Afgʻoniston davlati rahbarlari roʻyxati

Ushbu maqolada birinchi zamonaviy afgʻon davlati – 1709-yilda tashkil etilgan Gilzoyi hokimligi davridan beri Afgʻonistonga rahbarlik qilganlar roʻyxati keltirilgan.

Tarixi

Gilzoyi hokimligi yoki Xotakiylar davlati Mir Vays Xotakiy va qandahorlik boshqa afgʻon qabila sardorlari tomonidan Boburiylar hamda Safaviylar davlatiga qarshi koʻtarilgan qoʻzgʻolondan soʻng tashkil topdi^[1]^[2]^[3].

Uzoq davom etgan urushlardan soʻng, Xotakiylar davlatini 1747-yilda Ahmadshoh Durroniy boshchiligidagi Durroniylar afgʻon imperiyasi almashtirdi^[4]^[5] .

1823-yilda Durroniylar davlati parchalanganidan keyin barakzoi sulolasi Kobul amirligiga asos soldi. Bu davlat keyinchalik Afgʻoniston amirligi deb atalgan. Birinchi ingliz-afgʻon urushi mobaynida, 1839-yilda Britaniya homiyligidagi sobiq shoh Shujo ul-Mulk taxtni egallagach, Durroniylar xonadoni hokimyati tiklandi. 1842-yilda inglizlarning chekinishi ortidan shoh Shujo oʻldirildi. Shundan soʻng barakzoi sulolasi hokimyatni tortib oldi, oxir-oqibat 1926-yilda amirlik Afg‘oniston Qirolligiga aylantirildi va oxirgi shoh Zohirshoh Muhammad 1973-yilda amakivachchasi Muhammad Dovud Xon tomonidan davlat toʻntarishi natijasida taxtdan agʻdarilgunga qadar mamlakatni (1929-yilda tanaffus bilan) boshqardi. Dovudxon barakzoi xonadonidan boʻlishiga qaramay, anʼanalardan voz kechdi, oʻzini shoh deb eʼlon qilmadi va monarxiyani tugatib, oʻzi prezidenti boʻlgan Afgʻoniston Respublikasini tuzdi^[6]^[7]. Respublika davri 1978-yildagi Afgʻoniston Xalq demokratik partiyasi boshchiligidagi Savr inqilobiga qadar davom etdi^[8].

1978-yildan beri Afgʻoniston davomli fuqarolar urushi va xorijiy bosqinlar holatida qoldi.

Prezident Hamid Karzay 2004-yil 7-dekabrda Afgʻonistonda demokratik yoʻl bilan saylangan birinchi davlat rahbari boʻldi. Uning vorisi, 2014-yil 29-sentabrdan 2021-yil 15-avgustigacha hokimiyat tepasida boʻlgan, Ashraf Gʻani 2021-yildagi Tolibonning keng koʻlamli hujumi mobaynida Kobulning qulashi ortidan mamlakatni tark etdi^[9].

Kobulni qaytarib olishi bilan Tolibon Afgʻoniston Islom Amirligini tikladi va 2016-yildan beri uning oliy rahbari, islom olimi Haybatulloh Oxundzoda amalda Gʻani oʻrniga davlat rahbariga aylandi^[10].

Davlat rahbarlari roʻyxati

(Yotiq matn bilan yozilgan sanalar amalda faoliyatning davom etishini bildiradi)

Monarxlari

Xotakiylar davlati (1709–1738)

Nomi	Hayot davomiyligi	Hukmronlik boshlanishi	Hukmronlik tugashi	Eslatmalar	Oila
Mir Vays Xotakiy Mirvays bobo	1673–1715	1709	1715	Qandahorda Xotakiylar davlatiga asos soldi.	Xotakiy
Abdulaziz Xotakiy	1717-yilda vafot etgan	1715	1717	Mir Vays Xotakiyning ukasi	Xotakiy
Mahmud Xotakiy	1697 – 1725-yil 22-aprel	1717	1725-yil 22-aprel	Mir Vays Xotakiyning oʻgʻli	Xotakiy
Ashraf Xotakiy	1730-yilda vafot etgan	1725-yil 22-aprel	1730	Mir Vays Xotakiyning jiyani	Xotakiy
Husayn Xotakiy	1738-yilda vafot etgan	1730	1738-yil 24-mart (taxtdan agʻdarilgan)	Mir Vays Xotakiyning oʻgʻli Qandahor qamalida Nodirshoh tomonidan agʻdarilgan	Xotakiy

Durroniylar davlati (1747–1823)

