Anqara-Kars temir yo'li
Anqara-Kars temir yoʻli TCDD ga tegishli anʼanaviy temir yoʻl liniyasi boʻlib, Turkiya poytaxti Anqara bilan chegaradosh Kars shahrini bogʻlaydi.
Temir yoʻl liniyasi — Respublika davrida davlat tomonidan qurilgan birinchi temir yoʻl liniyasi. Birinchi davlat temir yoʻl kompaniyasi Chemins de fer d’Anatolie Baghdad / Anadolu — Bagʻdod temir yoʻllari (CFAB) kompaniyasi liniya qurilishini boshladi, Turkiya Respublikasi Davlat temir yoʻllari (TCDD) (keyinchalik Davlat temir yoʻllari Bosh boshqarmasi deb ataladi) qurilishni yakunladi. Anqaradan boshlanadigan chiziq Qırıkkale, Yozgat, Nevshehir, Kayseri, Sivas, Erzincan va Erzurum viloyatlaridan oʻtadi va Karsda tugaydi.
Temir yoʻl liniyasida, ayniqsa Sharqiy Ekspres va Turistik Sharq Ekspresi bugungi kunda mahalliy va xorijiy sayyohlar orasida tobora ommalashib bormoqda.
Temir yoʻlning elektrlashtirilgan va elektrlashtirilmagan qismlari va elektrlashtirish ishlari olib borilayotgan qismlari mavjud. Anqara stansiyasi — Kayseri poyezd stansiyasi — Xanli va Chetinkaya — Divrigi oʻrtasidagi qismlar elektrlashtirilgan. Xanli — Sivas poyezd stansiyasi — Bostankaya — Tecer — Kangal — Chetinkaya qismida va Xanli — Bostankaya va Tecer — Kangal variantlarida elektrlashtirish ishlari davom etmoqda. Divrigi — Qars stansiyasi oralig‘ida elektr taʼminoti yo‘q.
Anqara — Sivas tezyurar temir yoʻl qurilishi temir yoʻl liniyasidagi Yerköy poyezd stansiyasining shimolida qurilgan Yerköy YHT stansiyasi va Sivasning Yulduzeli tumanida joylashgan Yıldızeli YHT stansiyasi oʻrtasida davom etmoqda.
Ardaxonning Childir tumanidagi Aktash chegara darvozasi (Gruziya — Turkiya chegarasi) yaqinidagi Karakale joyida Turkiya Respublikasi chegarasidan boshlanadigan Baku-Tbilisi-Kars temir yoʻl liniyasi Qars stansiyasidan boshlab 2017-yilda foydalanishga topshirildi. Temir Ipak Yoʻli deb ham ataladigan bu yoʻnalish Bosforni kesib oʻtuvchi Marmaray tunnel bilan birgalikda Pekindan Londonga muqobil va uzluksiz temir yoʻl aloqasini taʼminladi. Temir yoʻl Istanbul-Haydarpasha-Anqara temir yoʻli orqali Eskishehir, Bilejik, Sakarya, Kojaeli va Istanbul bilan ham bogʻlangan.
Anqara-Kars temir yoʻli va Istanbul-Haydarpasha-Anqara temir yoʻllari orqali Eskishehir, Kojaeli va Istanbul bilan bogʻlangan. Kelgusida Kars-Igʻdir-Naxchivan temir yoʻli orqali Igʻdir orqali Naxchivanga liniya ulash rejalashtirilgan.
Temir yoʻlning davomi boʻlgan Kars — Gyumri — Tbilisi temir yoʻl liniyasida Qars stantsiyasidan boshlanib , Turkiya Respublikasi chegaralaridan oʻtib, Karsning Akyaka tumanidagi Dogukapi temir yoʻl stantsiyasidan keyin Armaniston, Akyaka shahriga oʻtadi. 1993-yildan beri poyezd qatnovi toʻxtatilgan. Stansiyaga yoʻlovchi va yuk tashish amalga oshiriladi .
Tarixi
tahrirDoʻgʻoqapi — Kars poyezd stansiyasi — Sarıkamish oʻrtasidagi temir yoʻl uchastkasi 1894-1899-yillarda Kars Rossiya hududi (Kars viloyati) boʻlgan (1524) davrida Zakavkaziya temir yoʻli (ZZhD) kompaniyasi tomonidan Zakavkaziya temir yoʻli liniyasi uchun ochilgan.1899-yilda xizmatga kirdi. Sariqamish va Erzurum oʻrtasidagi chiziqning bir qismi esa, Birinchi jahon urushi davrida ruslar ishgʻoli paytida rus imperatorlik armiyasi tomonidan bir metrli chiziq oraligʻi (1000 metr) bilan qurilgan. 1920-yilda imzolangan Gyumri shartnomasi bilan Turkiya Kars va uning atrofini qaytarib oldi va 1927-yilda mintaqadagi Transkavkaz temir yoʻliga tegishli temir yoʻl liniyalarini sotib oldi.
