Dmitriy Muratov

Dmitriy Andryeyevich Muratov (tugʻ. 29-oktyabr 1961, Kuybishev) rossiyalik jurnalist, huquq himoyachisi. „Novaya gazeta“ ning bosh muharriri (1995—2017 yillar va 2019—2023 yillar oraligʻlarida) va uning asoschilaridan biri.

Dmitriy Muratov
Tavalludi	29-oktyabr 1961
Fuqaroligi	Rossiya

2021-yilda „demokratiya va mustahkam tinchlik uchun zarur shart boʻlgan soʻz erkinligini himoya qilish borasidagi xizmatlari uchun“ Nobel tinchlik mukofoti sovrindori (mustaqil Rossiya tarixida ushbu mukofotga sazovor boʻlgan birinchi, shu jumladan sovet davrida mukofotlanganlar orasida uchinchi-huquq himoyachisi Andrey Saxarov va „SSSR prezidenti“ Mixail Gorbachyovdan keyin).

Xayriya

Dmitriy Muratov 1961-yil 29. 1983-yilda „Kuybishev davlat universitetining“ filologiya fakultetini tamomlagan, shundan soʻng 1983—1985 yillarda xizmat

Harbiy xizmatdan soʻng „Volga Komsomolets“ gazetasida ishlagan. 1987-yilda „Komsomolskaya Pravda“ gazetasining komsomol hayoti boʻlimi mudiri boʻldi. 1990-yilda u nashrning axborot boʻlimi muharriri boʻldi. 1992-yil noyabr oyida „KP“ dan ketadi va bir vaqtning oʻzida „6-qavat“ jurnalistlar shirkatining hammuassisi boʻlib faoliyat olib bordi, unga gazetaning yangi tahririyat siyosatiga rozi boʻlmagan jurnalistlar kiradi. Keyingi yili shirkat „yangi kundalik gazeta“ ning asoschisi boʻldi, uning birinchi soni 1993-yil 1-aprelda chiqdi. Muratov uning tahririyatiga kirdi va bosh muharrir oʻrinbosari boʻldi.

1994-yil dekabr 1995-yil yanvar oylarida "Checheniston hududidagi jangovar harakatlar zonasida" gazetaning maxsus muxbiri boʻlgan. 1995-yil fevral oyida u „yangi kundalik gazeta“ dan oddiygina „yangi gazeta“ deb oʻzgartirilgan nashrning bosh muharriri boʻldi. Bir muncha vaqt Muratov gazeta va televideniye ishlarini birlashtirgan. Masalan, 1997-yilda u „Press-klub“ (ATV – ORTV) dasturining yetakchisi, 1998—2000 yillarda „Ntv“ „sud kelyapti“ haftalik dasturining yetakchisi boʻlgan. 2004-yilda u „2008: Erkin saylov“ qoʻmitasining asoschilaridan biri boʻldi, ammo 2005-yilda u „demokratlarning birlashishga urinishlaridan mutlaqo hafsalasi pir boʻlganini“ aytib, uni tark etdi.

Rossiya Prezidenti Dmitriy Medvedevning „Novaya gazeta“ bosh muharriri Dmitriy Muratovga bergan intervyusida, 2009-yil

2004-yilda „Yabloko“ Rossiya demokratik partiyasiga qoʻshildi . 2005-yilda „Krokodil“ jurnalining biri boʻldi. Biroq, 2008-yilda yangilangan jurnalning nashr etilishi toʻxtatildi.

2009-yilda „V chaqiriq Moskva shahar dumasiga saylovlarda“ „Yabloko“ partiyasining saylov roʻyxatini qoʻllab-quvvatlash uchun jamoatchilik kengashiga kirdi. 2011-yilda „Yabloko“ Rossiya birlashgan demokratik partiyasining saylov roʻyxatiga 101-raqam bilan kiritildi .

2013-yildan hozirgi kungacha Muratov Rossiya „federatsiyasi ichki ishlar vazirligi“ huzuridagi Jamoatchilik kengashi aʼzosi.

2017-yil noyabr oyida „Novaya gazeta“ bosh muharriri lavozimini tark etdi , lekin 2019-yilda yana oʻz lavozimiga qaytdi.