Nomi	Hayot davomiyligi	Hukmronlik boshlanishi	Hukmronlik tugashi	Eslatmalar	Oila
Ahmadshoh Durroniy Millat otasi	1720/1722 – 1772-yil 4-iyun	1747-yil iyun	1772-yil 4-iyun	Durroniylar sulolasi va Durroniylar davlatiga asos solgan; Zamonaviy Afgʻonistonning asoschisi hisoblanadi	Durroniy
Temurshoh Durroniy	1746-yil dekabr – 1793-yil 20-may	1772-yil noyabr	1793-yil 20-may	Ahmadshohning oʻgʻli 1772-yildagi fuqarolar urushi va koʻplab qoʻzgʻolonlardan soʻng otasi vafotidan keyin Durroniy imperiyasini saqlab qoldi	Durroniy
Zamonshoh	1770–1844	1793-yil 20-may	1801-yil 25-iyul (taxtdan agʻdarilgan)	Temurshohning oʻgʻli Otasi vafotidan keyin akalari bilan fuqarolar urushida qatnashgan, keyinchalik taxtdan agʻdarilgan	Durroniy
Mahmudshoh Durroniy (1-marta) Shoh Mahmud	1769 – 1829-yil 18-aprel	1801-yil 25-iyul	1803-yil 13-iyul (taxtdan agʻdarilgan)	Temurshohning oʻgʻli Otasi vafotidan keyin akalari bilan fuqarolar urushida qatnashgan, keyinchalik taxtdan agʻdarilgan	Durroniy
Shoh Shujo Durroniy (1-marta) Inoyatillohi, Shujo ul-Mulk, Muhammad Bahodur	1785-yil 4-noyabr – 1842-yil 5-aprel	1803-yil 13-iyul	1809-yil 3-may (taxtdan agʻdarilgan)	Temurshohning oʻgʻli Otasi vafotidan keyin akalari bilan fuqarolar urushida qatnashgan, keyinchalik taxtdan agʻdarilgan va taxtni qaytarib olishga bir necha bor uringan	Durroniy
Mahmudshoh Durroniy (2-marta) Shoh Mahmud	1769 – 1829-yil 18-aprel	1809-yil 3-may	1818 (taxtdan agʻdarilgan)	Temurshohning oʻgʻli Ikkinchi hukmronligi davrida hukmronligidan keyin Hirotga surgun qilingan	Durroniy
Alishoh Durroniy	1818/1819-yilda vafot etgan	1818	1819 (taxtdan agʻdarilgan)	Temurshohning oʻgʻli	Durroniy
Ayubshoh Durroniy	1837-yil 1-oktyabrda vafot etgan	1819	1823 (taxtdan agʻdarilgan)	Temurshohning oʻgʻli	Durroniy

Kobul amirligi / Afgʻoniston amirligi (1823–1926)

Nomi	Hayot davomiyligi	Hukmronlik boshlanishi	Hukmronlik tugashi	Eslatmalar	Oila
Sulton Muhammadxon Muhammadxon taloyi	1792–1834	1823	1826 (taxtdan agʻdarilgan)	Barakzoi sulolasining birinchi hukmdori; Sardor Poyandaxonning oʻgʻli, Doʻstmuhammadxonning ukasi	Barakzoi
Doʻstmuhammadxon (1st reign) Amir al-moʻminin, Amiri kabir	1792-yil 23-ekabr – 1863-yil 9-iyun	1826-yil yozi	1839-yil 6-avgust (taxtdan agʻdarilgan)	Sardor Poyandaxonning oʻgʻli Temurshoh Durroniy oʻgʻillari oʻrtasidagi ichki urushlar tufayli boʻlingan Afgʻonistonni qayta birlashtirish uchun tashkillashtirilgan kampaniyalar. Oʻz hukmdorligi davomida 1839—1842-yillarda Shoh Shujo Durroniy bilan Birinchi ingliz-afgʻon urushi mobaynida bahslashdi.	Barakzoi
Shoh Shujo Durroniy (2-marta) Inoyatillohi, Shujo ul-Mulk, Muhammad Bahodur	1785-yil 4-noyabr – 1842-yil 5-aprel	1839-yil 7-avgust	1842-yil 5-aprel	Temurshoh Durroniyning oʻgʻli Birinchi ingliz-afgʻon urushida Britaniya yordami bilan taxtga qaytgan, Kobuldan chekinish natijasida oʻldirilgan.	Durroniy
Akbarxon Amir Akbarxon, Muhammad Akbarxon	1816–1847	1842-yil may	1843	Doʻstmuhammadxonning oʻgʻli	Barakzoi
Doʻstmuhammadxon (2-marta) Amir al-moʻminin, Amiri kabir	1792-yil 23-dekabr – 1863-yil 9-iyun	1843	1863-yil 9-iyun	Sardor Poyandaxonning oʻgʻli Birinchi ingliz-afgʻon urushida inglizlar va Shoh Shujo magʻlubiyatga uchragach, taxtga qaytgan. Inglizlar bilan ittifoq tuzgandan keyin „Afgʻoniston“ atamasi paydo boʻldi. Afgʻoniston ichida qolgan kuchlarni magʻlub etishda davom etdi, 70 yil davom etgan shafqatsiz fuqarolar urushidan soʻng mamlakatni 1793—1863-yillarda vafotigacha birlashtirgan.	Barakzoi
Sheralixon (1st reign)	1825 – 1879-yil 21-fevral	9 June 1863-yil 9-iyun	May 1866 (taxtdan agʻdarilgan)	Doʻstmuhammadxonning oʻgʻli	Barakzoi
Muhammad Afzalxon	1815 – 1867-yil 7-oktyabr	1866-yil may	1867-yil 7-oktyabr	Doʻstmuhammadxonning oʻgʻli	Barakzoi
Muhammad Aʼzamxon	1820–1870	1867-yil 7-oktyabr	1868-yil 21-avgust	Doʻstmuhammadxonning oʻgʻli	Barakzoi
Sheralixon (2-marta)	1825 – 1879-yil 21-fevral	1868-yil 9-sentyabr	1879-yil 21-fevral	Doʻstmuhammadxonning oʻgʻli	Barakzoi
Muhammad Yoqubxon	1849 – 1923-yil 15-fevral	1879-yil 21-fevral	1879-yil 12-oktyabr (taxtdan agʻdarilgan)	Sheralixonning oʻgʻli Ikkinchi ingliz-afgʻon urushida taxtdan agʻdarilgan	Barakzoi
Muhammad Ayubxon Mayvand gʻozisi afgʻon shahzoda Charlisi	1857 – 1914-yil 7-aprel	1879-yil 12-oktyabr	1880-yil 31-may (taxtdan agʻdarilgan)	Sheralixonning oʻgʻli Qandahor jangida magʻlubiyatga uchragan va ikkinchi ingliz-afgʻon urushi oxirida surgun qilingan.	Barakzoi
Abdurahmon Temir amir	1840/44 – 1901-yil 1-oktyabr	1880-yil 31-may	1901-yil 1-oktyabr	Muhammad Afzalxonning oʻgʻli	Barakzoi
Habibullo	1872-yil 3-iyun – 1919-yil 20-fevral	1901-yil 1-oktyabr	1919-yil 20-fevral	Abdurahmonxonning oʻgʻli	Barakzoi
Nasrullaxon	1874–1920	1919-yil 20-fevral	1919-yil 28-fevral (taxtdan agʻdarilgan)	Abdurahmonxonning oʻgʻli	Barakzoi
Omonullaxon	1892-yil 1-iyun – 1960-yil 25-aprel	1919-yil 28-fevral	1926-yil 9-iyun	Habibulloxonning oʻgʻli	Barakzoi

