Vikipediya

Alisher Usmonov

Alisher Burxonovich Usmonov (ruscha: Алише́р Бурха́нович Усма́нов; 9-sentyabr 1953-yil, Chust, Namangan) — rossiyalik oʻzbek tadbirkor, sarmoyador, USM holdings kompaniyasi asoschisi[4][5].

Alisher Usmonov
Usmonov Alisher Burxonovich
Tavalludi
Alisher Burxonovich Usmonov

9-sentyabr 1953-yil (1953-09-09) (71 yosh)[1]
Chust tumani, Namangan, OʻzSSR[2]
Fuqaroligi Rossiya bayrogʻi Rossiya
Taʼlimi Moskva davlat xalqaro munosabatlar instituti (MGIMO)
Rossiya Federatsiyasi hukumati huzuridagi Moliya akademiyasi
Kasbi Tadbirkor, investor, xayriyachi, xalqaro forum ishtirokchisi
Turmush oʻrtogʻi Irina Viner(1992—2022)[3]
Bolalari Anton Viner
Mukofotlari

Italiya Respublikasi oldidagi xizmatlari uchun katta xochli ordeni

1-darajali Doʻstiq ordeni
Vatan oldidagi xizmatlari uchun III darajali ordeni Vatan oldidagi xizmatlari uchun IV darajali ordeni


Qozonning faxriy fuqarosi — 2017 1-darajali Al-Faxr ordeni

Forbes jurnalining ruscha versiyasiga koʻra, Rossiyadagi eng boy biznesmenlardan biri. Alisher Usmonov, shuningdek, The Sunday Times reytingiga koʻra, Buyuk Britaniyaning eng boy rezidentlaridan biri hisoblanadi[6][7][8]. 2022-yilga kelib Usmonovning boyligi 19,5 milliard dollarga yetib, dunyoning eng badavlat 100 kishisi qatoridan joy oldi[9]. Millioner turli xayriyalar ulashish bilan ham shugʻullanib keladi[10].

Usmonov oʻz boyliklarini Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin metall va togʻ-kon sanoatiga sarmoyalar kirgizish orqali orttirgan[11][12]. U 2006-yilda „Metalloinvest“ OAJ aktivlarini (Mixaylovskiy GOK va Ural Steel) „Gazmetall“ OAJ (Lebedinskiy GOK va Oskol elektrometallurgiya zavodi) bilan birlashtirgan, Rossiya sanoat konglomerati, Metalloinvestning asosiy aksiyadoridir[13].

U Kommersant(ingl.)oʻzb. nashriyotiga egalik qiladi. Shuningdek, Rossiyaning ikkinchi yirik uyali aloqa operatori, Megafonning hammuallifi va dunyodagi eng yirik mis konlaridan biri boʻmish Udokan mis konining egasidir. Usmonov Yuriy Milner bilan hamkorlik qilib[14], Digital Sky Technologies („DST“) kompaniyasining eng yirik investoriga aylandi. 2010-yil 16-sentyabrda Digital Sky Technologies (DST) oʻz nomini „Mail.ru Group“ ga oʻzgartirdi[15]. Shuningdek, u bir qator xalqaro texnologiya kompaniyalarining ham aksiyalariga egalik qiladi[16].

U 2008-yildan 2022-yilgacha 3 marta Xalqaro qilichbozlik federatsiyasi (FIE) prezidenti boʻlgan[17][18][19][20][21].

2022-yil 28-fevralda Yevropa Ittifoqi Kengashi unga Rossiyaning Ukrainaga bosqini sababli „Ukrainaning hududiy yaxlitligi, suvereniteti va mustaqilligiga putur yetkazuvchi yoki tahdid soluvchi harakatlari“ uchun sanksiyalar kiritib[22][23], unga Yevropa Ittifoqi boʻylab sayohat qilishni taqiqlab, barcha aktivlarini muzlatgan[24]. Buyuk Britaniya[25], AQSh[26], Yaponiya[27], Kanada[28] va Avstraliya[29] davlatlari ham sanksiyalarga qoʻshildi va 2022-yilning 16-martida Usmonov AQShning sanksiya nazorati boʻyicha asosiy roʻyxatidan joy olgan[30][31][32][33]. Shuningdek, keyinroq, Usmonovga Shveysariya, Ukraina va Yangi Zelandiya ham sanksiyalar kiritdi[34]. Yevropa Ittifoqining rasmiy nashri boʻlmish Yevropa Ittifoqining rasmiy jurnali(ingl.)oʻzb.da Alisher Usmonov „Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan yaqin aloqada boʻlgan, Putinning sevimli Kremlparast oligarxi“ sifatida tilga olingan[18].

Alisher Usmonov 1980-yillarda firibgarlik va davlat mablagʻlarini oʻzlashtirishda ayblanib, olti yilni sovet qamoqxonasida oʻtkazgan, biroq keyinchalik hukm bekor qilingan. 2000-yilda u Oʻzbekiston Oliy sudi tomonidan ayblangan. Soʻngra „unga nisbatan qoʻzgʻatilgan ish soxtalashtirilgan va hech qanday jinoyat sodir etilmagan“ deb topilgan[35].

Hayotining boshlangʻich davri: taʼlim, qamoq, nikoh va ajrim

tahrir

Usmonov Oʻzbekiston respublikasi, Namangan viloyatining Chust tumanida tugʻilgan[11][36]. Oiladagi toʻrt farzandning eng kattasi boʻlgan Alisherning yoshligi davlat poytaxti, Toshkentda oʻtdi. Chunki uning dadasi Toshkent prokurori sifatida ishlar edi[37][38]. Usmonov keyinchalik oʻqish maqsadida Moskvaga koʻchib oʻtadi. Dastlab qabul qilina olmaganidan keyin, bir yil oʻtgach, u Moskva davlat xalqaro munosabatlar institutiga qabul qilindi va uni 1976-yilda xalqaro huquq mutaxassisligi boʻyicha tamomladi[39][11][40]. Keyinchalik Toshkentga qaytib kelgan Usmonov Sovet Tinchlik Qoʻmitasi(ingl.)oʻzb.da tashqi iqtisodiy uyushma direktori etib tayinlandi[41][36].

1997-yilda Usmonov Rossiya Federatsiyasi hukumati huzuridagi Moliya akademiyasini bank ishi mutaxassisligi boʻyicha tamomlagan[4]. MGIMO Endowment veb-saytidagi tarjimayi holida Usmonov sotsiologiya fanlari nomzodi darajasiga ega ekanligi qayd etilgan[42]. Ammo, Forbes maʼlumotlariga koʻra, Rossiya Davlat kutubxonasida yoqlangan nomzodlik dissertatsiya matni yoʻq[43].

1980-yil avgust oyida 26 yoshli Usmonov doʻstlari KGB maxsus boʻlimi tergovchisi Bahodir Nasimov, Oʻzbekiston SSR KGB raisi oʻrinbosarining oʻgʻli Muhammad Amin Nasimovlar bilan firibgarlik, korrupsiya va davlat mulkini oʻgʻirlash, jumladan, armiya zobitini oʻldirishda ayblanib, 8 yilga ozodlikdan mahrum etilgan[4][44][45][46][39][47][48]. Sakkiz yillik qamoq jazosining olti yilini Oʻzbekistonning chekka hududlaridan biridagi qamoqxonada oʻtkazdi[49][50][51][52][53][11]. 1986-yilda Usmonov „samimiy tavba“ va „namunali xulq-atvori uchun“ koloniyadan shartli ravishda ozod qilingan[54]. Oradan 30 yil oʻtib (Sovet Ittifoqi parchalanganidan toʻqqiz yildan soʻng) unga nisbatan chiqarilgan hukm 2000-yil iyul oyida, Oʻzbekiston Oliy sudi tomonidan „hukm — adolatsiz, hech qachon jinoyat sodir etilmagan va dalillar uydirma boʻlgan“ deb eʼlon qilindi[52][55].

Usmonov TASS va Forbesga bu haqida quyidagicha xabar bergan:

Men va mening doʻstlarim Oʻzbekiston SSR rahbariyatidagi ichki mojaro qurboni boʻlganmiz, asosiy zarba esa oliy martabali ota-onalarimizga qaratilgan edi.

— Alisher Usmonov[4][36][56]

Yillar oʻtib Usmonovning jamoatchilik bilan aloqalar firmasi uning sudlanganligi va qamoqqa olingani haqidagi ma’lumotni Vikipediyadan oʻchirib tashlashga harakat qildi[50].

Alisher Usmonov bolaligida „Uch mushketyor“ asarini oʻqiganidan soʻng, qilichbozlik va mushketyorlar jangiga qiziqib qolgan va qilichbozlik bilan shugʻullana boshlagan. Ikki yillik mashgʻulotdan soʻng, respublikaning qilichbozlik boʻyicha yoshlar terma jamoasiga qabul qilingan va vaqt oʻtgach, sport ustasi boʻlib, SSSR terma jamoasi aʼzosiga aylandi[4]. Oʻsha vaqtda Sport saroyida badiiy gimnastika bilan shugʻullanadigan boʻlajak rafiqasi Irina Viner bilan ilk bor uchrashgan[57].

Musulmon boʻlgan Usmonov 1992-yilda yahudiy, badiiy gimnastika murabbiyi Irina Viner bilan turmush qurdi[58][59]. Viner Putinga yaqin odam hisoblanib, uni sobiq badiiy gimnastikachi Alina Kabayeva bilan tanishtirgan[60]. 2022-yil 4-mayda Usmonov Irina Viner bilan ajrashish haqida ariza berdi.

Tadbirkorlik faoliyati

tahrir

Putinning aligarx tarafdori

tahrir
 
Usmonov Vladimir Putin bilan.

Usmonov Yevropa Ittifoqining rasmiy nashri boʻlgan Yevropa Ittifoqining rasmiy jurnali(ingl.)oʻzb.da „Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan ayniqsa yaqin aloqaga ega boʻlgan Kremlparast oligarx“ sifatida tilga olingan[18]. Xabarda shunday deyilgan:

Usmonov Vladimir Putinning sevimli oligarxlaridan biri. U rossiyalik amaldor-biznesmenlardan boʻlib, ularga moliyaviy oqimlarga xizmat koʻrsatish ishonib topshirilgan, biroq ularning pozitsiyalari Rossiya Federatsiyasining prezidentiga bogʻliq.

— Yevropa Ittifoqining rasmiy jurnali[18]

Boshlangʻich faoliyati

tahrir

Usmonov Sovet Ittifoqi parchalanishidan oldingi yillarda plastik qoplar ishlab chiqaradigan xususiy „Agroplast“ kooperativini tuzib, millionerga (dollarda) aylangan edi[61]. SSSR parchalanganidan keyin u yanada boyidi[11].

Usmonov 1990—1994-yillarda „Interkross“ AJ bosh direktorining oʻrinbosari sifatida ishlab, 1994—1998-yillarda „Interfin“ banklararo investitsiya-moliya kompaniyasini boshqargan. Shuningdek, 1994—1995-yillarda Moskva aviatsiya-sanoat korxonasi bosh direktorining maslahatchisi, 1995—1997-yillarda MAPO-bank raisining birinchi oʻrinbosari boʻlib ishlagan[62].

90-yillarning oxirida Usmonov Rossiyaning Gazprom davlat gaz kompaniyasining sarmoyaviy-xolding shoʻba korxonasi Gazprom Invest Holdings bosh direktori boʻlgan[63] va uni oʻn yildan koʻproq vaqt davomida boshqarib[64], soʻngra 2014-yilda kompaniyani tark etgan[65].

