biroq oradan uch kun oʻtib, Nurmi 10 000 m masofada yoʻqotganining oʻrnini toʻldirish imkoniyatiga ega boʻldi va shotlandiyalik Jeyms Uilson startni birinchi boʻlib tark boʻlsa-da, Nurmi marraga ikki davra qolganida oldinga chiqib oldi. Gilemot uni soʻnggi davrada qisqa muddatga ortda qoldirdi, biroq Nurmi uni marraga qadar magʻlub etdi. Shundan soʻng 1920-yilgi oʻyinlarda yana ikkita oltin — 8000 m masofada yakka va jamoaviy krossda.

1921-1923-yillar

1921-1924-yillar davomida Nurmi 24 dan oshdi 4712 kun1500 m dan 20 km gacha boʻlgan masofalarda jahon rekordi.oʻyinlardan soʻng Nurmi Helsinkiga koʻchib oʻtdi va jahon rekordlarini buzishga tayyorgarlik koʻrishni boshladi. Bu vaqtda Paavo Nurmi barcha uzoq masofalarda ustunlik qildi. U 1921 va 1925-yillar orasida 1500 metrdan 10 000 metrgacha boʻlgan masofalarda magʻlubiyatsiz qolishga muvaffaq boʻldi.birinchi urinish 1921-yil 20-iyun, Stokgolmda 5000 metr, ammo yomon sharoitlar unga toʻsqinlik qildi. Ikki kundan soʻng, 1921-yil 22-iyun kuni Stokgolmda u Jan Buenning 10 000 metr masofadagi jahon rekordini 30.40, 2 bilan yaxshilaydi. Xuddi shu yugurishda olti mil yurish 29.41,2 ni tashkil etdi, bu ham jahon rekordidan yaxshiroq, ammo vaqt ratifikatsiya qilinmadi. 1922-yilda Nurmi rekord ovlashga qaytdi. Birinchidan, u 1912-yil 4-sentyabrda Xannes Kolehmaynenning 2000 metrlik jahon rekordini 5.26, 3 bilan yaxshiladi. Shundan soʻng 1922-yilda 5000 metr (14.35,4) va 3 km rekordlar qayd etildi. 1923-yil oxirida Finn uchta asosiy masofada jahon rekordlarini ushlab turgan birinchi sportchi boʻldi: mil, 5000 m va 10 000 m.keyingi yili u ularga 3.52,6 uchun 1500 m qoʻshadi.

Tayyorgarlik

Nurmining 1924-yil bahorida Parijdagi chiqishi tizzasidan olgan jarohati tufayli xavf ostida qoldi.

Sogʻayib ketgach, kuniga ikki marta mashgʻulotlarni davom ettirdi. Uning uzoq yurishi va ertalabki mashqlaridan tashqari, u ertalab bir necha marta 80 dan 400 m gacha yugurar edi, keyin u har doim besh daqiqani bosib oʻtaredi. Va shundan keyingina u nonushta qilaredi. 19-iyun kuni Helsinkidagi kelajakdagi (1938-yildan) Olimpiya stadionida Elaintarha Parkda Nurmi 45 daqiqalik interval bilan ikkita jahon rekordini yaxshiladi. Avvaliga 1500 m masofada 3.52.6, keyin 5000 m da 14.28.2 Bu Olimpiya dasturi uchun yaxshi mashq boʻldi.

1500 m poygada Nurmi ochilishni Jim Rayan 1967-yilda yugurganidan 500 m tezroq yugurdi. Keyin Nurmi sprint tezligida qirq metrlik peshqadamlikni qoʻlga kiritdi, keyin esa uni saqlab qoldi va bir yarim kilometr masofani 3,53,6 natija bilan Olimpiada rekordi bilan yakunladi.