Afg‘oniston Qirolligi (1926–1929)

Nomi	Hayot davomiyligi	Hukmronlik boshlanishi	Hukmronlik tugashi	Eslatmalar	Oila	Tasvir
Omonullaxon	1892-yil 1-iyun – 1960-yil 25-aprel	1926-yil 9-iyun	1929-yil 14-yanvar (abdicated)	Habibulloxonning oʻgʻli	Barakzoi
Inoyatullaxon	1888-yil 20-oktyabr – 1946-yil 12-avgust	1929-yil 14-yanvar	1929-yil 17-yanvar (taxtdan agʻdarilgan)	Habibulloxonning oʻgʻli	Barakzoi

Saqqovistlar amirligi va 1928–1929-yillardagi fuqarolar urushi

Nomi	Hayot davomiyligi	Hukmronlik boshlanishi	Hukmronlik tugashi	Eslatmalar	Oila
Habibullo Kalakoniy Bachai Saqo	1891-yil 19-yanvar – 1929-yil 3-noyabr	1929-yil 17-yanvar^{[note 1]}	1929-yil 13-oktyabr	Shoh va amir sifatida tasvirlangan ^{[note 2]}; 1928-29 yillardagi fuqarolar urushi davrida taxtga daʼvogarlik qilgan^[16]; taxtda agʻdarilgan va qatl qilingan^[17]	sulolasiz
Ali Ahmadxon	1883 – 1929-yil 11-iyul	1929-yil 17-yanvar	1929-yil 9-fevral	Qirol sifatida tasvirlangan; 1928—1929-yillardagi fuqarolar urushi davrida Kalakoniyga qarshi koʻtarilgan; qoʻlga olingan va qatl etilgan	Barakzoi
Omonullaxon	1892-yil 1-iyun – 1960-yil 25-aprel	1929-yil mart	1929-yil 23-may	Habibulloxonning oʻgʻli Sobiq qirol; 1928—1929-yillardagi fuqarolar urushi davrida taxtga daʼvogarlik qilish uchun Afgʻonistonga qaytgan; oxir-oqibat Britaniya Hindistoniga qaytgan^[18]	Barakzoi

Afg‘oniston Qirolligi (qayta tiklangan; 1929–1973)

Nomi	Hayot davomiyligi	Hukmronlik boshlanishi	Hukmronlik tugashi	Eslatmalar	Oila	Tasvir
Nodirshoh Muhammad	1883-yil 9-aprel – 1933-yil 8-noyabr	1929-yil 15-oktyabr^[19]	1933-yil 8-noyabr	Doʻstmuhammadxonning nevara jiyani Abdulxoliq Hazora tomonidan oʻldirilgan^[20]	Barakzoi
Zohirshoh Muhammad Millat otasi (2004-yildan) ^{[note 3]}	1914-yil 15-oktyabr – 2007-yil 23-iyul	1933-yil 8-noyabr	1973-yil 17-iyul (taxtdan agʻdarilgan)	Nodirshoh Muhammadning oʻgʻli Birinchi amakivachchasi Muhammad Dovud Xon tomonidan 1973-yilgi davlat toʻntarishi natijasida taxtdan agʻdarilgan^[6]	Barakzoi

Mahalliy monarxlar

Ayrim hukmdorlar Afgʻonistondagi ichki ziddiyatlardan foydalanib, taxtga daʼvogarlik qilishga urindilar. Biroq, ularning hukmronligi faqat maʼlum hududlar bilan chegaralangan.