1994—1998–yillarda Usmonov Interfin banklararo investitsiya-moliya kompaniyasi rahbari sifatida gaz uchun qarzdorliklarni undirgan. 1990-yillar oxirida Usmonov Rem Vryaxirev bilan uchrashdi; „Gazprom“ va „Interfin“ oʻz kuchlari va mablagʻlarini birlashtirib, Oskol elektrometallurgiya zavodi (OEMK) va Lebedinskiy konni qayta ishlash kombinatidagi nazorat paketlarini sotib oldilar va ularni Gazmetallga birlashtirdilar. 2002-yilda Usmonovning Interfin kompaniyasi Gazpromning ushbu kompaniyadagi ulushini sotib oldi va yagona nazorat paketi egasiga aylandi. 2005-yilda Usmonov Vasiliy Anisimov[en] bilan birgalikda Boris Ivanishvilidan Mixaylovskiy GOKni sotib oldi. 2006-yilda barcha qayd etilgan aktivlar Metalloinvestga birlashtirildi, Anisimov va Vladimir Skoch[66][67][68] Usmonov bilan birgalikda uning egalari boʻlishdi. 1999-yilda Vladimir Skochning ulushlari uning oʻgʻli Andrey Skoch[en]ga oʻtdi[69][70][71].

USM Holding va Metalloinvest

tahrir

Usmonov metall va togʻ-kon sanoati, telekommunikatsiya, texnologiya va ommaviy axborot vositalariga asosiy sarmoyalari bilan global konglomerat boʻlgan USMda 49 foiz iqtisodiy ulush va 100 foiz ovoz berish huquqiga ega[72]. USM orqali va individual investor sifatida Usmonov turli manfaatlarga, jumladan temir rudasi va poʻlat, ommaviy axborot vositalari va internet kompaniyalaridagi ulushlarga ega.

U metall sanoatidagi xaridlarini boshqarish uchun biznes sherigi Vasiliy Anisimov bilan asos solgan Metalloinvest kompaniyasining hammuallifidir[73]. 1990-yillardagi ssudalar asosida xususiylashtirish sxemalari orqali imperiyalar ustidan nazoratni qoʻlga kiritgan Rossiya magnatlaridan farqli oʻlaroq, Usmonov bir qator xaridlar orqali „Metalloinvest“ni qurdi[74]. Metalloinvest Rossiyaning metall va togʻ-kon sanoati korxonalarining keng doirasiga egalik qiladi, shu jumladan Lebedinskiy GOK va Mixaylovskiy GOK; Oskol Elektrometallurgical Plant va Ural Steel poʻlat zavodlari va temir metallurgiya ishlab chiqaruvchi korxona - Ural Scrap Company kompaniyalariga ham egalik qiladi.

2006-yildan beri u Gallagher Holdings (hozirgi USM Holdings)[75] orqali Avstraliyaning Medusa, Mt Gibson va Aztec Resources konchilik kompaniyalarining ulushlariga egalik qiladi[76]. 2009-yilda Metalloinvest Holding Avstraliyaning oltin ishlab chiqaruvchi Medusa Mining kompaniyasidagi 10,37% ulushini sotib oldi[77]. Usmonov dengiz ostidan oltin va mis qazib olishni rejalashtirgan, Toronto roʻyxatiga kiritilgan Nautilus Minerals(ingl.)oʻzb. (NUSMF) kompaniyasining doktor Mohammed Al Bawanidan keyin ikkinchi yirik aksiyadoridir. U, shuningdek, Gallagher Holdings orqali Perudagi temir rudasi qazib olayotgan Avstraliyaning Strike Resources kon kompaniyasining ulushini ham sotib oldi[78].

2015-yil noyabr oyida USM kibersport jamoasi Virtus.proga 100 million AQSH dollar sarmoya kiritdi[79].

2021-yilda USM va Metalloinvest Rossiyaning Kursk viloyatida dunyodagi eng yirik sanoatni tozalashga asoslangan HBI ekologik zavodlaridan birini qurish rejalarini eʼlon qildi[80].

Udokan Copper

tahrir

2008-yilda Usmonov Sovet davrida topilgan va dunyodagi eng yirik mis konlaridan biri ekanligi isbotlangan Udokan mis koni litsenziyasini sotib oldi. Geologlarning hisob-kitoblariga koʻra, konda JORC tasnifi boʻyicha 26,7 million tonna mis rudasi bor.

2020-yilda Baikal Mining Company (Udokan Copper deb qayta nomlangan) 1949-yildan buyon olisda joylashganligi va ob-havo sharoiti keskin boʻlgani uchun tegilmagan holda saqlanib turgan Udokan konini qazib olishni boshladi[81]. Udokanning rivojlanishi katodli mis va mis konsentrati ishlab chiqarish boʻyicha kon-metallurgiya zavodining birinchi bosqichini qurish, shuningdek, 12 million tonna rudaga qoʻshimcha ravishda 125 ming tonnagacha mis ishlab chiqarishni oʻz ichiga oladi[82].

Mail.Ru Group (VK deb qayta nomlangan)

tahrir

2008-yilda Usmonov Yuriy Milner bilan tanishdi va tez orada DST va VK (Mail.ru Group) aksiyadoriga aylandi[83].

Usmonov 2013-yilda 17.9 foiz ulushi va 58,1 foiz ovoz berish ulushini 530 million dollarga sotgan vaqtda VKning 25,3% ulushiga va 60,6% ovoz berish ulushiga ega edi[84].

2013-yilda Usmonov VK orqali Pavel Durovning Vk.rudagi ulushlarini sotib oldi, bu esa Durovga UCP Telegramni daʼvo qilganda Telegram ilovasi nazoratini saqlab qolishga yordam berdi[85].

Megafon

tahrir

Usmonov 2022-yil mart holatiga koʻra Rossiyaning ikkinchi yirik uyali aloqa operatori MegaFonning asosiy aksiyadori hamdir[86].

Sarmoyalar roʻyxati

tahrir

2009-yilda Facebook asoschisi va bosh ijrochi direktori Mark Zuckerberg Goldman Sachs vositachiligida boʻlib oʻtgan uchrashuvda rossiyalik investorlarga murojaat qildi. Usmonov Facebookga birinchi sarmoyasini 2009-yilda Mail.ru tomonidan amalga oshirgan va Facebookning 10 milliard dollargacha oʻsishi taxmin qilingan 1,96% ulushi uchun 200 million dollar sarmoya kiritgan. U Zukerbergning shartlarini qabul qildi va sotib olingan aksiyalar boʻyicha ovoz berish huquqidan voz kechdi[87][88]. 2012-yilda Facebookning IPOsi aksiyalarni bir necha baravar yuqori baholadi va Usmonov oʻz ulushini sotish orqali 1 milliard dollarga yaqin foyda oldi[74][89].

2011-yilda DST Twitter ga 800 million dollar sarmoya kiritdi[90].

Mail.Ru Group orqali Usmonov boshqa xalqaro texnologiya kompaniyalariga, jumladan Groupon, Zynga, Airbnb, ZocDoc(ingl.)oʻzb., Alibaba va 360buyga katta miqdorda sarmoya kiritdi[91].

2013-yilda u Apple kompaniyasiga 100 million dollar sarmoya kiritgani eʼlon qilgan edi[92]. Keyinchalik, 2014-yil boshida Apple kompaniyasidagi aksiyalarini sotib yubordi[93].

Usmonov Alibabadagi sarmoyasi 2014-yil oxirida 500 foizga oshganini eʼlon qildi. Usmonov Facebook aksiyalarini sotib yuborganini nazarda tutib, „Facebookga qoyil qolaman, lekin Facebookga 'koʻrishguncha' dedim“, dedi. Shu bilan birga, u Xitoyning arzon smartfon ishlab chiqaruvchi kompaniyasi, Xiaomiga sarmoya kiritganini va bu „kelajakdagi texnologiya giganti“ ekanligini taʼkidlab, Hindistonga, xususan, internet tarmogʻiga sarmoya kiritmoqchi ekanligini aytib oʻtgan[94].

2018-yil sentyabrida Mail.ru Alibaba Group Holding Ltd bilan 2 milliard dollarlik qoʻshma korxona tuzishi haqida xabar berilgan edi[95]. Shartnoma ikkala kompaniyaning onlayn bozorlarini Rossiya bozoriga birlashtiradi va Rossiya toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiya fondi(ingl.)oʻzb. orqali Kreml tomonidan qoʻllab-quvvatlanishi aytib oʻtilgandi[96].

Kommersant va media firmalari

tahrir
 
Alisher Usmonovning Burxon deb nomlangan[97] A340-313X samolyoti Yevroaeroportda (2008)

2006-yil avgust oyida Usmonov ommaviy axborot vositalariga sarmoya kirita boshladi. U ilgari rossiyalik oligarx Boris Berezovskiyga tegishli boʻlgan Kommersant gazetasini 200 million AQSH dollariga sotib oldi[12]. Usmonov, shuningdek, 2006-yilning noyabr oyida Rossiyaning sport telekanali 7TV(ingl.)oʻzb. ning 50% ulushini 25 million dollarga, 2007-yil iyun oyida Muz-TVning 75 foizini 300 million dollarga sotib oldi[98]. Usmonov Disney Rossiyaning 51% va Muz TV va U telekanallarining 100% aksiyalariga egalik qiluvchi UTH mediaxolding kompaniyasining hammuallifi hamdir[99]. U 2017-yilda televideniye aktivlarini biznes sherigi Ivan Tavringa sotgan[100].

Yillar boʻyicha kompaniyalardagi lavozimlari

tahrir
  • 1990—1994-yillarda — Intercross YoAJ bosh direktorining birinchi oʻrinbosari[4].
  • 1993-yilda Usmonov Rossiyadagi ilk mustaqil bank — MAPO-Bankning hammuassisi sifatida ishlagan[4].
  • 1994—1995-yillar — Moskva aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasi (MAPO)(ingl.)oʻzb. bosh direktorining maslahatchisi.
  • 1995—1997-yillar — MAPO-bank boshqaruvi raisining birinchi oʻrinbosari[4].
  • 1994—1998-yillar — Interfin banklararo investitsiya-moliya kompaniyasi (MIFC Interfin YoAJ) bosh direktori.
  • 1997—2001-yillar — „Arxangelskgeoldobycha“ (ruscha: Архангельскгеолдобыча) (AGD) OAJ direktorlar kengashi aʼzosi.
  • 1998-yil noyabrdan 2000-yil fevralgacha — „Gazprominvestxolding“ OOO bosh direktorining birinchi oʻrinbosari[4].
  • 2000-yil noyabrdan 2001-yil iyunga qadar OAO Gazprom boshqaruvi raisining maslahatchisi lavozimida ishlagan.
  • 2000-yil fevraldan 2014-yil oktyabrga qadar[101] — Gazprominvestxolding MChJ bosh direktori (Gazprom shoʻba korxonasi debitorlik qarzlarini qaytarish bilan shugʻullanadi). Bu lavozimda Usmonov „Zapsibgazprom“ va Sibur(ingl.)oʻzb. ulushlarini nazorat qiluvchi eng yirik Yujno-Russkoye“ koniga egalik qiluvchi „Severneftgazprom“ning 100% aksiyalarini, shuningdek, „Stroytransgaz“(ingl.)oʻzb.ning 50% dan ortigʻini „Gazprom“ nazoratiga qaytarishga muvaffaq boʻldi[4].

Sportdagi faoliyat va homiylik

tahrir

Arsenal F.C.

tahrir

Usmonov 2007-yildan 2018-yilgacha Arsenal futbol jamoasi aksiyadori boʻlgan. U 2007-yilning avgust oyida Arsenalning 14,58% ulushini sotib olib, futbolga ilk investitsiyasini kiritdi. U va uning biznes sherigi Farhad Moshiri „Arsenal“ sobiq vitse-prezidenti David Dein(ingl.)oʻzb.ga tegishli boʻlgan klub ulushini 75 million funt sterlingga sotib oldi[102]. Dein Red and White Holdings rahbari etib tayinlandi, u direktorlar kengashi aʼzolaridan tashqari klubning eng yirik aksiyadoriga aylandi.