Bir soat oʻtgach, Nurmi 5000 m poyga startida toʻrt kun oldin 10 000 m masofani bosib oʻtgan hamyurti Ville Ritolaning yonida oʻz oʻrnini egalladi. Finlyandiya sport rahbariyati uni emas, balki Ritolani 10 000 m poygaga qoʻyganidan xafa boʻlgan Nurmi „Finlyandiya uchun emas, oʻzi uchun yugurishga“ va butun dunyoga Olimpiadaning eng yaxshi ishtirokchisi ekanligini isbotlashga qaror qildi. . Raqiblar boshidanoq aql bovar qilmaydigan tezlikni oʻrnatishdi. Biroq barqaror va mexanik tezlikda yugurgan Nurmi yarim masofadan yugurishda peshqadamlik qilib, tezlikni saqlab qoldi. U oxirgi sakkizta davrada toʻpdan bir necha yard oldinda qoldi. Nihoyat, Nurmi sekundomerni oxirgi marta tekshirib, maysaga tashlab, marraga yugurdi va u yerda 14:31,2 natija bilan Olimpiada rekordi bilan yugurd

Shundan soʻng, Paavo 1924-yilgi oʻyinlarda yana uchta oltin medalni qoʻlga kiritdi — individual kross, jamoaviy kros va jamoaviy 3000 m Parijdagi kross paytida u +45 (soyada +38) edi. Marshrut oshxona chiqindixonasi yaqinida qurilgan. 38 nafar ishtirokchidan 15 nafari marraga yetdi, 8 nafari trekni zambilda tark etdi. Poyga boshida etakchilik qilgan Wiede Kolombodagi qizgʻin jangda marshrut boʻylab qoraygan „tushgan“larga qoʻshildi. U kasalxonada vafot etgani haqida xato xabar berilgan. Nurmi yana birinchi boʻldi, engil tabassum bilan; Ritola bir yarim daqiqadan soʻng ikkinchi oʻrinni egalladi. Uchinchi marraga Finn Heikki Liimataynen erishdi, u marrada xatoga yoʻl qoʻyib, masofani juda erta tugatdi. Xatosini tushunishga qiynalib, u trassaga qaytdi va Finlyandiya jamoasiga birinchi oʻrinni egallab, oʻn ikkinchi oʻrinni egalladi.

Ertasi kuni, kross ishtirokchilarining koʻpchiligi kasalxonada boʻlganida, Nurmi 3000 m masofaga jamoaviy poygada gʻolib chiqdi.

AQShga sayohat (1925)

Joy Rey chapda va Paavo Nurmi, oʻngda, 1925-yil 21-fevralda Oq uyda AQSh prezidenti Calvin Coolidge bilan uchrashishmoqda

Nurmining Amerika Qoʻshma Shtatlar boʻylab gastrollari 1924-yil oxirida boshlanib, besh oy davom etdi. 55 startda u faqat ikkitasida magʻlub boʻldi. Birinchi poyga 1925-yil 6-janvarda Madison Square Gardenda boʻlib oʻtdi. Nurmi oʻsha kechasi 4:13,6 km va 5000 m (14:44,6) natija bilan milni bosib oʻtdi. Ikkala safar ham eski rekordlar yaxshilandi va Olimpiadadan allaqachon tanish boʻlgan raqiblar magʻlubiyatga uchradi. Joy Rey milyada ikkinchi, Villa Ritola esa metr masofani.

Qoʻshma Shtatlar boʻylab besh oy va 50 000 km masofani bosib oʻtib, u kunduzi maktablarda, universitetlarda yoki harbiy kazarmalarda chiqish qiladi va kechqurun, asosan, yopiq trekda va metr yoki Yardda masofani bosib oʻtadi. Nurmining promouterlari tomonidan taklif qilingan musobaqalar baʼzan gʻayrioddiy boʻladi. U Indeyslar qabilasi vakillaridan iborat estafeta poygasiga qarshi chiqdi. 17-aprel kuni nogironlar poygasi boʻlib oʻtdi. Besh oy oʻtgach, Paavo Nurmi 55 startda (45 yopiq maydonda) 51 gʻalaba qozondi, bitta pensiya va ikkita nogironlik boʻyicha magʻlubiyat, anʼanaviy masofalarda 12 ta yangi jahon yutuqlari va koʻplab nodir masofalarda. Faqat bularning barchasidan keyin eng kuchli amerikalik miller Alana Helfricha jahon rekordchisi Nurmiga qarshi chiqadi. Ushbu oxirgi startda, 1925-yil 26-mayda Nyu-Yorkda 880 yarddan ortiq masofada Nurmi magʻlub boʻldi. „Men hurmatim uchun berdim“, dedi u jurnalistlarga, lekin bu hazil edi — Nurmi hech qachon hech kimga taslim boʻlmagan.