Nomi	Hayot davomiyligi	Hukmronlik boshlanishi	Hukmronlik tugashi	Eslatmalar	Oila
Jahondodxon	1914-yil vafot etgan	1912-yil may	1912-yil may (taxtdan agʻdarilgan)	Amir sifatida tasvirlangan; 1912-yilgi qoʻzgʻolon davrida faqat Xostda hukmronlik qilgan.	Sulolasiz
Abdulkarim	1897 – 1927-yil 18-fevral	1924-yil iyul	1925-yil 30-yanvar (taxtdan agʻdarilgan)	Muhammad Yoqubxonning oʻgʻli Amir sifatida tasvirlangan; 1924—1925-yillardagi qoʻzgʻolon davrida hokimyati Janubiy viloyat bilan chegaralangan	Barakzoi
Salemai		tax. 1944	tax. 1946 (taxtdan agʻdarilgan)	Qirol sifatida tasvirlangan; hukmronligi 1944—1947-yillardagi qabila qoʻzgʻolonlari mobaynida Sharqiy viloyat bilan chegaralangan.	sulolasiz

Monarx boʻlmaganlar

Ismi		Tasviri	Hayot davomiyligi	Rahbarlik muddati			Siyosiy mansubligi
Ismi		Tasviri	Hayot davomiyligi	Rahbarlikka kelgan vaqti	Rahbarlikdan ketgan vaqti	Rahbarlik muddati	Siyosiy mansubligi
Afgʻoniston Respublikasi (1973—1978)
	Muhammad Dovud Xon		1909–1978	1973-yil 17-iyul	1978-yil 28-aprel	4 yil, 285 kun	Mustaqil (1974-yilgacha)
				1973-yil 17-iyul	1978-yil 28-aprel	4 yil, 285 kun	Milliy inqilob partiyasi
				Prezident; Barakzoi xonadonidan (Zohirshoh Muhammadning birinchi amakivachchasi; Savr inqilobi davrida oilasining aksar aʼzolari bilan birga qatl etilgan^[21]; Goʻyoki yangi hokimiyatga taslim boʻlishdan bosh tortgani uchun oʻldirilgan^[22]^[8]^[23].
Afgʻoniston Demokratik Respublikasi (1978–1992)
	Polkovnik Abdulqodir		1944–2014	1978-yil 28-aprel	1978-yil 30-aprel	2 kun	Xalq demokratik partiyasi (Xalq fraksiyasi)
	Polkovnik Abdulqodir		1944–2014	Harbiy Inqilobiy Kengash Prezidiumi raisi.
	Nurmuhammad Taraqqiy		1917–1979	1978-yil 30-aprel	1979-yil 14-sentyabr	1 yil, 137 kun	Xalq demokratik partiyasi (Xalq fraksiyasi)
	Nurmuhammad Taraqqiy		1917–1979	Harbiy Inqilobiy Kengash Prezidiumi raisi; Chairman of the Presidium of the Revolutionary Council; Hafizullo Amin buyrugʻi bilan oʻldirilgan.
	Hafizullo Amin		1929–1979	1979-yil 14-sentyabr	1979-yil 27-dekabr	104 kun	Xalq demokratik partiyasi (Xalq fraksiyasi)
	Hafizullo Amin		1929–1979	Inqilobiy kengash Prezidiumi raisi; Shtorm-333 operatsiyasida Sovet maxsus kuchlari tomonidan oʻldirilgan^[24].
	Babrak Karmal		1929–1996	1979-yil 27-dekabr	1986-yil 24-noyabr	6 yil, 332 kun	Xalq demokratik partiyasi (Parcham fraksiyasi)
	Babrak Karmal		1929–1996	Inqilobiy Kengash Prezidiumi raisi; Rad etilgan.
	Hoji Muhammad Chamkoniy		1947–2012	1986-yil 24-noyabr	1987-yil 30-sentyabr	310 kun	Mustaqil
	Hoji Muhammad Chamkoniy		1947–2012	Inqilobiy Kengash Prezidiumi raisi; Milliy yarashuv jarayonining bir qismi natijasida tayinlangan.
	Muhammad Najibullo		1947–1996	1987-yil 30-sentyabr	1992-yil 16-aprel	4 yil, 199 kun	Xalq demokratik partiyasi (Parcham fraksiyasi) (1990-yilgacha)
				1987-yil 30-sentyabr	1992-yil 16-aprel	4 yil, 199 kun	Vatan partiyasi
				Prezident (1987-yil 30-noyabrgacha Inqilobiy Kengash Prezidiumining raisi); Isteʼfoga chiqqan.
	Abdulrahim Hatif		1926–2013	1992-yil 16-aprel	1992-yil 28-aprel	12 kun	Vatan partiyasi
	Abdulrahim Hatif		1926–2013	Prezident vazifasini bajaruvchi, hokimyatdan agʻdarilgan.
Afgʻoniston Islom Davlati (1992–2002-yillar)