2007-yil 28-sentyabrda Red and White Holdings oʻz ulushini 23% ga oshirdi va bu kompaniyani Arsenalning ijrochi boʻlmagan direktori Danny Fiszman(ingl.)oʻzb.dan keyingi ikkinchi yirik aksiyadoriga aylantirdi[103]. 2008-yil 15-fevralda kompaniya oʻz ulushini 24%dan oshirgan vaqtda, Fiszmanning ulushi 24,11% edi[104]. Kompaniya vanihoyat 2009-yil 16-fevralda ulushini 25 foizga yetkazib, klubning eng yirik sarmayadoriga aylandi[105]. Red and White Holdings bu klubning eng yirik aksiyadoriga aylanganini eʼlon qilar ekan, kompaniya „oʻz ulushini yanada oshirish uchun zarur mablagʻga ega ekanligini ammo olti oy davomida „Arsenal“ni toʻliq sotib olish taklifini berish niyatida emasligini“ bildirdi[106]. Ulush 30% ga yetganda, Red and White Holdings klubni rasmiy ravishda sotib olishni boshlashi kerak edi.

Usmonovning klubga qiziqishi boshqaruv tomonidan quyidagi kelishuvga kelishiga turtki boʻldi. Kelishuvga koʻra, rais Piter Xill-Vud klub direktorlari 2009-yilning apreliga qadar oʻz ulushlarini faqat „ruxsat berilgan shaxslargagina“ sotishi mumkin va boshqa boshqaruv aʼzolariga 2012-yil oktyabrigacha aksiyalar boʻyicha „birinchi variantni“ berishlari kerak edi[107].

„Arsenal“ning yirik aksiyadori boʻlgan amerikalik biznesmen Stan Kroenke 2011-yilning aprel oyida Fiszman va Bracewell-Smit(ingl.)oʻzb.ning aksiyalarini sotib olgandan soʻng uning ulushi 62% dan oshdi[108] va asosiy aksiyadorga aylandi. Kroenkening ulushi 30% dan oshgani sababli, u „Arsenal“ning qolgan aksiyalarini sotib olish taklifini berishga majbur boʻldi. Biroq, Usmonov sotishdan bosh tortdi va oʻz ulushini saqlab qoldi[109].

Usmonov 2011-yil iyun oyida „Arsenal“dagi ulushini 29 foizga oshirdi[110]. Soʻngra 2012-yil fevral oyida Shotlandiyaning Rangers F.C. futbol klubiga tegishli aksiyalarni ham sotib oldi[111]. 2013-yil oktyabr oyiga kelib, uning aksiyalari 30 foizdan oshdi[112]. Usmonov 2012-yilning 5-iyulida direktorlar kengashiga yoʻllagan ochiq xatida „Arsenal“ning ambitsiyalari va moliyaviy modeli yoʻqligini tanqid qilgan[113]. Shunday boʻlsa-da, u oʻz aksiyalarini sotish niyatida emasligini aytib oʻtgan[113].

2018-yilning 7-avgustida Usmonov „Arsenal“dagi aksiyalari uchun Kroenkedan 550 million funt sterling taklifini qabul qildi[114] va sotib yubordi[115].

Everton F.C.

tahrir

Usmonovning USM holdingsdagi hisobchisi va sherigi, „Everton“ning hozirgi asosiy aksiyadori va Red and White holdingsning sobiq hammuallifi, Farhad Moshiri, 2017-yil yanvar oyida Usmonovning USM holdings kompaniyasi Everton F.C. bilan klubning mashgʻulot maydonchasi Finch Farm nomiga egalik qilish huquqi boʻyicha besh yillik, 15 million dollardan ortiq shartnoma tuzdi[116]. 2019-yilda Megafon Evertonning erkaklar uchun mashgʻulot liboslari uchun homiylik qildi va klubning rasmiy oʻyin kuni taqdimoti hamkori boʻldi. 2020-yilda MegaFon ayollar jamoasining bosh homiysi boʻlish uchun Everton bilan tijorat shartnomasini kengaytirdi[117].

2022-yil mart oyida „Everton“ Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi munosabati bilan USM va MegaFon bilan homiylik aloqalarini toʻxtatdi[118].

Xalqaro qilichbozlik federatsiyasi (FIE)

tahrir

Sobiq O‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasida qilichboz boʻlgan Usmonov[53] 2004-yilda tashkil etilgan „Qilichbozlik kelajagi uchun“ xayriya jamgʻarmasi orqali qilichbozlikni qoʻllab-quvvatlagan.

U 2001—2009-yillarda Rossiya qilichbozlik federatsiyasi prezidenti, 2005—2009-yillarda Yevropa qilichbozlik konfederatsiyasi(ingl.)oʻzb. prezidenti boʻlgan[119] Usmonov 2008-yilda 61ta ovoz toʻplagan amaldagi prezident Rene Rochga qarshi 66ta ovoz bilan Xalqaro qilichbozlik federatsiyasi (FIE) prezidenti etib saylangan. U 2012- va 2016-yillarda qayta saylangan[120][121]. 2021-yilda Usmonov toʻrtinchi marta qayta saylandi va bu munosabat bilan Vladimir Putin uni tabrikladi[122][123].

Bu lavozimda Usmonov bir qator tashabbuslarni amalga oshirdi, jumladan qilichbozlik boʻyicha Olimpiya oʻyinlari dasturini 12 ta yoʻnalishga kengaytirdi[124].

2022-yil 28-fevralda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi munosabati bilan Yevropa Ittifoqi Usmonovni qora roʻyxatga kiritib, unga Yevropa Ittifoqi miqyosida sayohat qilishni taqiqlab qoʻydi, uning barcha aktivlarini muzlatib qoʻydi va Usmonovni „Vladimir Putinning sevimli oligarxi“ deb atadi[125]. Unga nisbatan sanksiyalar qoʻllanilgandan soʻng, Usmonov 2022-yil 1-mart kuni ayblov maktubida FIE prezidenti lavozimini tark etishini e’lon qildi[18].

Usmonovning vaqtincha iste’foga chiqishiga qaramay, 2023-yil 10-martda FIE 2024-yilgi Yozgi Olimpiada o‘yinlari uchun saralash boshlanishi arafasida rossiyalik va belaruslik sportchilar va rasmiylarni rasman qayta tiklagan birinchi Olimpiya boshqaruv organi boʻldi[126].

Boshqalar

tahrir

2008-yil fevral oyida Metalloinvest Rossiya poytaxtidagi Dinamo Moskva futbol jamoasi homiysi boʻldi[127][128].

Uning Metalloinvest guruhining nomi 7 million dollarlik shartnomaning bir qismi sifatida oʻyinchilarning futbolkasidagi Xerox korporatsiyasining oʻrnini egalladi[129].

Usmonov 2014-yil Sochidagi XXII qishki Olimpiya oʻyinlari va XI qishki Paralimpiya oʻyinlari Kengashlari aʼzosi boʻlgan. Shuningdek, u Rossiya olimpiya sportchilarini qoʻllab-quvvatlash jamgʻarmasi Vasiylik kengashi aʼzosi boʻldi[40]. 2015-yilda USM Sharqiy Yevropa kibersport jamoasi Virtus.proga 100 million AQSH dollar miqdorda sarmoya kiritgani eʼlon qildi[130].

Bahslar

tahrir

Onlayn tanqidni bostirish

tahrir

2007-yil 2-sentyabrda Buyuk Britaniyaning Oʻzbekistondagi sobiq elchisi Craig Murray Usmonovning jinoiy hukmiga nisbatan quyidagi soʻzlarni aytib oʻtgan[131]:

Usmonov hech bir ma’noda siyosiy mahbus emas, balki haqli ravishda olti yil qamoqda oʻtirgan bandit va reket. Uning afv etilishi Oʻzbekistondagi kuch brokeri va giyohvand moddalar savdosida gumon qilingan G'ofur Rahimovning topshirigʻi bilan Oʻzbekiston prezidenti Islom Karimov tomonidan qilingan ish.

— Craig Murray[132][133][134]

Usmonovning advokatlari Craig Murrayning aytganlari tuhmat ekanligini isbotlagandan soʻng, ayrim OAV ularni chop etgani uchun uzr soʻrashga majbur boʻldi. Murray esa ayblovda davom etaverdi[135]. Maqola keyinchalik Usmonovning Londondagi advokatlik firmasining bosimi ostida Murrayning hostingi tomonidan olib tashlandi[132]. Shuningdek, Shillings advokatlik kompaniyasi mustaqil bloglar va veb-saytlar egalari bilan bogʻlanib, ularni Murrayning ayblovlariga havolalarni va Murrayning blog postining har qanday nusxasini olib tashlashlari kerakligi haqida ogohlantirdi[131]. Buyuk Britaniya Indymedia nashriyoti ular 2007-yil 10-sentyabrda va yana 21-sentyabrda oʻchirib tashlash toʻgʻrisida buyruq berilgan saytlardan biri ekanligini xabar qildi[136]. 2007-yil 20-sentyabrda Tim Irelandning Bloggerheads.com veb-blogi Myurreyning maqolasini qayta joylagani uchun oʻchirildi. Va tasodifan, Murrayning maqolasini qayta joylashtirilmagan boʻlsa-da, deputat Boris Jonson va maslahatchi Bob Piperga tegishli boshqa bloglar ham oʻchirilib yuborildi[137].

Kommersant

tahrir

2011-yil 12-dekabrda boʻlib oʻtgan 2011—2013-yilgi Rossiya parlament saylovlaridagi ovozlarni soxtalashtirish boʻyicha norozilik namoyishlaridan soʻng haftalik „Kommersant Vlast“ jurnali saylov haqida „Birlashgan saylov byulletenlarining gʻalabasi“ nomli nomaqbul sonini chop etdi[138]. Usmonov muharrir Maksim Kovalskiy va nashriyot xolding kompaniyasi rahbari Andrey Galiyevni „axloqiy qoidabuzarlik“ va bu masala „mayda bezorilik bilan chegaralanganini“ aytib, ishdan boʻshatdi[138]. Qarama-qarshilik qizil siyoh bilan yozilgan “Yoʻqol, laʼnati Putin” (inglizcha: Putin, go fuck yourself) soʻzlari yozilgan saylov qogʻozi rasmi atrofida boʻldi. Sarlavhada: „Toʻgʻri toʻldirilgan saylov qogʻozi soxta deb topildi“ deb yozilgan edi. „Kommersant“ nashriyot rahbari Demyan Kudryavtsev oʻz blogida jurnal soni „ichki tartib-qoidalar, professional jurnalistika standartlari va Rossiya qonunchiligini buzgan“ligini taʼkidlab, iste’foga chiqish orqali javobgarlikni oʻz zimmasiga oldi[139].

Rossiya Jurnalistlar uyushmasi ijrochi kotibi Nadejda Ajgihina voqeadan hayratda qoldi va buni „egasi tomonidan senzuraning yaqqol namunasi“ deb atadi[138]. 14-dekabr kuni „Kommersant“ gazetasining 60 nafar jurnalisti Usmonovga ochiq xat yozib, shunday dedi:

Biz qoʻrqoq boʻlishga majbur qilinyapmiz, bu biz uchun noloyiq va samarasiz... Biz (Kovalskiyning) ishdan haydalish(i)ni Vladimir Putinga nisbatan har qanday tanqidiy soʻzlarning oldini olishga qaratilgan qoʻrqitish harakati deb bilamiz... Biz bir kishining kasbiy mavqei uchun ishdan boʻshatilishini rus tilining sofligi uchun kurash sifatida koʻrsatishga urinishdan juda xafa boʻlamiz. Sizlar qilgan ish xuddi shunday uydirma. Usmonov „Jurnalistlarning ishdan boʻshatilgan top-menejerlar uchun gapirayotganini his-tuygʻulari bilan tushunish“ deb hisoblashi mumkin, ammo, „Kommersant Vlast“ obroʻli, mustaqil, ijtimoiy siyosiy nashrdir.

— „Kommersant Vlast“ jurnalistlari[139]

2012-yilgi prezidentlik saylovlarida oʻz nomzodini qoʻyishini eʼlon qilgan Mixail Proxorov oʻsha kuniyoq „Kommersant“ni sotib olishni taklif qilgan, biroq Usmonov bu taklifni rad etgan[139].