Amerikaliklar „eng past puls, lekin eng yuqori dachshund“ boʻlgan odamni sevib qolishdi va unga Phantom laqabini berishdi. Sayohat nafaqat Nurmi uchun, balki uning vatani uchun ham iqtisodiy jihatdan foydali boʻldi, chunki Nurmi qanday ishlaganligining umumiy koʻrinishi AQSh hukumatini Finlyandiyaga 400 million DM miqdorida kredit berishga ishontirdi.

Yevropaga qaytish

Nurmi (1-raqam), 1926-yilda Berlinda 3000 m poyga boshlanishida

Yevropaga qaytib, Paavo Nurmi turli musobaqalarda qatnashadi, ammo uning Olimpiya masofalaridagi ustunligi susaymoqda. 1500, 5000 va 10 000 metrga yugurishdagi muvaffaqiyatlariga qaramay, u oʻzining jahon rekordini yaxshilay olmaydi va uning gʻalabalari unchalik ishonchli boʻlmaydi.

Tayyorgarlik

1928-yilda Amsterdamda boʻlib oʻtgan Olimpiadada Nurmi 10 000 m masofani bosib oʻtib, yana bir oltin va ikkita kumush medalni qoʻlga kiritdi.

Saralash musobaqalarida Nurmi 1500 metrga yugurishda boʻlajak Olimpiya chempioni Xarri Larva va bronza medali sohibi Eyno Purjedan ortda qoldi. Shundan soʻng u bor eʼtiborini uzoq masofalarga qaratishga qaror qildi. U oʻyinlar dasturidan chiqarib tashlangan kross-kantrini toʻsiqlardan yugurish bilan almashtirdi. U bu masofani ikki marta, oxirgi marta 1922-yilda yopiq inshootlardagi Angliya chempionatida ikki milya masofani bosib oʻtgan.

10 000 m masofada u hamyurti Ville Ritoladan ustunlikni saqlab qoldi va 30:18,8 natija bilan marraga yetdi. Raqibining urinishlariga qaramay, hech qanday xursandchilik koʻrsatmay, poygadan soʻng darhol sahnadan gʻoyib boʻladi. Ritola bir necha kundan keyin qasos oladi va Nurmining 5000 m marraga tezlashishiga qarshilik koʻrsatadi. Uchinchi oʻrinda shved Edvin Vide qolmoqda. Musobaqadan soʻng Paavo Nurmi bir necha daqiqa oʻt ustida oʻtirdi, son ogʻrigʻidan shikoyat qildi va birinchi marta charchoqni bildirdi. Finlyandiya oʻyinining uchinchi bosqichi 3000 m masofaga toʻsiqlardan yugurishda boʻlib oʻtadi. Ritola Nurmining erta yiqilishi tufayli jangsiz gʻalaba qozondi, biroq u finalda boshqa finlardan sezilarli darajada oʻzib ketdi. Ammo bu oʻyinlarda u uchinchi Olimpiya medalini qoʻlga kiritdi. 1928-yilning kuzida Nurmi bu mavsumda sport karerasini yakunlash niyatida ekanligini eʼlon qildi: "Bu mening trekdagi soʻnggi mavsumim. Men qarib qoldim" .

1929-1932-yillar

1929-yilda Vide Nurmi bilan birgalikda u Qoʻshma Shtatlar boʻylab tijorat gastrollarida qatnashdi (bu vaqtga kelib Ritola professional boʻlib qolgan edi). Qaytgandan soʻng u Londonda 20 km masofani 1:04,38 tezlikda yugurib, yangi jahon rekordini oʻrnatdi. Oʻzining formasini tiklab, u yana 1932-yilgi Olimpiya oʻyinlarida Marafon yugurishiga tayyorgarlik koʻrishni xohlayotganini taʼkidlaydi, bu intizom 1920-yilda bolalikdagi buti Xannes Kolehmainen tomonidan qoʻlga kiritilgan.