	Sibgʻatullo Mujaddidiy		1926–2019	1992-yil 28-aprel	1992-yil 28-iyun	61 kun	Afgʻoniston Milliy ozodlik fronti
	Sibgʻatullo Mujaddidiy		1926–2019	Prezident vazifasini bajaruvchi, hokimyatdan agʻdarilgan.
	Burhoniddin Rabboniy		1940–2011	1992-yil 28-iyun	2001-yil 22-dekabr	9 yil, 177 kun	Jamiyati islomiy
	Burhoniddin Rabboniy		1940–2011	Prezident; 1996-yil 27-sentyabrda Tolibon tomonidan Kobul egallanishi natijasida qochib ketgan^[25]; oʻz lavozimiga toʻliq tiklangunga qadar 1996—2001-yillardagi fuqarolar urushi davrida Shimoliy ittifoq nazorati ostida boʻlgan hududlarda 2001-yil 13-noyabrda Kobul qayta qoʻlga kiritilguncha prezidentlik faoliyatini davom ettirdi; 1996—2001-yillar oraligʻida „Islomiy davlat“ Afgʻoniston hududining atigi 10 foizini nazorat qilganiga qaramay, xalqaro tan olingan hukumat boʻlib qoldi.
	Hamid Karzay		1957-yilda tugʻilgan	2001-yil 22-dekabr	2002-yil 13-iyul	203 kun	Mustaqil
	Hamid Karzay		1957-yilda tugʻilgan	Afgʻoniston Muvaqqat maʼmuriyati raisi; 2001-yilgi Bonn konferensiyasi tomonidan tayinlangan^[26].
Afgʻoniston Islom Amirligi (1996–2001)
	Mulla Muhammad Umar		2013-yilda vafot etgan	1996-yil 27-sentyabr	2001-yil 13-noyabr	5 yil, 47 kun	Tolibon
	Mulla Muhammad Umar		2013-yilda vafot etgan	Oliy rahbar; Kobulning qulashi ortidan hokimyatdan agʻdarilgan^[27] va 2001-yil 7-dekabrda Qandahorning qulashidan keyin yashiringan^[28]^[29]; 2013-yil 23-aprelda vafot etguniga qadar Tolibon isyoni davridagi mavqega daʼvo qilishni davom ettirgan; 1996-yildan 2001-yilgacha Islom Amirligi mamlakat hududining qariyb 90 foizini nazorat qilishiga qaramay, hech qachon xalqaro miqyosda tan olinmagan.
Muvaqqat Afgʻoniston Islomiy Davlati (2002–2004)
	Hamid Karzay		1957-yilda tugʻilgan	2002-yil 13-iyul	2004-yil 7-dekabr	2 yil, 147 kun	Mustaqil
	Hamid Karzay		1957-yilda tugʻilgan	Muvaqqat prezident, 2002-yilgi loya jirgʻa tomonidan saylangan.
Afgʻoniston islom respublikasi (2004–2021)
	Hamid Karzay		1957-yilda tugʻilgan	2004-yil 7-dekabr	2014-yil 29-sentyabr	9 yil, 296 kun	Mustaqil
	Hamid Karzay		1957-yilda tugʻilgan	Prezident; Mamlakatning demokratik saylangan ilk davlat rahbari; 2004-yilgi saylovda saylangan va 2009-yilgi saylovda qayta saylangan.
	Ashraf Gʻani		1949-yilda tugʻilgan	2014-yil 29-sentyabr	2021-yil 15-avgust	6 yil, 320 kun	Mustaqil
	Ashraf Gʻani		1949-yilda tugʻilgan	Prezident; Hokimiyatning birinchi tinch yoʻl bilan almashishi; 2014-yilda saylangan va 2019-yilda qayta saylangan; Kobulning qulashi paytida hokimyatdan agʻdarilgan.
Afgʻoniston islom amirligi (2021–hozirgi kungacha)
	Mulla Mavlavi Haybatulloh Oxundzoda		Tugʻilgan sanasi nomaʼlum	15 August 2021^[10]	Amaldagi	3 yil, 81 kun	Tolibon
	Mulla Mavlavi Haybatulloh Oxundzoda		Tugʻilgan sanasi nomaʼlum	Oliy rahbar; 2016-yil 25-maydan Kobul qayta qo‘lga kiritilgunga qadar Tolibon qo‘zg‘oloni davridagi isyondagi mavqega da’vo qilgan. Islom amirligi butun Afgʻoniston hududini nazorat qilishiga qaramay, hozirda xalqaro miqyosda tan olinmagan^[30].

Davlat rahbarlarining shtandartlari

Afgʻoniston podshohi shtandardi, c. 1919–1929
Afgʻoniston podshohi shtandardi, 1931–1973.
Afgʻoniston prezidenti shtandardi, 1974–1978.
Afgʻoniston prezidenti shtandardi, 2004–2013.
Afgʻoniston prezidenti shtandardi, 2013–2021.