Inglizcha Vikipediya

tahrir

2012-yil 12-noyabrda Britaniyaning The Times gazetasi Usmonov Inglizcha Vikipediyadagi oʻzining jinoiy hukmi va mijozi atrofidagi tortishuvlar haqidagi maʼlumotlarni olib tashlash uchun Usmonov Londonda joylashgan RLM Finsbury PR firmasini yollagani haqida xabar berdi[140][141]. Bu harakat Buyuk Britaniyadagi PR mutaxassislari orasida jiddiy norozilikka sabab boʻldi, Chartered jamoatchilik bilan aloqalar instituti(ingl.)oʻzb.ning bosh direktori „jamoat bilan aloqalar bo‘yicha mutaxassislar mijoz yoki ish beruvchi uchun Vikipediyani bevosita tahrir qilmasliklari kerak“, deb ta’kidladi[142]. PR firmasi oʻzlarining ayblarini tan oldi va yetarli manbasiz maʼlumot joylaganini bildirdi[140].

Korrupsiyada ayblanishi

tahrir

2018-yilda amerikalik senatorlar Roger Wicker, Lindsey Graham va Cory Gardner Usmonovni korrupsiya va Rossiya hukumati amaldorlariga pora berganlikda ayblab, Tramp ma’muriyatini unga qarshi sanksiya qoʻyishga chaqirgan edi[143].

Sanksiyalar

tahrir

2022-yil 28-fevralda Rossiyaning Ukrainaga bosqiniga munosabat bildirgan holda, Yevropa Ittifoqi Usmonovni qora roʻyxatga kiritib, unga Yevropa Ittifoqi boʻylab sayohat qilish taqiqladi va uning barcha aktivlari muzlatdi. 3-mart kuni Qoʻshma Shtatlar ham Usmonovning kompaniyalariga baʼzi istisnolar bilan birga, unga nisbatan xuddi shunday sanksiyalarni kiritdi. Usmonov Yevropa Ittifoqining rasmiy nashri boʻlmish Yevropa Ittifoqining rasmiy jurnali(ingl.)oʻzb.da „Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan yaqin aloqada bo‘lgan Kremlparast va Putinning sevimli oligarxi“ sifatida tilga olingan. Unga oʻsha kuni Britaniya hukumati tomonidan sanksiyalar qoʻyilgan[144].

Quyidagi boshqa davlatlar ham birma-bir sanksiyalar kirita boshladi:

Germaniyada jinoiy taʼqiblar, tintuvlar va hukmlar

tahrir

2022-yil mart oyida Germaniya federal hukumati oligarxning Germaniyadagi mablagʻlarini kuzatish uchun ishchi guruh tuzdi. Va bunga Iqtisodiyot va moliya vazirligi, BaFin(ingl.)oʻzb. moliyaviy nazorat organi, Federal jinoiy politsiya idorasi, Federal razvedka xizmati (BND) bojxona va idoralardan bir qancha vazirlik va organlar jalb etilgan. Ushbu tezkor guruh rasmiylari Usmonovning muzlatib qoʻyilishi va himoyalanishi mumkin boʻlgan mol-mulki va aktivlarini qidirmoqda. Bavariya Tegernseedagi bir nechta villalar oligarxga tegishli ekani aytildi. Germaniya Federal Jinoiy Politsiya boshqarmasi birgina Usmonovga aloqador 36 ta nofaol shirkat va 90 ta noqonuniy va shubhali harakatlarni uchratgani haqida xabar berdi[145]. 2023-yil 12-may kuni Frankfurtdagi yer sudi tintuvlarni toʻxtatish boʻyicha qaror qabul qilguniga qadar nemis prokurorlari Usmonovga tegishli boʻlgan quyidagi mulklarni aniqladi: Tegernsei koʻlidagi villalar, Bremen portidagi yaxta, Frankfurt chekkasidagi uy va Germaniyadagi boshqa mulklar[146][147].

Usmonovning singlisi Ismoilova Yevropa Ittifoqi unga nisbatan sanksiyalar joriy etgunga qadar „Dilbar“ yaxtasiga egalik qiluvchi trastdan qonuniy ravishda foydalanib kelayotgan boʻlgan[148]. Kema Gamburgda qoʻlga olingan. Oligarxning yana bir singlisi Saodat Narzyieva ham Yevropa Ittifoqining sanksiyalar roʻyxatida edi. Ammo Narziyeva Shveysariyaning yirik Credit Suisse bankidagi 27 ta hisobvaraqning haqiqiy egasi boʻlgani aytilgan „Suisse Secrets“ ma’lumotlari yolgʻon ekanligini tasdiqlovchi tekshiruvlar e’lon qilingandan soʻng[149], Yevropa Ittifoqi 2022-yil 14-sentyabrda unga nisbatan sanksiyalarni bekor qildi[150][151].

Noyabr oyida O‘zbekiston hukumati Usmonovga nisbatan sanksiyalarni bekor qilish uchun Yevropa Ittifoqini lobbi qilgani, sanksiyalar uning davlatga sarmoya kiritish imkoniyatini cheklayotgani haqida xabar berilgan edi[152].

2022-yil dekabrida Ukraina sudi Usmonovning 2 milliard ₴ (54 million AQSh dollari) qiymatidagi aktivlarini, yaʼni 160 ming tonna Ukraina temir rudasini musodara qilishga qaror qildi[153]. Metalloinvest 28-dekabr kuni eʼlon qilgan bayonotida bu maʼlumotni rad etib, Ukraina hukumati Metalloinvestning Rossiyadagi korxonalari tomonidan ishlab chiqarilgan va uning xorijdagi xaridorlari uchun moʻljallangan temir rudasi xomashyosini musodara qilganini aytdi. Bular Ukraina hukumati tomonidan 2022-yilning fevral oyida eksport uchun toʻsib qoʻyilgan tovarlar edi[154].

Shaxsiy hayoti

tahrir

Oila va qarindoshlari

tahrir

1992-yildan 2022-yilgacha rafiqasi[155] — badiiy gimnastika boʻyicha Rossiya terma jamoasi bosh murabbiysi Irina Viner boʻlgan[4][156]. Usmonov 1980-yillarning boshlarida, qamoqdaligida, Irinaga roʻmolcha yubordi, bu oʻzbek urf-odatlariga koʻra, turmush qurish taklifini bildiradi[157].

Anton Viner (1973-yilda tugʻilgan) — Irina Vinerning birinchi turmushidan boʻlgan oʻgʻli[156]. Anton Viner „Sun and City“ elita solaryumlar tarmogʻining egasi va „Xiva choyxonasi Uryuk-kafe“ tarmogʻining asoschisi[158]. Alisher Usmonovning oʻz farzandi yoʻq, buni oʻzi ham ochiqchasiga aytgan[159][160][161].

Opasi, Saodat Narziyeva, 30 yillik tajribaga ega ginekolog. U ham ukasi kabi 2022-yilning 8-aprelida Yevropa Ittifoqi sanksiyalari ostida qoldi[162]. Biroq, 2022-yilgi tergov va tekshiruv natijalariga koʻra, Credit Suisse bankidagi 27 ta maxfiy bank hisob uniki emasligi maʼlum boʻldi[163] va shu sababli 2022-yil 14-sentyabrda Yevropa Ittifoqi unga nisbatan sanksiyalarni bekor qildi[164][165].

Usmonovning yaqin qarindoshlari orasida jiyani - Bobur Usmonov ham bor. U 2009-yilning may oyida Oʻzbekistonning oʻsha paytdagi bosh vaziri va hozirgi prezidenti Shavkat Mirziyoyevning jiyani Diera bilan oila qurdi. Bobur Usmonov 2013-yil 8-may kuni Toshkent shahrida oʻz mashinasida avtohalokatga uchragan. Alisher Usmonovning ikki opasidan 6 nafar jiyani bor: Sanjar va Sarvar Ismoilovlar, Sardor Fatxullaev (Kazoqov) va Asal Narziyeva[166]. Yana bir jiyani – Ganya Usmonova, (1993-yil tugʻilgan) 2017-yil 1-dekabrda oʻzbekistonlik tennischi, Vadja Uzoqovga turmushga chiqqan[167].

Forbes maʼlumotlariga koʻra, Usmonovning Oʻzbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev bilan uzoq oilaviy aloqalari bor[36]. 2017-yil oktyabr oyida Oʻzbekiston havo yoʻllari Oʻzbekiston Prezidentining parvozlari uchun Usmonovning Airbus A340 samolyotini „bozor narxida“ ijaraga oldi. Bu maʼlumotlardan kelib chiqqan xulosa shuki, Usmonov Oʻzbekistonning siyosiy hayotiga aloqasi yoʻq, biroq Oʻzbekistonda uning doʻstlari va qarindoshlari koʻp boʻlgani uchun „Oʻzbekiston rahbariyati yordam soʻrasa, foydasi tegishidan xursand boʻladi“[168][169].

2022-yil 4-may kuni Alisher Usmonov 30 yillik turmushidan so‘ng Irina Viner bilan ajrashish uchun ariza bergan, biroq keyin da’voni qaytarib olgan. 2022-yil 6-iyulda Viner Usmonov bilan ajrashganligini tasdiqladi[170][171].

Yashash joyi

tahrir

Usmonov Surreyda 120 gektar (300 akr) maydonda joylashgan I darajali Tudor saroyi „Sutton Pleys“ga egalik qiladi, uni 2004-yilda 10 million funt sterlingga sotib olgan. 2012-yilda tadbirkor Boris Berezovskiy Usmonovga Sutton Pleys biznes qilish maqsadida berilganini daʼvo qilgan edi lekin Usmonov buni rad etdi[172]. 2008-yilda Usmonov Qatar shayxi Hamad bin Khalifa Al Tanidan London chekkasidagi 4,5 gektar (11 akr) maydonda Regency roʻyxatiga kiritilgan II darajali „Beechwood House“ mulkini 48 million funt sterlingga sotib oldi[173][174]. Usmonov shuningdek, Moskvada 12 gektarlik (30 akr) mulk va Italiyaning Sardiniya orolida villaga ega[173].

Boyligi

tahrir
 
Usmonovning Barselonadagi „Dilbar“ yaxtasi

Usmonov dunyoning eng badavlat 100 kishisi qatoriga kiradi[9]. Suisse Secrets, Panama hujjatlari va FinCEN Files kabi sizdirilgan maʼlumotlarga koʻra, uning boyligi shirkatlar va trestlarning rivojlangan tarmogʻi orqali, shuningdek, uning aktivlarini qarindoshlariga tarqatish orqali saqlanadi[9].

Uning singlisi Saodat Narzievaning 27 ta Shveysariya banki hisob raqami bor, ular orqali milliardlab dollarlar aylanadi. Uning hisoblaridan birida 2011-yilda 2,1 milliard dollardan ortiq mablagʻga ega edi[175].

Usmonov onasining nomi bilan atalgan „Dilbar“ nomli uchta hashamatli yaxtaga egalik qilgan. 2005-yilda u „Oceanco“ kompaniyasidan 60 million dollarlik birinchi „Dilbar“ (hozirgi Luna B) ni sotib oldi[176]. Ikkinchi „Dilbar“ (hozirgi Al Raya) 2008-yilda Lürssen(ingl.)oʻzb.dan 250 million dollarga sotib olingan[177]. 2019-yil holatiga koʻra, u uzunligi boʻyicha 38-oʻrinni egallagan, 110,0 m (361 fut). 2015-yilda Usmonov uchinchi „Dilbar“ni foydalanishga topshirdi, bu umumiy vazni (15 917 gt) boʻyicha dunyodagi eng katta yaxta va uzunligi 156,0 m (512 ft) boʻyicha 6-oʻrinda turadi[178]. Xabar qilinishicha, u 800 million dollarga tushgan, 84 nafar toʻliq vaqtli ekipaj aʼzolari ishlaydi va 180 kub metrli yaxtada oʻrnatilgan eng katta yopiq suzish havzasini oʻz ichiga oladi[179]. Ikkinchi „Dilbar“ni olib kelgach, Usmonov asl nusxasini „Ona“ deb oʻzgartirdi va 2010-yilda sotdi[180]. Keyinchalik u bu jarayonni ikkinchi „Dilbar“ Ona deb oʻzgartirilganda va 2018-yilda oʻrta sharqlik xaridorga sotilganda takrorladi[181]. 2022-yil 2-martda Germaniya hukumati Gamburgdagi „Dilbar“ni 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi tufayli Usmonovga qarshi sanksiyalar doirasida musodara qildi[182]. 2022-yilning 15-aprelida yaxta Germaniya tomonidan muzlatib qoʻyildi, uning egasiga oid tekshiruvlar natijasida „Dilbar“ Usmonovning singlisiga tegishli ekani aniqlandi. Lekin unga ham sanksiya qoʻyilgan edi[183].