Usmonlilar imperiyasi davrida Chemins de Fer Ottomans d’Anadolie / Usmonli Anadolu temir yoʻllari (CFOA) kompaniyasi tomonidan Anqara stansiyasiga qadar temir yoʻl liniyasi qurilgan. Birinchi Jahon urushi paytida, Qizılırmakning strategik ahamiyatidan foydalanish uchun Irmakgacha tor oʻlchovli temir yoʻl liniyasi qurildi va bu liniya Mustaqillik urushi paytida Yahshihangacha uzaytirildi. Bu qurilgan temir yoʻl liniyasi Anqara — Kars temir yoʻl liniyasining salafidir.
1924-yil 23-martda eʼlon qilingan 499-sonli qonun bilan hukumat Anqara va Kars oʻrtasidagi aloqani va tor oʻlchagichlar bilan qurilgan mavjud temir yoʻl liniyalarining standart oʻlchagichini (1435 mm) aniqladi.Bu liniyani qayta qurishga ruxsat berildi. Chiziqning qurilishi birinchi davlat temir yoʻl kompaniyasi Chemins de fer d’Anatolie Baghdad / Anadolu — Bagʻdod temir yoʻllari (CFAB) tomonidan amalga oshirildi va Anqara — Yahshihan — Yerköy oʻrtasidagi chiziqning bir qismi 1925-yilda foydalanishga topshirildi va 1927-yilda Yerkoʻy — Kayseri poyezd stansiyasi orasidagi qism ham qurib bitkazildi. Kayseri va Sivas stansiyasi oʻrtasidagi chiziqning bir qismi TCDD (oʻsha paytda Davlat temir yoʻllari Bosh boshqarmasi) tomonidan qurilgan va 1930-yilda foydalanishga topshirilgan. Anadolu platosida liniya qurilishi koʻplab muhandislik muammolariga sabab boʻldi va bu muammolarni bartaraf etish uchun qurilgan tunnellarning umumiy uzunligi 4 kmga teng deb topildi[1]. Sivas va Erzurum oʻrtasidagi chiziqning bir qismi 1935 va 1939-yillar orasida qurilgan va Erzurum va Kars oʻrtasidagi mavjud temir yoʻl liniyasi bilan aloqa oʻrnatildi. Erzurum — Kars oʻrtasidagi mavjud liniya TCDD tomonidan 1949 va 1961-yillarda standart iz oʻlchagich bilan qayta qurilgan. Masofalarni qisqartirish va muayyan joylarda tashishni tezlashtirish maqsadida liniyada ikkita variant qurilgan. Ikkala variant ham Sivas viloyati chegaralarida boʻlib, birinchisi Xanli va Bostankaya oʻrtasidagi Xanli — Bostankaya variantidir va 1994-yilda foydalanishga topshirilgan. Ikkinchisi Tecer va Kangal oʻrtasidagi Tecer — Kangal variantidir . Qurilishi 1974-yilda boshlangan variant moliyaviy va geografik qiyinchiliklar tufayli faqat 2010-yilda foydalanishga topshirilgan. Ushbu variantda joylashgan Deliktosh temir yoʻl tunneli Turkiyadagi eng uzun anʼanaviy temir yoʻl tunnelidir.
Liniyalari va ochilish sanalari
tahrir| Marshrut | Masofa | Ishga tushirish yili | Tushuntirish |
|---|---|---|---|
| Kars vokzal — Sarikamis | 59 283 km | U Kars Rossiya hududi boʻlgan paytda rus chizigʻida qurilgan. | |
| Sarikamis — Erzurum vokzal | 156 870 km | U rus imperatorlik armiyasi tomonidan rus istilosi davrida tor gabaritda qurilgan. | |
| Anqara poyezd stansiyasi — Irmak | 69 743 km | Tor oʻlchagich | |
| Daryo — Yahsixon | 16 117 km | Tor oʻlchagich | |
| Anqara — Irmak — Yerkoʻy | 205 461 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Yerköy — Boğazköprü — Kayseri poyezd stansiyasi | 174 147 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Kayseri — Xanli — Kalin — Sivas poyezd stansiyasi | 222 421 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Sivas — Boʻstankaya — Tecer — Eskikoʻy | 63 481 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Eskikoy — Kangal — Chetinkaya | 47 935 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Chetinkaya — Divrigi | 64 847 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Divrigi — Erzincan poyezd stansiyasi | 155 570 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Erzincan — Erzurum poyezd stansiyasi | 214 857 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Erzurum — Xuroson | 85 361 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Xuroson — Sarikamis | 71 509 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Sarikamis — Kars vokzal | 59 283 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Xanli — Bostankaya varianti | 44 km | Standart yoʻl oʻlchagich | |
| Tecer — Kangal varianti va Deliktosh temir yoʻl tunneli (5473 m — eng uzun anʼanaviy temir yoʻl tunneli) | 31 km | Standart yoʻl oʻlchagich |
Temir yoʻl liniyasida TCDD transport tomonidan boshqariladigan poyezd liniyalari
tahrir- Sharqiy ekspress
- Erciyes Express
- Janubiy Kurtalan Ekspresi
- Turistik Sharq Ekspresi
- Van Leyk Ekspresi
Manbalar
tahrir- ↑ „TCDD Tarihi“. 15 ağustos 2017da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 aralık 2013.
- ↑ „Ana Hat Trenleri“. tcddtasimacilik.gov.tr. 5 temmuz 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 5 temmuz 2019.