Yana qarang

Afg'on (etnonimi)

Manbalar

Eslatmalar

↑ Aksariyat manbalarda 1929-yilning 17-yanvari, ya’ni Kalakoniy Kobulni egallagan kun uning hukmronligi boshlangan sana sifatida ko‘rsatilgan^[11]^[12]. Biroq u 1928-yil 14-dekabrdan buyon rasman amir unvoniga daʼvogarlik qilgan^[13].
↑ Kalakoniy oʻzini ham „qirol“^[14], ham „amir“ deb atagan^[15]
↑ "Soʻnggi qirol etnik chegaralarni kesib oʻtgan holda, barcha afgʻonlar tomonidan „Boboyi millat“ yoki „Millat otasi“ deb atalgan, bu maqom Tolibon hokimyati qulaganidan taxminan ikki yil oʻtib, 2004-yil yanvarda eʼlon qilingan Konstitutsiya bilan mustahkamlangan. Uning oʻlimidan keyin „Millat otasi“ unvoni ham bekor qilingan." „Last King of Afghanistan dies at 92“. 2007-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.

Manbalar

↑ „An Outline Of The History Of Persia During The Last Two Centuries (A.D. 1722-1922)“. Edward Granville Browne. London: Packard Humanities Institute. Qaraldi: 2010-yil 24-sentyabr.
↑ Otfinoski, Steven. Afghanistan. Infobase Publishing, 2004 — 7-bet. ISBN 0-8160-5056-2. Qaraldi: 2010-yil 27-sentyabr.
↑ Malleson, George Bruce. History of Afghanistan, from the Earliest Period to the Outbreak of the War of 1878. London: Elibron.com, 1878 — 227-bet. ISBN 1-4021-7278-8. Qaraldi: 2010-yil 27-sentyabr.
↑ „Afghanistan“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. — „Ahmad Shah DURRANI unified the Pashtun tribes and founded Afghanistan in 1747.“. 2009-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-oktyabr.
↑ "Last Afghan empire". Louis Dupree, Nancy Hatch Dupree and others. Encyclopædia Britannica Online Version. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21392/Last-Afghan-empire. <!--->
↑ ^6,0 ^6,1 „Afghan King Overthrown; A Republic Is Proclaimed“. The New York Times (1973-yil 18-iyul). Qaraldi: 2020-yil 3-may.
↑ Barfield, Thomas. Afghanistan: A Cultural and Political History (Princeton Studies in Muslim Politics). Princeton University Press, 25 March 2012. ISBN 978-0691154411.
↑ ^8,0 ^8,1 William Borders. „Coup Is Reported in Afghanistan“. The New York Times (1978-yil 28-aprel). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
↑ „Ashraf G‘ani Afg‘onistonni tark etdi. Toliblar mamlakatda Islom amirligini tuzmoqchi“ (uz). Gazeta.uz. Afisha Media (2021-yil 16-avgust). Qaraldi: 2024-yil 11-fevral.
↑ ^10,0 ^10,1
- Sieff, Kevin. „The Taliban has retaken control of Afghanistan. Here's what that looked like last time.“ (2021-yil 15-avgust). Qaraldi: 2021-yil 28-noyabr.
- Mellen, Ruby. „The Taliban has decided on its government. Here's who could lead the organization.“ (2021-yil 3-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 28-noyabr.
- Faulkner, Charlie. „Spiritual leader is Afghanistan's head of state — with bomb suspect set to be PM“. The Times (2021-yil 3-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 17-yanvar.
↑ Qassem, Dr Ahmad Shayeq. Afghanistan's Political Stability: A Dream Unrealised (en). Ashgate Publishing, Ltd., 2013-03-28 — 175-bet. ISBN 9781409499428.
↑ Wazir, Azmatullah Khan. The immediate solution of Afghan crisis (en). A.K. Wazir, 2002 — 8-bet.
↑ Muḥammad, Fayz̤; McChesney, R. D.. Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (en). Markus Wiener Publishers, 1999 — 37-bet. ISBN 9781558761544.
↑ „ExecutedToday.com » 1929: Habibullah Kalakani, Tajik bandit-king“ (en) (2016-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 14-noyabr.
↑ Muḥammad, Fayz̤; Hazārah, Fayz̤ Muḥammad Kātib; Muḥammad, Faiḍ. Kabul Under Siege: Fayz Muhammad's Account of the 1929 Uprising (en). Markus Wiener Publishers, 1999 — 1-bet. ISBN 978-1-55876-155-1.
↑ „Rebel Becomes King in Afghanistan“. The New York Times (1929-yil 18-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
↑ „Afghan Usurper Yields to New King“. The New York Times (1929-yil 24-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
↑ „Amanullah Hungry in Flight to India“. The New York Times (1929-yil 26-may). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
↑ „Nadir Khan is Elected Amir of Afghanistan“. The New York Times (1929-yil 18-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
↑ „King of Afghanistan Is Slain at Kabul; Stable Boy Won Throne by Military Skill“. The New York Times (1933-yil 9-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
↑ "There was, therefore, little to hinder the assault mounted by the rebel 4th Armored Brigade, led by Major Mohammad Aslam Watanjar, who had also been prominent in Daoud's own coup five years before. Watanjar first secured the airport, where the other coup leader, Colonel Abdul Qadir, left by helicopter for the Bagram air base. There he took charge and organized air strikes on the presidential palace, where Daoud and the presidential guard were conducting a desperate defense. Fighting continued the whole day and into the night, when the defenders were finally overwhelmed. Daoud and almost all of his family members, including women and children, died in the fighting. Altogether there were possibly as many as two thousand fatalities, both military and civilian." p. 88 of Ewans, Martin (2002) Afghanistan: A Short History of Its People and Politics HarperCollins, New York, Page 88 ISBN 0-06-050507-9
↑ „1978: Afghan coup rebels claim victory“ (1978-yil 29-aprel).
↑ Ghaus, Abdul Samad. The fall of Afghanistan: an insider's account. Washington: Pergamon-Brassey's Intern. Defense Publ, 1988 — 200-bet. ISBN 978-0-08-034701-1.
↑ „How Soviet troops stormed Kabul palace“. BBC (2009-yil 27-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.
↑ „Afghan Fundamentalists Sweep Into Kabul“. The New York Times (1996-yil 27-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.
↑ „Bonn Agreement“. United Nations Department of Political and Peacebuilding Affairs (2001-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 30-iyun.
↑ David S. Rohde with Dexter Filkins. „Taliban Troops Abandon Capital Without a Fight“. The New York Times (2001-yil 13-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.
↑ David S. Rohde with Norimitsu Onishi. „TALIBAN ABANDON LAST STRONGHOLD; OMAR IS NOT FOUND“. The New York Times (2001-yil 8-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 4-noyabr.
↑ Dam, Bette „The Secret Life of Mullah Omar“. Zomia Center (2019). 2022-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-iyun.
↑ Trofimov, Yaroslav. „As Taliban Seek International Acceptance, Countries Seek to Engage—but Stop Short of Recognition“ (en-US). Wall Street Journal (2021-yil 13-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 20-sentyabr.