Indeks maʼlumotlariga koʻra, 2022-yil 22-fevraldan 15-martgacha Gʻarb Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi ortidan sanksiyalar kiritgani sababli Usmonovning boyligi qariyb chorakga qisqargan[184].

Forbesdagi maqomi va mavqei

tahrir

Forbes jurnali 2012-yilda Usmonovning boyligini 18,1 milliard dollarga baholagan (dunyoda 28-oʻrin, Rossiyada 1-oʻrin)[185].

2012-yil mart oyida Bloomberg Usmonovni Rossiyadagi eng boy odam deb eʼlon qildi va uning boyligini 20 milliard dollarga baholadi[186]. 2012-yil oktyabr oyida u Viktor Vekselbergdan ortda qolib, ikkinchi oʻringa tushib ketdi[187]. 2013—2015-yillarda u Rossiyaning eng boy odamlari roʻyxatida peshqadamlik qilgan. 2012-yilda Forbes jurnali talqiniga koʻra, u dunyoning eng nufuzli odamlari orasida 67-oʻrinni egallagan[188], shu bilan birga, Sports.ru nashrining ta’kidlashicha, u oʻzbek futbolidagi eng nufuzli 30 kishi orasida hamdir[189].

2012-yilda u Bloomberg Markets jurnali maʼlumotlariga koʻra „50 ta eng nufuzli odamlar“ yillik reytingiga kiritilgan[190]. Forbes jurnalining ruscha versiyasi tomonidan tuzilgan 2016-yilgi Rossiyaning eng boy tadbirkorlari roʻyxatida Usmonov 12,5 milliard dollar bilan 3-oʻrinni egalladi[191], va 2017-yilga kelib, 5-oʻringa tushib ketdi, lekin boyligi shu oz vaqt oraligʻida 15,2 milliard dollarga yetgan edi[192]. 2018-yilda 12,5 milliard dollar boyligi bilan 10-oʻrinni egalladi[193]. Biroq, 2020-yilda u Forbes jurnali tomonidan chop etilgan „Rossiyaning eng badavlat 20 ishbilarmonlari“ reytingida 7-oʻringa koʻtarildi[10][11].

2010-yil aprel oyida Britaniyaning The Sunday Times gazetasi Usmonovni Buyuk Britaniyaning eng boy oʻnta kishisi qatoriga kiritdi. U 4,7 milliard funt sterling (oʻtgan yilga nisbatan 213 foizga koʻp) boyligi bilan roʻyxatda oltinchi oʻrinni egallagan[194]. 2013-yil aprel oyida u The Sunday Times Rich List tomonidan Buyuk Britaniyaning eng boy odami deb topildi[195]. 2016-yilda Usmonov Shveysariyaning eng boy 10 nafar rezidenti qatoriga kirdi[196]. 2018-yilda Usmonov Buyuk Britaniyaning 1000 ta eng boy odamlari orasida Sunday Timesning boylar roʻyxati (inglizcha: The Sunday Times Rich List) reytingida sakkizinchi oʻrinni egalladi[197], va 2021-yilda ushbu reytingda oltinchi oʻringa koʻtarildi[6]. 2022-yilda, Gʻarb sanksiyalari qoʻllanilgandan soʻng, Usmonov The Times gazetasiga koʻra, Buyuk Britaniyaning eng boy odamlari oʻntaligidan chiqdi[198].

Xayriya

tahrir

2021-yilda The Sunday Times Usmonovni oʻzining boylar roʻyxatidagi eng saxovatli xayriyachi deb eʼtirof etdi va The Sunday Times Giving List jurnalining 20 yillik tarixi davomida shaxsan va oʻz korxonalari tomonidan xayriya ishlariga 4,2 milliard funt sterlingdan koʻproq xayriya qilganligi haqida xabar berdi[199]. 2012-yilda Rossiyaning Forbes jurnali Usmonovni yilning eng yaxshi xayriyachisi deb topdi[200]. 2006-yilda Usmonov „Sanʼat, fan va sport“ xayriya jamgʻarmasiga asos solgan. Jamgʻarma Londonning Tate Britain(ingl.)oʻzb. koʻrgazmasi bilan yaqin hamkorlik qiladi. Ular birgalikda Rossiyada bir nechta loyihalarni amalga oshirdilar, masalan, 2009-yilda William Turner(ingl.)oʻzb. koʻrgazmasi[201], 2013-yilda Prerafaelitlar koʻrgazmasi kabi koʻrgazmalarni amalga oshirgan[202]. Usmonov bir qator ijtimoiy, madaniy va taʼlimga oid tashkilotlar, jumladan Rossiya geografiya jamiyati(ingl.)oʻzb., Moskva davlat xalqaro munosabatlar instituti(ingl.)oʻzb., Milliy tadqiqot universiteti oliy iqtisodiyot maktabi(ingl.)oʻzb., Sankt-Peterburgdagi Yevropa universiteti(ingl.)oʻzb. va boshqa tashkilotlarning ishonchli vakili hisoblanadi[40]. 2015-yilda u Rimdagi Ulpia Bazilikasini qayta tiklash uchun 1,5 million yevro xayriya qilgan[203].

2020-yil fevralida Usmonov Pierre de Coubertinning 1892-yilgi Olimpiya Manifestini 8,8 million dollarga sotib olgani maʼlum boʻldi[204]. Keyin uni Lozanna Olimpiya muzeyiga sovgʻa qildi[205]. Manifest dunyodagi eng qimmat sport yodgorligiga aylandi[206]. Ikki yil ketma-ket, 2020 va 2021-yillarda Usmonov The Sunday Timesning The Sunday Timesning eng boy 200taligi roʻyxati orasida COVID-19ga qarshi kurashga hissa qoʻshganlar roʻyxatida Rossiya, Oʻzbekiston va Italiyaga qilgan £134,2 mln. miqdorda xayriyasi bilan birinchi oʻrinni egalladi[207]. 2020-yilda Usmonov Financial Times nashriga bergan intervyusida oʻz aktivlarini oilasi va USM rahbariyatiga qoldirishini aytdi:

Menga koʻp odamlar yordam berdi. Shuning uchun men mablagʻlarimni oilam va rahbariyatimga yordam bermoqchiman. 50 foizi oilamga, 50 foizi rahbariyatga, menimcha, ular bunga loyiq.

— Alisher Usmonov[208]

2007-yilning 17-sentyabrida Usmonov rossiyalik marhum violonchelchi Mstislav Rostropovichga tegishli boʻlgan sanʼat kolleksiyasini Sotheby's tomonidan Londonda kim oshdi savdosiga qoʻyilishidan bir necha kun oldin 20 million funt sterlingdan koʻproq toʻlab, sotib olgan. U barcha sanʼat asarlarini Sankt Peterburg yaqinidagi Konstantinovskiy saroyida joylashgan Rossiya davlat muzeyiga bergan. Oʻsha oyning oxirida u oʻn besh yil davomida rossiyalik aktyor Oleg Vidovga tegishli boʻlib kelgan, sovet multfilmlarining katta toʻplamiga huquqlarni sotib oldi. 5–10 million dollarga Usmonov multfilmlar toʻplamini yangi tashkil etilgan Rossiya bolalar telekanaliga sovgʻa qildi[209].

Mukofotlar

tahrir

Rossiyadan

tahrir
 
III darajali „Vatanga xizmatlari uchun“ ordeni bilan taqdirlash, 2018-yil 27-noyabr