2019-yil 8 iyun kuni, Ivan Golunovga nisbatan ehtiyot chorasini tayinlash toʻgʻrisidagi suddan avval, Muratov "EHA „Moskva“ bosh muharriri „Aleksey Venediktov“ bilan birgalikda Moskva merining ikki oʻrinbosari Aleksandr Gorbenko (xavfsizlik va axborot siyosatini nazorat qiladi) va Natalya Sergunina (siyosiy yoʻnalishni nazorat qiladi), shuningdek, Moskva ichki ishlar vazirligining bosh boshqarmasi boshligʻi Oleg Baranov bilan uchrashdi. Muratovning soʻzlariga koʻra, ushbu uchrashuvning barcha ishtirokchilari muhokamadan soʻng „ayblov dalillari juda daxshatli“ ekanligi va „Vanyani hech boʻlmaganda uy qamogʻiga olinishi kerak degan fikr paydo boʻlganini“ qayd etdi.

2021-yil oktabr oyida AQSh-Filippin jurnalisti Mariya Ressa bilan birgalikda „demokratiya va mustahkam tinchlik uchun zarur shart boʻlgan soʻz erkinligini himoya qilish borasidagi saʼy-harakatlari“ uchun Nobel tinchlik mukofotiga sazovor boʻldi. Muratovning fikricha, unga mukofot berish „Novaya gazeta“ va halok boʻlgan jurnalist hamkasblari „Igor Domnikov“, „Yuriy Shchekochixin“, „Anna Politkovskaya“, „Anastasiya Baburova“, „Natalya Estemirova“ va „Stanislav Markelovning xizmatlari hisoblanadi“ . Muratov yana quyidagi soʻzlarni taʼkidladi: „Agar men tashkiliy qoʻmitada boʻlganimda, barcha bukmeykerlar kimga qoʻyilgani uchun ovoz bergan boʻlardim. Ammo menimcha, bu odam hali oldinda. Men, albatta, Aleksey Navalniy haqida gapiryapman“. Muratovning aytishicha, u oʻzining Nobel mukofotini "umurtqa mushak atrofiyasi" boʻlgan bolalarni davolash va jurnalistikaga, shu jumladan „xorijiy agentlar“ deb eʼlon" qilingan odamlarni qoʻllab-quvvatlashga qaratmoqchi. Uning soʻzlariga koʻra, pulni taqsimlash boʻyicha yakuniy qaror „Novaya gazeta“ tahririyat kengashi tomonidan qabul qilinadi. 2022-yil 22-mart kuni Dmitriy Muratov va „Novaya gazeta“ jamoasi 2021-yilgi tinchlik mukofoti Nobel medalini „ukrainalik qochqinlarga yordam berish fondiga xayriya qilishga qaror qilishdi“ U „Ukrainani qoʻllab-quvvatlash uchun Nobel mukofoti sovrindorlarining maktubini“ imzoladi.

2022-yil 7-aprel kuni Moskva-Samara poyezdi kupesida Samara shahriga ketayotgan Dmitriy Muratovga hujum qilindi: u aseton bilan aralashtirilgan qizil boʻyoq bilan boʻyalgan, shu jumladan uning koʻziga tushgan; hujumchi voqea joyidan qochib ketgan. 2022-yil 8 aprelda Rossiya ichki ishlar vazirligi hujumda gumon qilinganlardan biri Ilya Markovets hibsga olinganini maʼlum qildi. AQSh maxsus xizmatlari maʼlumotlariga koʻra, hujum Rossiya maxsus xizmatlari tomonidan uyushtirilgan.

2023-yil 1-sentyabrda Rossiya federatsiyasi Adliya vazirligi" Muratovni "xorijiy agent deb eʼlon qildi.

Oilasi

• Fuqarolik xotini Irina Vadimovna Stolyarova.
• Katta qizi Kseniya Muratova Moskva davlat universitetini tamomlagan, oliy taʼlim muassasasi prorektori lavozimini egallagan, soʻngra Rossiya Federatsiyasi Markaziy banki raisi Elvira Nabiullina maslahatchisi boʻlgan
• Kichik qizi Finli (tugʻilgan. Anna) Muratova, Oksford maktabini tamomlagan, Nyu-York universitetining sanʼat va Fanlar kollejida jurnalistika fanini oʻrgangan. Rossiyadan ketgandan soʻng Anna Finli () va oʻzining gender ikkilik emasligini eʼlon qildi. 2020 yilgacha Anna (Finli) Muratova „Washington Square News“nashrida muxbir va muharrir boʻlgan, u rahbariyatning oʻzgarishiga norozilik sifatida tark etgan. Finli endi marginal jamoalar va ozchiliklar hayoti, shuningdek, jinsiy zoʻravonlik qurbonlari haqida yozadigan mustaqil jurnalist .
• Oʻgʻli Dmitriy Muratov, Moskva davlat universitetida diplom olgan, enplex Games oʻyinlarini ishlab chiqish kompaniyasida PR-direktor boʻlib ishlaydi.