Havolalar

Presidency of Afghanistan (15 August 2021 archive)

[14dec1928-14] Aksariyat manbalarda 1929-yilning 17-yanvari, ya’ni Kalakoniy Kobulni egallagan kun uning hukmronligi boshlangan sana sifatida ko‘rsatilgan^[11]^[12]. Biroq u 1928-yil 14-dekabrdan buyon rasman amir unvoniga daʼvogarlik qilgan^[13].

[rulerofafghanistan-17] Kalakoniy oʻzini ham „qirol“^[14], ham „amir“ deb atagan^[15]

[fatherofthenation-23] "Soʻnggi qirol etnik chegaralarni kesib oʻtgan holda, barcha afgʻonlar tomonidan „Boboyi millat“ yoki „Millat otasi“ deb atalgan, bu maqom Tolibon hokimyati qulaganidan taxminan ikki yil oʻtib, 2004-yil yanvarda eʼlon qilingan Konstitutsiya bilan mustahkamlangan. Uning oʻlimidan keyin „Millat otasi“ unvoni ham bekor qilingan." „Last King of Afghanistan dies at 92“. 2007-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[1] „An Outline Of The History Of Persia During The Last Two Centuries (A.D. 1722-1922)“. Edward Granville Browne. London: Packard Humanities Institute. Qaraldi: 2010-yil 24-sentyabr.

[Otfinoski-2] Otfinoski, Steven. Afghanistan. Infobase Publishing, 2004 — 7-bet. ISBN 0-8160-5056-2. Qaraldi: 2010-yil 27-sentyabr.

[3] Malleson, George Bruce. History of Afghanistan, from the Earliest Period to the Outbreak of the War of 1878. London: Elibron.com, 1878 — 227-bet. ISBN 1-4021-7278-8. Qaraldi: 2010-yil 27-sentyabr.

[4] „Afghanistan“. The World Factbook. Central Intelligence Agency. — „Ahmad Shah DURRANI unified the Pashtun tribes and founded Afghanistan in 1747.“. 2009-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-oktyabr.

[5] "Last Afghan empire". Louis Dupree, Nancy Hatch Dupree and others. Encyclopædia Britannica Online Version. https://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/21392/Last-Afghan-empire. <!--->

[NYT1-6] 6,0 ^6,1 „Afghan King Overthrown; A Republic Is Proclaimed“. The New York Times (1973-yil 18-iyul). Qaraldi: 2020-yil 3-may.

[7] Barfield, Thomas. Afghanistan: A Cultural and Political History (Princeton Studies in Muslim Politics). Princeton University Press, 25 March 2012. ISBN 978-0691154411.

[NYT2-8] 8,0 ^8,1 William Borders. „Coup Is Reported in Afghanistan“. The New York Times (1978-yil 28-aprel). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.

[9] „Ashraf G‘ani Afg‘onistonni tark etdi. Toliblar mamlakatda Islom amirligini tuzmoqchi“ (uz). Gazeta.uz. Afisha Media (2021-yil 16-avgust). Qaraldi: 2024-yil 11-fevral.