Xorijiy davlatlardan

tahrir
  • 1-darajali „Doʻstik“ ordeni (Qozogʻiston, 2018-yil) — „Davlat va jamoat faoliyatidagi xizmatlari, mamlakat madaniy taraqqiyotiga, xalqlar oʻrtasidagi doʻstlik va hamkorlikni mustahkamlashga qoʻshgan salmoqli hissasi uchun“[96];
  • ІI darajali „Doʻstik“ ordeni (Qozogʻiston, 2011-yil) — „Jamiyatda oʻzaro totuvlikni saqlash borasidagi samarali faoliyati, xalqlar oʻrtasida tinchlik, doʻstlik va hamkorlikni mustahkamlashdagi xizmatlari uchun“[96];
  • „Shon-sharaf“ ordeni (Janubiy Osetiya, 2011-yil 29-may) — „Xalqlar oʻrtasidagi doʻstlik va hamkorlikni rivojlantirish va mustahkamlashga qoʻshgan ulkan hissasi, faol xayriya faoliyati va Janubiy Osetiya Respublikasi xalqiga ijtimoiy ahamiyatga ega obyektlarni qurishda koʻrsatayotgan yordami uchun“[220];
  • Italiya Respublikasining „xizmatlari uchun“ ordeni (Italiya, 10-oktyabr 2016-yil)[221] — „Rossiya-Italiya munosabatlariga qoʻshgan hissasi va Alisher Usmonovning 1924-yildan beri Italiyaning Rossiya Federatsiyasidagi elchixonasi joylashgan Moskvadagi Berg manorini Kapitolin muzeylaridagi Horatii va Kuriatii zalini qayta tiklash; Quirinal maydonidagi Dioskuri favvorasi va Rimdagi Trayan forumi restavratsiya qilish loyihalarida ishtirok etgani uchun yuksak minnatdorlik belgisi sifatida“[222];
  • „El-yurt hurmati“ ordeni (O‘zbekiston, 2018-yil 29-avgust) — „Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy-gumanitar aloqalarni mustahkamlashga qoʻshgan ulkan hissasi, Oʻzbekiston Respublikasi bilan Rossiya Federatsiyasi hamkorligi doirasida mamlakatda yirik investitsiya loyihalarini samarali amalga oshirayotgani, boy tarixiy meros va milliy qadriyatlarni tiklash va asrab-avaylash maqsadida Oʻzbekistonda noyob ma’naviy-ma’rifiy majmualarni barpo etishda faol ishtirok etgani, Vatanga boʻlgan samimiy muhabbati bilan yoshlarga ibrat boʻlishi, shuningdek, respublika sporti va turizm salohiyatini rivojlantirishga koʻmaklashgani uchun“[223].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Davos 2014 Participant List“. https://data.qz.com.
  2. ↑ „Alisher Usmanov“. http://russia-ic.com.
  3. ↑ ФАН. „Алишер Усманов развелся с Ириной Винер“ (ru). Яндекс.Новости (2022-yil 6-iyul). 2022-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-iyul.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 „Усманов, Алишер Бурханович“. ТАСС. 2017-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 18-may.
  5. ↑ „Алишер Усманов — биография“ (deadlink). Ведомости. 2013-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 12-iyun.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Усманов и Абрамович попали в топ-10 самых богатых бизнесменов Великобритании“. ТАСС. 2021-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-may.
  7. ↑ https://www.bloomberg.com/billionaires/
  8. ↑ „Алишер Усмоновнинг дунё бойлари рейтингидаги ўрни маълум бўлди“. Bugun.uz. 2021-yil 3-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 3-avgust. (Wayback Machine saytida 2021-08-03 sanasida arxivlangan)
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 „Sanctioning an Oligarch Is Not So Easy: Why the Money Trail of Alisher Usmanov, One of Russia's Wealthiest Men, Is Difficult to Follow“ (en). OCCRP. 2022-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-mart.
  10. ↑ 10,0 10,1 „Профиль филантропа“. Росбизнесконсалтинг (2020-yil 13-may). Qaraldi: 2020-yil 14-may.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Foy, Henry. „Alisher Usmanov: 'I was never what you could call an oligarch'“. Financial Times (2020-yil 3-yanvar). 2022-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-fevral.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Alisher Usmanov“. Forbes (2007-yil 3-avgust). 2017-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 24-avgust.
  13. ↑ „Metalloinvest History“. metalloinvest.com. 2016-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-mart.
  14. ↑ Kremlin Cash Behind Billionaire's Twitter and Facebook Investments (Wayback Machine saytida 14-fevral 2021-yil sanasida arxivlangan) (The New York Times)
  15. ↑ „Digital Sky Technologies ("DST") Changes Name to Mail.ru Group“. 2010-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
  16. ↑ „USM Holdings – Internet“. Usm-group.com. 19-oktyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-dekabr 2013-yil.
  17. ↑ Russian Capitalist Wiki contributors, "Alisher Usmanov" (Wayback Machine saytida 12-noyabr 2013-yil sanasida arxivlangan). Russian Capitalist Wiki. Retrieved 19-mart 2014-yil.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 „Oligarch Usmanov stands aside as FIE President in wake of EU sanctions“. www.insidethegames.biz (2022-yil 1-mart). 2022-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
  19. ↑ „Alisher Usmanov“. https://www.forbes.com. Forbes.
  20. ↑ „Alisher Usmanov re-elected as FIE President“. https://kun.uz. Kun.uz.
  21. ↑ „The candidacy of Alisher Usmanov is again nominated for the post of president of FIE“. https://www.olympic.uz. Olymic.uz.
  22. ↑ „Сечин, Токарев, Усманов, Авен, Фридман включены в чёрный список ЕС“. 2022-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-fevral.
  23. ↑ „Любовь к Германии может дорого обойтись Алишеру Усманову“. 2022-yil 25-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-sentyabr.
  24. ↑ Valentina Pop; Sam Fleming; Max Seddon. „EU freezes assets of Russia's leading oligarchs and allies of Putin“. The Financial Times (2022-yil 28-fevral). 2022-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-fevral.
  25. ↑ „Британия ввела санкции против Усманова и Шувалова“. 2022-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-mart.
  26. ↑ „США объявили о санкциях против Пескова, Усманова, Токарева и Ротенбергов“. Интерфакс. 2022-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-mart.
  27. ↑ „Япония ввела новые санкции против России“. NEWS.ru. 2022-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-mart.
  28. ↑ „Канада ввела санкции против миллиардеров Абрамовича и Усманова“. Forbes.ru. 2022-yil 18-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-mart.
  29. ↑ „Австралия ввела санкции против Абрамовича и Усманова“. «Секрет фирмы». 2022-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-mart.
  30. ↑ Nick Wadhams; Jennifer Jacobs. „U.S. Sanctions Usmanov, Prigozhin, Tokarev, Other Russian Elites“. Bloomberg News (2022-yil 3-mart). 2022-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-mart.
  31. ↑ „US oligarch sanctions list exempts Usmanov's companies“ (en). www.intellinews.com (2022-yil 4-mart). 2022-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
  32. ↑ „Treasury Sanctions Russians Bankrolling Putin and Russia-Backed Influence Actors“ (en). U.S. Department of the Treasury. 2022-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-mart.
  33. ↑ „США составили список из 50 россиян, санкционный контроль за которыми приоритетен“. Интерфакс. 2022-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-mart.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 34,4 34,5 „УСМАНОВ Алишер Бурханович“. 2022-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-iyun.
  35. ↑ „Russia's richest man is out to prove a point“ (en). Reuters (2012-yil 28-sentyabr). 2022-yil 25-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-mart.
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 „Алишер Усманов“. Forbes. Forbes (2019-yil 1-iyul). 2019-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 20-dekabr.
  37. ↑ „Алишер Усманов“. Forbes. Forbes (2019-yil 1-iyul). 2019-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 20-dekabr.
  38. ↑ „Усманов Алишер Бурханович | Компрометирующая информация“. www.informacia.ru. 2021-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-avgust.
  39. ↑ 39,0 39,1 Raghavan, Anita „The Hard Man of Russia“. Forbes. 2-oktyabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-avgust 2017-yil.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 „Alisher Usmanov – founder of Metalloinvest“. metalloinvest.com. 2013-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-fevral.
  41. ↑ Cobain, Ian. „The colourful life of football's latest oligarch“ (2007-yil 19-noyabr). 2014-yil 6-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-dekabr.
  42. ↑ „Усманов Алишер Бурханович“. Фонд развития МГИМО. 2021-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-fevral.
  43. ↑ Ирина Малкова, Иван Васильев. „Диссергейт: насколько честно получали ученые степени российские миллиардеры?“ (ru). Forbes (Россия) (2013-yil 3-iyun). 2021-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 6-fevral.
  44. ↑ Латынина Ю. Л. Код доступа[sayt ishlamaydi] // Эхо Москвы, 20.05.2017
  45. ↑ „Усманов против Навального: публичная полемика“. BBC Russian (18-may 2017-yil). 2017-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-may 2017-yil.
  46. ↑ Обвинения Алишера Усманова в изнасиловании: откуда они взялись и как бизнесмен их опровергал (Wayback Machine saytida 2023-03-23 sanasida arxivlangan) // Meduza, 19.05.2017
  47. ↑ Who Owns Football?: Models of Football Governance and Management in International Sport. Routledge, 13-sentyabr 2013. ISBN 9781317996354. Qaraldi: 2022-yil 17-mart. 
  48. ↑ Soviet Analyst. Soviet Analyst, 1998. Qaraldi: 2022-yil 17-mart. 
  49. ↑ Kramer, Andrew E.. „A Russian Magnate's Facebook Bet Pays Off Big“ (2012-yil 16-may). 2022-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-mart.
  50. ↑ 50,0 50,1 „Alisher Usmanov in spotlight over Wikipedia profile“. the Guardian (2012-yil 18-noyabr). 2022-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-mart.
  51. ↑ „Обвинения Алишера Усманова в изнасиловании: откуда они взялись и как бизнесмен их опровергал“. Meduza.io. 2017-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 25-may.
  52. ↑ 52,0 52,1 Weaver, Courtney; Clover, Charles. „Alisher Usmanov: Uzbek eyes a prize listing“ (2012-yil 16-noyabr). 2013-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 25-fevral.
  53. ↑ 53,0 53,1 Cobain, Ian. „Usmanov's responses to Guardian questions“ (19-noyabr 2007). 1-sentyabr 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-dekabr 2012.
  54. ↑ „Усманов, Алишер“. Lenta.ru. 2017-yil 24-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 19-may.
  55. ↑ „Alisher Usmanov – An Apology“. Asia Times Online (2011-yil 2-mart). 2013-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 20-aprel.
  56. ↑ Алишер Усманов: миллиарды и человеческие отношения (Wayback Machine saytida 2023-06-03 sanasida arxivlangan) // Forbes, 23.04.2012
  57. ↑ Alisher Usmanov: Ya biznesmen ponevole (Wayback Machine saytida 2018-07-11 sanasida arxivlangan) // Комсомольская правда, 19.09.2007
  58. ↑ „Alisher Usmanov and Irina Viner : The story of the Muslim Billionaire and his Jewish wife“. Jewish Business News (2013-yil 1-fevral). 2013-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 17-dekabr.
  59. ↑ Raghavan, Anita. „The Hard Man of Russia“. Forbes (2010-yil 12-mart). 2013-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 13-oktyabr.
  60. ↑ „These are the Russian oligarchs circling Putin“. ctech (2022-yil 14-mart). 2022-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-mart.
  61. ↑ „LONG READ: Alisher Usmanov, the path of a game-changer“ (en). www.intellinews.com (2020-yil 11-may). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  62. ↑ „USM Holdings – Company – Alisher Usmanov“. Usm-group.com. 2013-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 17-dekabr.
  63. ↑ „Hard man of Russia who made his pile through steel“. The Guardian (2007-yil 31-avgust). 2007-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-aprel.
  64. ↑ Spencer Woodman. „Kremlin-Owned Firms Linked To Major Investments in Twitter And Facebook“. ICIJ (2017-yil 5-noyabr). 2017-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 19-noyabr.
  65. ↑ „Usmanov leaves position as Gazprom Investholding CEO“. Interfax. 2018-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 25-iyul.
  66. ↑ Андрей Владимирович Скоч — депутат Госдумы, меценат и общественный деятель. (dp.ru)
  67. ↑ Скоч Андрей Владимирович — депутат Государственной думы Российской Федерации шести созывов. (stories-of-success.ru)
  68. ↑ Биография депутата и руководителя фонда «Поколение» Андрея Скоча (theperson.pro)
  69. ↑ Скоч Андрей Владимирович: карьера в Госдуме и благотворительность | Агентство деловых новостей "Бизнес-вектор" (business-vector.info)
  70. ↑ Андрей Скоч (pg21.ru)
  71. ↑ Благотворительные проекты депутата и бизнесмена Андрея Скоча (ktotakoj.ru)
  72. ↑ „USM Holdings - Company - About us“. 2013-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-mart.
  73. ↑ „The world's richest people 2006 Vasiliy Anisimov“. Forbes.com. 17-sentyabr 2007da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29-sentyabr 2007.
  74. ↑ 74,0 74,1 „Facebook bet pays off for Russia's Usmanov“ (en). Reuters (2012-yil 17-may). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  75. ↑ „Usmanov and Partners join assets in USM Holdings“. 2014-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 12-yanvar. Usmonov va hamkorlari USM Holdings metalminingwire.com aktivlariga qo'shilishdi.