Chetlatish

1931-yil Stokgolmdagi Finlandiya-Shvetsiya ushrashuvida 800 metr masofaga yuguruvchilar oʻrtasida boshlandi. Yakuniy ziyofatda FLAFI ning yangi prezidenti va Finlyandiyaning boʻlajak prezidenti Urxo Kekkonen Finlyandiya endi bu oʻyinlarda qatnashmasligini maʼlum qildi. Ushbu eʼlon Shvetsiya IAAF prezidenti va XOQ vitse-prezidenti Zigfrid Edstryomning Nurmini professional deb eʼlon qilish va shu tariqa uni Olimpiya oʻyinlarida ishtirok etishdan diskvalifikatsiya qilish borasidagi saʼy-harakatlarini kuchaytirdi.

Nurmi 1931-yilda 20 000 metr masofani bosib oʻtgan jahon rekordi uchun katta pul mukofoti va Germaniyadagi (Gdansk) musobaqalarda yoʻl xarajatlari uchun katta miqdorda kompensatsiya olganlikda ayblangan.

Kasbiylik aybi (1932)

1932-yil aprel oyida Nurmi xalqaro musobaqalardan chetlashtirildi. U tayyorgarlikni davom ettirdi. 26-iyun kuni Vyborgdagi saralash musobaqasida u qisqa marafonni (40,2 km) ichimliksiz yugurdi va 2:22 norasmiy jahon rekordi bilan yugurdi. Shundan soʻng u ikki masofaga — 10 000 metr va marafonga chiqdi. Ammo marafon boshlanishiga ikki kun qolganida Xalqaro Olimpiya qoʻmitasi qarori bilan Paavo Nurmi yugurish orqali pul ishlab yurgani isbotlangani uchun Los-Anjelesda boʻlib oʻtgan Olimpiada oʻyinlarida ishtirok etishdan chetlashtirildi. professional.

Birinchi muvaffaqiyatlar

Nurmi professionalga aylanmadi. U xalqaro musobaqalarga kirish huquqidan mahrum qilingan boʻlsa-da, u oʻz uyidagi musobaqalarda qatnashishda davom etdi. 1933-yil 1500 m balandlikda Finlandiya chempioni, 1934-yil 16-sentyabrda Viborgda sport karerasini yakunladi.

Bir necha hafta oldin, IAAF Kongressi tomonidan oʻn ikkiga qarshi besh ovoz bilan qabul qilingan qaror uning taqiqini abadiy qildi. 1935-yilning yozida u Parijda 5000 metr masofada xuddi shu sababga koʻra 1932-yilda diskvalifikatsiya qilingan Jyul Ladumeg bilan uchrashdi.

Nurmi 1952-yilda Helsinki Olimpiadasida Olimpiya maydoniga qaytib keldi va u yerda Olimpiya olovini yoqish vazifasi yuklandi. Olimpiada mash’alasi unga boshqa mashhur fin sportchisi — Xannes Kolehmainen tomonidan uzatildi.

1914-1919-yillardagi natijalar

Olimpiya oʻyinlari

Nurmi eng koʻp Olimpiya medallarini yengil atletika boʻyicha qoʻlga kiritgan — 12 ta. Larisa Latinina, Mark Spitz va Karl Lyuis kabi toʻqqizta Olimpiada oltin medali (Parijda beshta), u yigirma uchta bilan Michael Fred Phelpsdan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Shu sababli, u koʻpincha barcha davrlarning eng buyuk yengil atletikachisi hisoblanadi.

Rekordlar

Flying Finn 22 ta rasmiy va 13 ta norasmiy jahon rekordlarini oʻrnatdi. Faqat 20-asrning oxirida tayanchli sakrashchi Sergey Bubka 35 ta jahon rekordini oʻrnatdi (17 ta ochiq stadion va 18 ta zalda) va shu bilan bu yutuqdan oshib ketdi.

Boshqa yozuvlar

Paavo Nurmi 300 ta musobaqada qatnashgan, shundan 1919-yildan keyin atigi 15 tasida magʻlub boʻlgan. Nurmi 2849 kun davomida 5000 va 10000 m masofaga jahon rekordlarini oʻrnatgan. Bu surat faqat 2012-yil mart oyida Kenenisa Bekele tomonidan takrorlangan.