[Akhundzada-10] 10,0 ^10,1
Sieff, Kevin. „The Taliban has retaken control of Afghanistan. Here's what that looked like last time.“ (2021-yil 15-avgust). Qaraldi: 2021-yil 28-noyabr.

Mellen, Ruby. „The Taliban has decided on its government. Here's who could lead the organization.“ (2021-yil 3-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 28-noyabr.

Faulkner, Charlie. „Spiritual leader is Afghanistan's head of state — with bomb suspect set to be PM“. The Times (2021-yil 3-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 17-yanvar.

[14] Sieff, Kevin. „The Taliban has retaken control of Afghanistan. Here's what that looked like last time.“ (2021-yil 15-avgust). Qaraldi: 2021-yil 28-noyabr.

[15] Mellen, Ruby. „The Taliban has decided on its government. Here's who could lead the organization.“ (2021-yil 3-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 28-noyabr.

[16] Faulkner, Charlie. „Spiritual leader is Afghanistan's head of state — with bomb suspect set to be PM“. The Times (2021-yil 3-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 17-yanvar.

[11] Qassem, Dr Ahmad Shayeq. Afghanistan's Political Stability: A Dream Unrealised (en). Ashgate Publishing, Ltd., 2013-03-28 — 175-bet. ISBN 9781409499428.

[12] Wazir, Azmatullah Khan. The immediate solution of Afghan crisis (en). A.K. Wazir, 2002 — 8-bet.

[13] Muḥammad, Fayz̤; McChesney, R. D.. Kabul under siege: Fayz Muhammad's account of the 1929 Uprising (en). Markus Wiener Publishers, 1999 — 37-bet. ISBN 9781558761544.

[:4-15] „ExecutedToday.com » 1929: Habibullah Kalakani, Tajik bandit-king“ (en) (2016-yil 1-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 14-noyabr.

[:1-16] Muḥammad, Fayz̤; Hazārah, Fayz̤ Muḥammad Kātib; Muḥammad, Faiḍ. Kabul Under Siege: Fayz Muhammad's Account of the 1929 Uprising (en). Markus Wiener Publishers, 1999 — 1-bet. ISBN 978-1-55876-155-1.

[NYT3-18] „Rebel Becomes King in Afghanistan“. The New York Times (1929-yil 18-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.

[NYT4-19] „Afghan Usurper Yields to New King“. The New York Times (1929-yil 24-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.

[NYT5-20] „Amanullah Hungry in Flight to India“. The New York Times (1929-yil 26-may). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.

[NYT6-21] „Nadir Khan is Elected Amir of Afghanistan“. The New York Times (1929-yil 18-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.

[NYT7-22] „King of Afghanistan Is Slain at Kabul; Stable Boy Won Throne by Military Skill“. The New York Times (1933-yil 9-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.

[24] "There was, therefore, little to hinder the assault mounted by the rebel 4th Armored Brigade, led by Major Mohammad Aslam Watanjar, who had also been prominent in Daoud's own coup five years before. Watanjar first secured the airport, where the other coup leader, Colonel Abdul Qadir, left by helicopter for the Bagram air base. There he took charge and organized air strikes on the presidential palace, where Daoud and the presidential guard were conducting a desperate defense. Fighting continued the whole day and into the night, when the defenders were finally overwhelmed. Daoud and almost all of his family members, including women and children, died in the fighting. Altogether there were possibly as many as two thousand fatalities, both military and civilian." p. 88 of Ewans, Martin (2002) Afghanistan: A Short History of Its People and Politics HarperCollins, New York, Page 88 ISBN 0-06-050507-9

[25] „1978: Afghan coup rebels claim victory“ (1978-yil 29-aprel).

[26] Ghaus, Abdul Samad. The fall of Afghanistan: an insider's account. Washington: Pergamon-Brassey's Intern. Defense Publ, 1988 — 200-bet. ISBN 978-0-08-034701-1.

[27] „How Soviet troops stormed Kabul palace“. BBC (2009-yil 27-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 3-avgust.

[NYT8-28] „Afghan Fundamentalists Sweep Into Kabul“. The New York Times (1996-yil 27-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.

[29] „Bonn Agreement“. United Nations Department of Political and Peacebuilding Affairs (2001-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 30-iyun.

[NYT9-30] David S. Rohde with Dexter Filkins. „Taliban Troops Abandon Capital Without a Fight“. The New York Times (2001-yil 13-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 30-mart.

[NYT10-31] David S. Rohde with Norimitsu Onishi. „TALIBAN ABANDON LAST STRONGHOLD; OMAR IS NOT FOUND“. The New York Times (2001-yil 8-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 4-noyabr.

[Bette_Dam-32] Dam, Bette „The Secret Life of Mullah Omar“. Zomia Center (2019). 2022-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-iyun.

[33] Trofimov, Yaroslav. „As Taliban Seek International Acceptance, Countries Seek to Engage—but Stop Short of Recognition“ (en-US). Wall Street Journal (2021-yil 13-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 20-sentyabr.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[note 1]

[note 2]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[note 3]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]