  76. ↑ „Russian steel baron snaps up Medusa stake“. The West.com.au (2007-yil 28-iyun). 24-oktyabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-sentyabr 2007-yil.
  77. ↑ „Metalloinvest“. 2013-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 8-dekabr. metalloinvest.com.
  78. ↑ Behrmann, Elisabeth.. „Strike Resources places $103m shares with Gallagher Holdings“. The Australian (2008-yil 28-iyul). 2008-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
  79. ↑ Lingle, Samuel „Virtus.Pro receives investment that could hit $100 million“. The Daily Dot (15-oktyabr 2015-yil). 2015-yil 8-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 18-noyabr.
  80. ↑ „Tycoon Usmanov's Firms to Build Plant for Greener Iron Products“ (en). Bloomberg.com (2021-yil 28-fevral). 2021-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
  81. ↑ „Operations begin at Udokan, Russia's largest copper deposit“ (en). www.intellinews.com (2020-yil 10-avgust). 2021-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
  82. ↑ „Operations begin at Udokan, Russia's largest copper deposit“ (en). www.intellinews.com (2020-yil 10-avgust). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  83. ↑ Olson, Parmy „A Q&A With Internet Guru Yuri Milner: Moving On From Russia And The Future Of E-Commerce“ (en). Forbes. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  84. ↑ „Russia's Usmanov sells $530 million Mail.Ru stake“ (en). Reuters (2013-yil 28-fevral). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  85. ↑ Rapoza, Kenneth „Could Messaging App Telegram Be The Next Best SPAC?“ (en). Forbes. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  86. ↑ Wilson, Jonathan. „The Russian Invasion's Premier League Fallout“. Sports Illustrated. 16-mart 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-mart 2022-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  87. ↑ Kramer, Andrew E. „A Russian Magnate's Facebook Bet Pays Off Big“ (en). CNBC (2012-yil 16-may). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  88. ↑ Olson, Parmy „Meet The Russians Who Hooked Up Facebook And Goldman Sachs“ (en). Forbes. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  89. ↑ Dembosky, April. „Usmanov's Mail.ru cashes in on Facebook recovery“. Financial Times (5-sentyabr 2013-yil). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  90. ↑ „Twitter deal values company at 8bn dollars“ (en-GB). Channel 4 News (2011-yil 2-avgust). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  91. ↑ Kramer, Mark Scott and Andrew E. „Russian Tech Giant Cashes In on Facebook's Recovery“ (en). DealBook (5-sentyabr 2013). 2022-yil 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  92. ↑ „Billionaire Usmanov bets on Apple's growth after Facebook“ (2013-yil 30-aprel). 2022-yil 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  93. ↑ „Russian billionaire Usmanov sells his shares in Apple, Facebook“. akipress.com. 2021-yil 22-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  94. ↑ Cutmore, Geoff, and Antonia Matthews, "My Alibaba investment up over 500%: Russian billionaire" (Wayback Machine saytida 9 July 2015 sanasida arxivlangan), CNBC.com, 24-noyabr 2014-yil. Qaytarildi:25-noyabr 2014-yil
  95. ↑ „Alibaba goes big on Russia with joint venture focused on gaming, shopping and more“ (en-US). TechCrunch. 14-oktyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-oktyabr 2018-yil.
  96. ↑ 96,0 96,1 96,2 „Alibaba Sets Up $2 Billion Russia Venture With Kremlin Help“. Bloomberg.com (11-sentyabr 2018). 24-sentyabr 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-oktyabr 2018.
  97. ↑ Cora. „Russian Billionaire Alisher Usmanov's Immense Airbus A340“. Luxedb.com (2013-yil 7-noyabr). 2013-yil 17-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 17-dekabr.
  98. ↑ „Metals Mogul Buys Music TV Channel“. Kommersant.com (2007-yil 25-iyun). 2007-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 27-sentyabr.
  99. ↑ „USM Holdings - Media“. 2013-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-mart.
  100. ↑ „Алишер Усманов продаст телевизионный бизнес“ (ru). Ведомости. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  101. ↑ „Алишер Усманов досрочно ушёл с должности гендиректора "Газпром инвестхолдинга"“. Ведомости. 2016-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 17-fevral.
  102. ↑ „Russian buys Dein's Arsenal stake“. BBC News (2007-yil 30-avgust). 2016-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 30-avgust.
  103. ↑ „Usmanov ups the ante at Arsenal“. BBC (18-sentyabr 2007). 2017-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 31-iyul.
  104. ↑ „Alisher Usmanov increases Arsenal stake“. Telegraph (2008-yil 15-fevral). 2008-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-aprel.
  105. ↑ Nakrani, Sachin. „Arsenal warn Usmanov to beware of derailing the club's title bid“. The Guardian (2008-yil 23-fevral). 2008-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-aprel.
  106. ↑ „Usmanov 'no plans on Arsenal bid'“. BBC (2008-yil 28-fevral). 2009-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 29-fevral.
  107. ↑ „Kroenke content with Gunners 'partnership'“. ESPN Soccernet (1-sentyabr 2007). 2009-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 25-oktyabr 2007.
  108. ↑ „US businessman Stan Kroenke agrees bid to buy Arsenal“. BBC News (2011-yil 11-aprel). 2021-yil 22-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-aprel.
  109. ↑ „'Fan' Alisher Usmanov vows not to sell stake in Arsenal“. BBC News (2011-yil 13-aprel). 2021-yil 22-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 13-aprel.
  110. ↑ „Alisher Usmanov increases Arsenal stake beyond 29%“. BBC News (2011-yil 21-iyun). 2011-yil 21-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 21-iyun.
  111. ↑ Murray, Ewan. „Rangers' Ally McCoist angry that historic shares in Arsenal were sold“. The Guardian (2012-yil 24-fevral). 2017-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-dekabr.
  112. ↑ „Red & White Share Position in Arsenal Holdings PLC – London Stock Exchange“. www.londonstockexchange.com. 23-sentyabr 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 23-sentyabr.
  113. ↑ 113,0 113,1 „Alisher Usmanov's letter to the Arsenal board“. BBC News (2012-yil 5-iyul). 2012-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 7-iyul. „You can try and put a good face on a bad game for as long as you want, pontificating about the merits of this model, but it will not hide the obvious fact that it just does not allow our great manager to fully realise his managerial talent and deliver success for the fans who are paying the highest prices in the land ... Yet again we are faced with losing our true marquee player at the club because we cannot assure him of the future direction and give confidence that we can win trophies.“.
  114. ↑ „Usmanov launches new attack on Arsenal board“. Goal.com (2012-yil 6-avgust). 2012-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 23-avgust.
  115. ↑ Wilmot, Lee „Alisher Usmanov believes Arsenal can be the greatest team in the world“. Football.London (2022-yil 1-mart). 2022-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
  116. ↑ „Everton announce Finch Farm deal“. Toffeeweb. 2017-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-mart.
  117. ↑ Kirkbride, Phil „MegaFon expand Everton partnership to strengthen Usmanov ties“ (en). Liverpool Echo (28-oktyabr 2020). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  118. ↑ Whitehead, Greg O'Keeffe and Jacob „Everton suspend sponsorships with Russia-linked companies USM, Megafon and Yota“. The Athletic. 2022-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
  119. ↑ „Hall of Fame: Usmanov, Alisher Burkhanovich“. FIE. 2014-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  120. ↑ Yuliya Fedorinova.. „Billionaire Usmanov Re-Elected Head of World Fencing Federation“. Bloomberg (2012-yil 8-dekabr). 2014-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 5-mart.
  121. ↑ „Alisher Usmanov re-elected by FIE“ (en-GB). SportsPro (2016-yil 29-noyabr). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  122. ↑ „INTERNATIONAL FENCING FEDERATION - The International Fencing Federation official website“. INTERNATIONAL FENCING FEDERATION - The International Fencing Federation official website. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  123. ↑ „Putin congratulates Usmanov on reelection as president of International Fencing Federation - Sport - TASS“. 2022-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
  124. ↑ „TWELVE FENCING MEDALS AT TOKYO 2020“ (en-US). BRITISH FENCING (2017-yil 9-iyun). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  125. ↑ „'Unfair': One of Putin's favourite Russian billionaires is absolutely filthy“. news.com.au. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
  126. ↑ Patrick Burke.. „FIE approves return of Russian and Belarusian fencers in time for start of Paris 2024 qualifying“. insidethegames.biz (2023-yil 10-mart).
  127. ↑ James Appell.. „Kiev make mincemeat of Spartak“. ESPN Soccernet (2008-yil 14-avgust). 2012-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 22-dekabr.
  128. ↑ Franklin Mossop; Lawrence Booth; Matthew Cunningham. „Men behaving badly“ (2003-yil 8-may). 2013-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 22-dekabr.
  129. ↑ „Usmanov to Sponsor Dynamo“. The Moscow Times.com. 2017-yil 31-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 31-iyul.
  130. ↑ Ben Sillis. „What can $100 million buy an eSports team?“. redbull.com. 2017-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-mart.
  131. ↑ 131,0 131,1 Kelso, Paul. „Usmanov aims legal arsenal at bloggers“. The Guardian (13-sentyabr 2007). 2008-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-aprel.
  132. ↑ 132,0 132,1 „Craig Murray censored for attacking Alisher Usmanov, potential Arsenal chairman“. UK Indymedia. 2008-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 18-sentyabr.
  133. ↑ Renaissance of "Power Broker" of Uzbek Policy (Wayback Machine saytida 4-fevral 2017 sanasida arxivlangan), Muslim Uzbekistan, 20-fevral 2003, retrieved 26-sentyabr 2007.
  134. ↑ Khaknazarov, Usman. „Renascence of "Power Broker" of Uzbek Policy: Or how Uzbek president Islam Karimov is reverting to the hands of his first master“. muslimuzbekistan.com (2003-yil 20-fevral). 2006-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 21-dekabr.
  135. ↑ Roger Pearson. „Mail on Sunday apologises to Russian billionaire over links to "rape and murder" allegations“ (en-US). Press Gazette. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  136. ↑ „Indymedia UK Facing Legal Censorship… again!“. IMC-UK (6-oktyabr 2007). 4-sentyabr 2008da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 6-oktyabr 2007.
  137. ↑ „Public Service Announcement“. Chicken Yoghurt. 11-oktyabr 2007da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-sentyabr 2007.
  138. ↑ 138,0 138,1 138,2 Russia media managers fired "over anti-Putin pictures" (Wayback Machine saytida 22-dekabr 2017 sanasida arxivlangan), BBC (13-dekabr, 2011-yil)
  139. ↑ 139,0 139,1 139,2 Russian journalists condemn 'gag' after Putin story (Wayback Machine saytida 18-iyun 2019 sanasida arxivlangan), BBC (14-dekabr 2019)
  140. ↑ 140,0 140,1 Sparkes, Matthew. „Finsbury edited Alisher Usmanov's Wikipedia page“ (2012-yil 12-noyabr). 2018-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-aprel.
  141. ↑ Kenber, Billy; Ahmed, Murad. „PR firm of Oligarch Alisher Usmanov cleaned up his entry in Wikipedia“ (2012-yil 12-noyabr). 2012-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-noyabr.
  142. ↑ „CIPR and Wikimedia UK respond to reports of RLM Finsbury editing Wikipedia pages for Alisher Usmanov“. Chartered Institute of Public Relations (2012-yil 12-noyabr). 9-oktyabr 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-oktyabr 2015.
  143. ↑ „Senators call on Trump administration to add two Putin cronies to Russia report“. Roger Wicker subdomain of US Senate site (2018-yil 17-yanvar). 2020-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 24-iyun.
  144. ↑ „Consolidated List of Financial Sanctions Targets in the UK“. Office of Financial Sanctions Implementation, HM Treasury (2023-yil 13-aprel). Qaraldi: 2023-yil 16-aprel.
  145. ↑ „Sanktionen gegen Russland: Ein Schiff muss bleiben“ (de). tagesschau.de. 2022-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-aprel.
  146. ↑ Chazan, Guy. „Sanctions-hit Russian oligarch wins rare legal battle over property searches“. Financial Times (2023-yil 26-may). Qaraldi: 2023-yil 31-may.
  147. ↑ Diehl, Jörg; Lehberger, Roman. „Alischer Usmanow: Ermittlungen wegen Geldwäsche - Gericht kippt Durchsuchungen bei Oligarch“ (de). Der Spiegel (2023-yil 26-may). Qaraldi: 2023-yil 31-may.
  148. ↑ „Decision on lifting EU sanctions against Alisher Usmanov and sisters expected soon“ (en). The Guardian (2022-yil 8-iyun). Qaraldi: 2022-yil 25-dekabr.
  149. ↑ „INVESTIGATION: New evidence raises questions over the EU's decision to sanction Russian oligarch Usmanov's sister“ (en). intellinews.com (2022-yil 28-aprel). Qaraldi: 25-dekabr 2022.