Tayyorgarlik

Nurmining faol sport faoliyati davomida ham murabbiylar orasida Finlyandiyada ham Paavodan koʻra koʻproq iqtidorli yuguruvchilar bor, degan umumiy fikr mavjud edi. Faqat mehnat va qatʼiyat tufayli u Olimpiya chempioni boʻldi. U oʻziga nisbatan shafqatsiz edi, lekin u tez oʻrgandi, sport adabiyotlarini oʻqidi, turli xil mashgʻulotlar usullarini sinab koʻrdi va stress ostida tanasini sinab koʻrdi. Uning qadamini uzaytirishdagi mashhur hiylalaridan biri qoʻli bilan orqa vagondan ushlab, poyezd orqasidan yugurish edi. (Endi Turkudagi bu uchastka demontaj qilindi; ilgari poezd 2 km ga koʻtarilganda tezlikni pasaytirgan). 1924-yilda oʻz formasining eng yuqori choʻqqisida Nurmining mashgʻulotlari apreldan sentyabrgacha kuniga uch marta boʻlgan: ertalab tire bilan oʻn kilometrlik yurish, keyin yuvish va gimnastika; tushdan keyin, sekundomerga ergashib, 5 km yugurish; kechqurun esa 4–7 km yuguradi. Nurmi mamlakat boʻylab yugurishni va toqqa chiqish bilan qiyin marshrutlarni afzal koʻrdi. Nurmining choʻzilgan qadam bilan uslubi qoʻshimcha kuch, qoʻl ishini kuchaytirish va bir tekis nafas olish ritmini talab qildi. Bularning barchasi mashgʻulotlarda ishlab chiqilgan, uslub tashqaridan chiroyli va uchib ketgan koʻrinardi, lekin orqada yugurayotganlarga juda katta taʼsir koʻrsatdi. Oʻrtacha boʻyli boʻlgan Nurmi boshqa sportchilardan hech qanday farq qilmadi, amerikalik „past puls — yuqori tezlik“ degan gapiga qaramay, u Stayer uchun normal pulsga ega edi (dam olishda daqiqada 45 zarba) "

Sport karerasidan keyin

Paavo Nurmi sport karerasining oxirida ham oʻzining mukofot pullarini biznesga sarmoya qila boshladi. Muhandislik sohasida tahsil olgan, u Financial Times gazetasini oʻqib, iqtisod boʻyicha maʼruzalar tinglab, birja bilan tanishgan. U tejamkor edi, lekin bu unga tranzaktsiyalarda tavakkal qilishiga toʻsqinlik qilmadi. Qimmatli qogʻozlar savdosi bilan bir qatorda, u Hlsinkida 40 ta uy qurmoqda. Quruvchi sifatida u sportchi kabi pedantik edi va tez-tez qurilish maydonchasini koʻrgani borardi. U qurilish materiallari sifatiga eʼtibor qaratdi. Nurmi 1936-yilda Asusteliike Paavo Nurmi Oy kompaniyasiga asos solgan va 1973-yilgacha uning bosh ijrochi direktori boʻlgan.

Nurmi 1952-yilda, Olimpiya oʻyinlarining ochilishida, Olimpiya olovini stadionga olib kirish sharafini olganida, yana omma oldida yugurdi. Bu Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi bilan tortishmasdan amalga oshmadi, chunki Nurmi 20 yil oldin ham oʻzining professional sifatida roʻyxatga olinishini adolatsizlik deb hisoblardi. Nurmi sportdagi faoliyatidan soʻng OAVga bundan ham yomonroq munosabatda boʻla boshladi — aytishlaricha, u 70 yoshga toʻlgan kunida YLE kanaliga intervyu berishga faqat prezident Urho Kekkonenning oʻzi intervyu bergani uchun rozi boʻlgan. Nurmining matbuotga kirish imkoni yoʻqligi „sariq“ jurnalistlarning unga turli bemaʼni bayonotlar va hatto doping „tan olishlari“ga toʻsqinlik qilmaydi.

Turku qabristonidagi Paavo Nurmi oilasining qabri

Shahsiy hayot

Nurmi Silvia Laaksonenga qisqa muddat (1932-1935) turmushga chiqdi. 1932-yilda oʻgʻli Matti tugʻildi. Keyingi avlod uchun Paavo Nurmi afsonaviy xarakter boʻlib qoldi, ular uni faqat yugurishda kashf qilishganini aytishdi. Uning bir nechta doʻstlari bor edi va u ishonadiganlar kamroq edi. Hatto oʻgʻli ham otasini tanimasligini tan oldi. Paavo Nurmi oʻgʻlining sport bilan shugʻullanishini maʼqullamadi va u hech qachon yaxshi yuguruvchi boʻlmasligiga ishondi. Matti 1950-yillarda milliy miqyosda oʻrta masofalarga yugurdi.

