Toshkent temir yoʻli — Rossiya imperiyasi va SSRI hududidagi Yevropa Rossiyasini Oʻrta Osiyo (sobiq Turkiston) bilan bogʻlab turuvchi va Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Qirgʻiziston hamda Tojikiston SSR[1] hududi orqali oʻtgan temir yoʻllar majmui.

Toshkent temir yoʻli
Umumiy
Xizmat
Tarixi
Texnik tavsif
Toshkent vokzalining perronida, 1903-yil
Toshkent vokzalining perronida, 1903 y.
Pochtovaya marka Kazaxstana.
Qozogʻiston pochta markasi.

Tarixi

tahrir

Orenburg-Toshkent temir yoʻli 1887—1906 -yillarda qurilgan[2] :

1905-yilda tarmoqning eng yirik stansiyalardan biri boʻlgan Qandagʻoch stansiyasi qurildi. 1905-yilda bu yoʻlda birinchi Kazalinskoe lokomotiv deposi ochildi[3].

1905-yil 1-yanvarda Samara-Zlatoust temir yoʻlining Kinel — Orenburg uchastkasi Toshkent temir yoʻli bilan biriktirildi.

1925-yil 19-iyunda Toshkent temir yoʻlining Chernyaevo stansiyasi nomi oʻzgartirildi. 1925-yil 28-avgustda Toshkent yo‘lining Perovsk stansiyasi Qizil-O‘rda stansiyasi deb nomlandi.

1907-yilga kelib Uralsk — Iletsk uchastkasi Uralskdan Angati stansiyagacha, Iletskdan Chingirlau st. uzaytirildi. Ural daryosi orqali koʻprik qurilishi boshlandi. Biroq, 1936-yildagi SSRI temir yoʻllari atlaslarida Uralsk-Iletsk uchastkasi koʻrsatilmagan, 1937-yilgi atlasda esa u qurilayotgan deb belgilangan.

1913-yilda yoʻlning uzunligi 2234 km edi. Harakat tarkibiga 552 parovoz, 7853 yuk va 655 yoʻlovchi vagonlari kirdi. Novosergievskaya, Platovka[2] stansiyalarida don omborlari mavjud edi.

1929—1934-yillarda Toshkent temir yoʻli Oʻrta Osiyo temir yoʻli tarkibiga kirardi.

1930-yillarda temir yoʻl yangi texnik vositalar bilan jihozlandi, yoʻl mustahkamlandi, saralash stantsiyalari rivojlandi, harakat tarkibini taʼmirlash bazasi yaratildi.

Oʻrta Osiyo temir yoʻli 1934-yilda Orenburg va Toshkent temir yoʻllariga ajratildi. Orenburg liniyasiga Kinel — Orenburg — Iletsk — Qandagʻoch — Jusaliy tizmasi, Toshkent liniyasiga esa Jusali — Aris — Toshkent tizmasi kirdi.

Toshkent yoʻlining uzunligi 1955 -yilda 2419,6 km boʻlib, yoʻl boshqarmasi Toshkentda joylashgan edi[1].

Teplovozlarni ishlatishda ogʻir sharoitlariga ega boʻlgan (hududning suvsizligi) yoʻl sifatida SSRIda birinchilardan boʻlib 1950-yillarning oʻrtalarida lokomotiv tortish uchun dizel yoqilgʻisiga oʻtkazildi va oʻz parkiga TE3 teplovozlarini oldi[1]. Paxta, koʻmir, neft, ruda, mashinasozlik, qurilish materiallari, sanoat va oziq-ovqat mahsulotlari-yoʻlning asosiy yuklari edi[1].

1958-yilda Toshkent temir yoʻli tarqatib yuborildi. Jusali — Aris uchastkasi Qozogʻiston temir yoʻli tarkibiga kirdi (1977-yildan boshlab Gʻarbiy Qozogʻiston temir yoʻlining bir qismi), Aris — Toshkent qismi esa Oʻrta Osiyo temir yoʻli tarkibiga kirdi.

SSSI parchalanganidan soʻng 1991-yilda Gʻarbiy Qozogʻiston temir yoʻli Qozogʻiston temir yoʻllari tarkibiga kirdi, Oʻrta Osiyo temir yoʻli esa:Oʻzbekiston temir yoʻli, Turkman temir yoʻli, Qirgʻiziston temir yoʻli va Tojikiston temir yoʻllari tarkibiga kiruvchi uchastkalarga boʻlinib ketdi.

Manbalar

tahrir
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Bolshaya sovetskaya ensiklopediya. Gl. red. B. A. Vvedenskiy, 2-e izd. T. 42. Tatari — Toprik. 1956. 668 str., ill.: 49 l. ill. i kart.
  2. 2,0 2,1 Jeleznodorojniy transport: Ensiklopediya / Gl. red. N. S. Konarev. — M.: Bolshaya Rossiyskaya ensiklopediya, 1994. — 559 s.: il.
  3. „Западно-казахстанская железная дорога“. 2018-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 5-aprel.

Havolalar

tahrir