  150. ↑ Council Decision (CFSP) 2022/1530 of 14 September 2022 amending Decision 2014/145/CFSP concerning restrictive measures in respect of actions undermining or threatening the territorial integrity, sovereignty and independence of Ukraine (inglizcha), 15-sentyabr 2022, qaraldi: 25-dekabr 2022{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  151. ↑ „Sister of oligarch Alisher Usmanov removed from EU sanctions list“ (en). The Guardian (16-sentyabr 2022). Qaraldi: 2022-yil 25-dekabr.
  152. ↑ Foy, Henry; Seddon, Max „Uzbekistan lobbies EU to lift sanctions on Alisher Usmanov“. Financial Times (2022-yil 9-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 18-dekabr.
  153. ↑ „Ukraine seizes property of Russian oligarch Usmanov worth almost US$54m“. Qaraldi: 2022-yil 28-dekabr.
  154. ↑ „Киев: В Украине арестовано имущество российского олигарха Усманова“. www.aa.com.tr. Qaraldi: 2023-yil 27-yanvar.
  155. ↑ „Биография Ирины Винер“. finparty.ru (2018). 2021-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 11-dekabr.
  156. ↑ 156,0 156,1 Татьяна Юкиш. „Наследники финансовых престолов.“.  Рейтинг. За год в российских богатых фамилиях появились новые отпрыски. Но условные наследства уменьшились в разы не из-за этого. Виновато резкое падение интереса к отечественным активам. (deadlink). Журнал «Финанс.» № 31—32 (314—315) (2009-yil 31-avgust). 2014-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-avgust.
  157. ↑ Романов Е., Иванова О. Алишер Усманов: влюблён в «Арсенал», как мужчина в женщину (Wayback Machine saytida 2023-02-26 sanasida arxivlangan) // Конкурент. — 12-may 2010-yil.
  158. ↑ Надежда РусинаАлишер Усманов одолжил Ирине Винер 2 млрд рублей на строительство «Олимпийской деревни» // gzt.ru, 07.10.2010.
  159. ↑ „Наследник Алишера Усманова застроит "Новую Москву"“ (ru). Редакция ГдеЭтотДом.РУ (2012-yil 22-mart). 2014-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 16-mart.
  160. ↑ Алишер Усманов: миллиарды и человеческие отношения (Wayback Machine saytida 2023-06-03 sanasida arxivlangan) // Forbes, 23.04.2012
  161. ↑ Халима Мирсияпова. „Алишер Усманов: «У меня нет наследников».“. Богатейший российский бизнесмен, занявший первое место в рейтинге главных российских меценатов, объяснил Forbes, почему он тратит столько денег на благотворительность. Forbes (2013-yil 30-avgust). 2013-yil 31-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-avgust.
  162. ↑ „COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2022/581“. eur-lex. Qaraldi: 2023-yil 17-yanvar.
  163. ↑ „INVESTIGATION: New evidence raises questions over the EU’s decision to sanction Russian oligarch Usmanov’s sister“ (en). intellinews.com (2022-yil 28-aprel). Qaraldi: 2023-yil 18-yanvar.
  164. ↑ BFM.ru. „ЕС исключил Жириновского из санкционного списка“ (ru). BFM.ru - деловой портал. Qaraldi: 2023-yil 18-yanvar.
  165. ↑ „Sister of oligarch Alisher Usmanov removed from EU sanctions list“ (en). the Guardian (16-sentyabr 2022-yil). Qaraldi: 2023-yil 18-yanvar.
  166. ↑ „Племянник миллиардера Алишера Усманова погиб в ДТП“. Forbes (2013-yil 8-may). — „В среду ряд СМИ сообщил, что 29-летний племянник миллиардера Бабур Усманов погиб в ДТП в Ташкенте. Сообщалось, что в Узбекистан он прибыл на свадьбу из Швейцарии, где проживает с супругой — племянницей премьер-министра Узбекистана Шавката Мирзиеева“. 2015-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-avgust.
  167. ↑ „РОССИЯЛИК МИЛЛИАРДЕР АЛИШЕР УСМОНОВНИНГ ЖИЯНИ ЎЗБЕКИСТОНЛИККА ТУРМУШГА ЧИҚДИ“. Darakchi. 2017-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-dekabr.
  168. ↑ 2017-yil/59e220639a79479ca6071ce8 „Президент Узбекистана арендовал самолет у Алишера Усманова“. Росбизнесконсалтинг. РБК (14-oktyabr 2017-yil). 2019-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 20-dekabr.
  169. ↑ Игорь Дробышев. „Алишер Усманов: вас согреет солнце Ташкента“. Журнал МГИМО, № 2—2019 (2019). 2020-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-yanvar.
  170. ↑ „Алишер Усманов подал на развод с Ириной Винер“. 2022-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-may.
  171. ↑ „Ирина Винер подтвердила развод с бизнесменом Алишером Усмановым“. Росбизнесконсалтинг. РБК (2022-yil 6-iyul). 2022-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-iyul.
  172. ↑ Alex Spence.. „Arsenal tycoon's stately home was a 'sweetener in deal with oligarch'“. Sunday Times (2012-yil 11-fevral). 2016-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-mart.
  173. ↑ 173,0 173,1 Helen Davies.. A League of His Own. Sunday Times (2008-yil 18-may).
  174. ↑ „Tycoon's basement plans labelled 'blot under the landscape' by furious neighbours“. Evening Standard (2011-yil 31-may). 2016-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-mart.
  175. ↑ „Oligarch linked to billions in 27 Swiss bank accounts in sister's name | Alisher Usmanov | the Guardian“. TheGuardian.com (2022-yil 22-mart). 2022-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-mart.
  176. ↑ „Inside LUNA B Yacht • Oceanco • 2005 • Owner Robert Friedland“. SuperYachtFan. Qaraldi: 22-oktyabr 2022.
  177. ↑ „Inside the Crazy US$250,000,000 [Al RAYA Yacht“]. www.superyachtfan.com. 28-oktyabr 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-oktyabr 2019.
  178. ↑ „A new look at the world's largest yacht: Dilbar“ (en). www.superyachttimes.com. 28-oktyabr 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-oktyabr 2019.
  179. ↑ „Video: Lürssen 156m superyacht Dilbar delivered to owner“ (en). Boat International. 28-oktyabr 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-oktyabr 2019.
  180. ↑ „Superyacht Ona sold by Burgess and renamed Natita“. SuperYacht Times. Qaraldi: 22-oktyabr 2022.
  181. ↑ „Mega yacht ONA ex.Dilbar sold and renamed RAYA – Yacht Charter & Superyacht News“. www.charterworld.com. 2019-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-oktyabr 2019.
  182. ↑ Tognini, Giacomo „Germans Seize Russian Billionaire Alisher Usmanov's Mega-Yacht“ (en). Forbes. 2022-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-mart.
  183. ↑ „Germany seizes world's largest superyacht 'Dilbar' belonging to Russian billionaire“ (en). The Independent (2022-yil 14-aprel). 2022-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 14-aprel.
  184. ↑ „Who is Alisher Usmanov, the sanctioned Russian billionaire said to be one of Putin's 'favorite oligarchs'?“. news.yahoo.com. 2022-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-mart.
  185. ↑ The World’s Billionaires 2011 (Wayback Machine saytida 2023-03-24 sanasida arxivlangan) // Forbes.com(ingl.)
  186. ↑ Kozyrev M., Pronina L. and Fedorinova Yu.. „Richest Russian Alisher Usmanov Aided by Facebook as Billionaire“ (en). Bloomberg (2012-yil 5-mart). 2012-yil 7-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 6-mart.
  187. ↑ Bloomberg: Вексельберг — самый богатый человек России (Wayback Machine saytida 2013-09-26 sanasida arxivlangan)Русская служба Би-би-си,
  188. ↑ Самые влиятельные люди мира — 2012 (Wayback Machine saytida 2023-05-28 sanasida arxivlangan)Forbes
  189. ↑ „30 самых влиятельных людей узбекского футбола 2017. Часть 3 (18-13 места)“. Sports.ru. 2017-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 22-dekabr.
  190. ↑ Most Influential 50’s New Names Show Shakeup in Finance (Wayback Machine saytida 2013-09-21 sanasida arxivlangan). Bloomberg Markets Magazine
  191. ↑ 200 богатейших бизнесменов России — 2016 (Wayback Machine saytida 2023-03-08 sanasida arxivlangan). Forbes.
  192. ↑ „200 богатейших бизнесменов России“. Forbes (2017). 2022-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18 мая 2017.
  193. ↑ „Алишер Усманов“. Forbes. 2018-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 27-dekabr.
  194. ↑ The Sunday Times Rich List 2010: fortunes of super-rich soar by a third — Sunday Times Rich List (Wayback Machine saytida 2011-10-11 sanasida arxivlangan) // business.timesonline.co.uk
  195. ↑ „Russian tycoon Usmanov tops Sunday Times Rich List“. www.bbc.co.uk (20 апр. 2013 г.). 2022-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-mart.
  196. ↑ Усманов попал в топ-10 рейтинга самых богатых жителей Швейцарии (Wayback Machine saytida 2023-05-29 sanasida arxivlangan) — Forbes.ru, 02.12.2016 13:16
  197. ↑ „The Sunday Times включила Усманова в десятку богатейших людей Британии“. РБК. 29-sentyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-sentyabr 2018-yil.
  198. ↑ „FT узнала, что Узбекистан попросил ЕС снять санкции с Усманова“. www.rbc.ru. Росбизнесконсалтинг (2022-yil 9-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 9-noyabr.
  199. ↑ „Alisher Usmanov net worth — Sunday Times Rich List 2021“ (en). 2021-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 21-may.
  200. ↑ „Филантроп года: Алишер Усманов“ (ru). Forbes.ru. 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  201. ↑ „Turner Exhibition Opens in Russia | Tate“. tate.org.uk. 2016-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-mart.
  202. ↑ „Our work in arts | British Council | Pre-Raphaelites: Victorian Avant-Garde“. britishcouncil.ru. 2013-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 21-mart.
  203. ↑ „Russian tycoon to fund restoration of ancient Roman Basilica“. Reuters (2015-yil 14-aprel). 2015-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 30-iyun.
  204. ↑ Reuters. „Alisher Usmanov donates £6.8m Olympic manifesto to Games museum“ (en-GB). The Guardian (2020-yil 10-fevral). 2020-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 12-fevral.
  205. ↑ Ramsay, George „Russian oligarch Alisher Usmanov donates $8.8 million Olympic manifesto to museum“. CNN (2020-yil 10-fevral). 2020-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 12-fevral.
  206. ↑ Hyde, Marina. „Alisher Usmanov's remedy for love? New love. And a £6.8m Olympic manifesto | Marina Hyde“ (en-GB). The Guardian (2020-yil 12-fevral). 2020-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 12-fevral.
  207. ↑ Sunday Times Giving List 2020: Stormzy breaks new ground (Wayback Machine saytida 18-may 2020 sanasida arxivlangan) The Sunday Times, 16-may 2020.
  208. ↑ Foy, Henry. „Alisher Usmanov: 'I was never what you could call an oligarch'“. Financial Times (2020-yil 3-yanvar). 2021-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-noyabr.
  209. ↑ BBC.. „Billionaire buys entire auction“. BBC News (2007-yil 17-sentyabr). 2017-yil 7-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 22-iyun.
  210. ↑ „Путин поздравил Алишера Усманова с юбилеем“. 10-sentyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-sentyabr 2018-yil.
  211. ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 06.07.2013 г. № 608 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»“. 2018-yil 19-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 19-noyabr.
  212. ↑ „Основатель“. Алишер Усманов. ООО УК «Металлоинвест». 2015-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-avgust.
  213. ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 17.03.2004 г. № 365“. Президент России. 2018-yil 19-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 19-noyabr.
  214. ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 11.06.2016 г. № 282 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»“. 2017-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-may.
  215. ↑ „Распоряжение Президента Российской Федерации от 08.09.2008 г. № 524-рп“. Президент России. 2018-yil 19-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 19-noyabr.
  216. ↑ „Распоряжение Президента Российской Федерации от 24.12.2009 г. № 873-рп“. Президент России. 2018-yil 19-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 19-noyabr.
  217. ↑ Rossiya Federatsiyasi Hukumatining 2008-yil 15-sentyabrdagi 1340-sonli qarori.„Rossiya Federatsiyasi hukumatining Usmonov A.B.ga minnatdorchilik eʼlon qilinganligi toʻgʻrisida“ (Wayback Machine saytida 2021-12-06 sanasida arxivlangan)
  218. ↑ „Усманов Алишер Бурханович“. Высшая школа менеджмента Санкт-Петербургского государственного университета. 2017-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 8-may.
  219. ↑ „Минниханов наградил миллиардера Алишера Усманова орденом «Дуслык» | Новости Казани. Авто новости Казани. Новости бизнеса в Казани“. prokazan.ru. 2021-yil 20-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-mart.
  220. ↑ Janubiy Osetiya Respublikasi Prezidentining 2011-yil 29-maydagi „Skoch A.V., Usmonov A.B.ni „Shon-sharaf“ ordeni bilan mukofotlash to‘g‘risida“gi farmoni.
  221. ↑ „Commendatore Ordine al Merito della Repubblica Italiana. Usmanov Dott. Alisher Burkhanovich“. Президент Италии (10-oktyabr 2016). 2017-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-may.
  222. ↑ „Алишер Усманов получил высший орден Италии за реставрацию зданий“. ТАСС (11-mart). 2017-yil 30-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 9-may.
  223. ↑ „О награждении Усманова А.Б. орденом «Эл-юрт ҳурмати»“. УзА (2018-yil 29-avgust). 1-sentyabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 1-sentyabr.

Havolalar

tahrir
 
 Vikiomborda Alisher Usmonov
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Alisher_Usmonov&oldid=5271364" dan olindi