1957-yil 11-iyulda Turku shahridagi mashhur poygada „uch olavi“ (Salsola ,Salonen va Vuorislo) 1500 metrga yugurish boʻyicha jahon rekordini yangilaganida, u shaxsiy eng yaxshi koʻrsatkichi bilan uzoq 9-oʻrin, otamning rekordidan 2,2 soniya ortda.

Matti Nurmining 3000 metrga eng yaxshi natijasi otasining rekordi bilan teng boʻldi, u 800 metrga tezroq yugurdi (1,53).

Lozannadagi Olimpiya muzeyi parkidagi Paavo Nurmi haykali. Haykaltarosh Vayno Aaltonen

Paavo Nurmi 12 yoshidan vegetarian boʻlgan, Tayvo Kayla oʻz kitobida vegetarianizm faqat 18 yoshgacha davom etganini yozadi. "Hayot qiyin edi, biz faqat yashil sabzavotlarni isteʼmol qildik", deb yozdi Nurmi keyinchalik hazil bilan.

Nurmi sport haqida yozgan, matnlar Turku va Finlyandiyadagi sport jamiyatlari tomonidan nashr etilgan, shuningdek, hikoyalari butun dunyoga tarqalgan Associated Press tomonidan nashr etilgan. Erkki Wettenniemi Paavo Nurmining yozuvlarini antologiyaga toʻpladi. Yuguruvchining sevimli yozuvchilari Frans Eemil Sillanpää va Lev Tolstoy.

Oʻtgan yillar

Nurmi 1950-yillarning oxirida Miokard infarktidan aziyat chekdi, ammo u 1967-yildagi navbatdagi hujumga qadar ishini davom ettirdi, shundan soʻng u bir tomoni falaj boʻlib qoldi. Bu vaqtda u fan va sanʼat bilan solishtirganda sportni vaqtni behuda sarflash deb atadi. U 1968-yilda oʻzining yurak-qon tomir tadqiqot markaziga asos solgan. Paavo Nurmi 1973-yil 2-oktyabrda Helsinkida uzoq davom etgan kasallikdan soʻng butunlay koʻr va deyarli soqov boʻlib vafot etdi. U Turkudagi oilaviy qabrga dafn etilgan.

Xotira

Banknotdagi Paavo Nurmi

• Nurmi 1986-yilda chiqarilgan Finlyandiyaning 10 markali banknotida tasvirlangan.
• 1969-yil 25-martda Mongoliya pochtasi bir qator pochta markalarini chiqardi (№ 520-527 + pochta bloki No 120). Nominal qiymati 5 mungu boʻlgan 520-raqamli markada kursda Paavo Nurmi koʻrsatilgan.
• Turkudagi sport parki stadioni 1997-yilda Paavo Nurmi stadioni deb nomlangan.
• Paavo Nurmining Turku shahrida 1992-yildan), Viksonsin AQSh, 1969-yildan) va Paavo Nurmi Games Turku, 1957-yildan) yillik marafonlari uning sharafiga nomlangan.
• Time jurnali 1997-yilda Paavo Nurmini asr sportchisi deb topdi.
• Wäinö Aaltonen tomonidan uning sharafiga yasalgan Monument Afina muzeyida (1925), Xelsinki Olimpiya stadioni oldida (1952), Turkudagi nusxasi (1955), Lozannadagi Olimpiya muzeyi bogʻida (1994), Jyväskylä universiteti kampusi parkida (2001).
• (Paavo Nurmi) tomonidan asteroid (1740) sportchi nomi bilan atalgan.
• 2012-yilda IAAF shon-sharaf zaliga saylangan.

Havolalar

• Paavo Nurmi. Veli-Matti Autiodan batafsil biografiya. Fin tilidan tarjima Arxivnaya kopiya asl nusxasi (Finlyandiya)
• Paavo Nurmi XOQ veb-saytida Arxivnaya kopiya -da^(ingl.)
• Paavo Nurmi — tarjimai holi, hayotiy hikoyalari, yutuqlari Arxivnaya kopiya
• Paavo Nurmi tarjimai holi Arxivnaya kopiya