Mukofotlarlari

"Novaya gazeta" soʻz erkinligi mukofotini olganidan keyin. 2010-yil

• Faxriy;
• Doʻstlik ordeni(1999 – yil13-yanvar) – matbuot, madaniyat, xalqlar oʻrtasidagi doʻstlik va hamkorlikni mustahkamlashdagi xizmatlari, koʻp yillik samarali ishlari;
• Matbuot erkinligini himoya qilish uchun memorial Foundation mukofoti ;
• Jurnalistlarni himoya qilish qoʻmitasiningxalqaro matbuot erkinligi mukofoti(2007);
• Faxriy Legion ordeni sohibi (Frantsiya, 2010);
• Mariya yerining 3-darajali Xoch ordeni (Estoniya, 2013);
• Золотое перо свободы (2016) ;
• Tinchlik boʻyicha Nobel mukofoti (2021) – "demokratiya va mustahkam tinchlik uchun zarur shart boʻlgan soʻz erkinligini himoya qilishga qaratilgan saʼy-harakatlari uchun".

Havolalar

2019-yil 19-aprelda Muratov va „Novaya gazeta“ si komada boʻlgan jurnalist va yozuvchi Dmitriy Bikov uchun Ufadan Moskvaga maxsus tibbiy aviatsiya porti reysini tashkil etishdi va xarajatlarini toʻlashdi, buning sababi Bikovning fikricha (shuningdek, „The Insider“ va „Bellingcat“ tergoviga koʻra) „zaharlanish edi“.

2020-yil fevral oyida xokkey muxlisi Muratov Valeriy Xarlamovning tayogʻini sotuvga qoʻydi. Muratov 100 000-AQSh dollari miqdoridagi mablagʻni orqa miya mushaklari atrofiyasi boʻlgan bolalarga yordam berish uchun xayriya jamgʻarmasiga oʻtkazdi.

2021-yilda Nobel tinchlik mukofotini qoʻlga kiritgach, Muratov oʻziga tegishli boʻlgan mukofot pullarining bir qismini „yaxshilik doirasi“ xayriya jamgʻarmasiga oʻtkazishini rasman eʼlon qildi.

2022-yil 20 iyun kuni Dmitriy Muratovning Nobel medali AQShda Heritage auksionida (boshlangʻich narxi 550 ming dollar bilan boshlangan) 103,5-million dollarga sotildi. Xaridor shaxshi sir saqlanishini xohladi. Muratov YuNISEFga pul oʻtkazishni vaʼda berdi, tashkilot esa pullarni „Ukrainadan qochgan qochqinlar va qochqin bolalari bor“ mamlakatlarga yuborishi maʼlum qilindi.

Siyosiy qarashlar

Vladimir Putinning turli masalalar boʻyicha siyosati, shuningdek, MDH mamlakatlari rahbarlarining siyosatiga bir necha bor qarshi boʻlgan. Xususan, u 2014-yil mart oyida Qrimning anneksiyasiga qarshi apellyatsiya arizasiga,2020-yil sentyabrida esa Belorusiyada mamlakatning amaldagi prezidenti Aleksandr Lukashenkoga qarshi protest aksiyalariniqoʻllab – quvvatlovchi xatni imzoladi.

2016-yilda „VII chaqiriq Rossiya Federatsiyasi Davlat Dumasiga oʻtgan saylovda“ „Yabloko“ siyosiy partiyasining ishonchli vakili boʻlgan. 2018-yilda Muratov Rossiya Federatsiyasi Prezidentligiga nomzod „Grigoriy Yavlinskiy“ va uning ishonchli vakilini qoʻllab-quvvatlash jamoat shtabi hamraisi boʻlgan.

2021-yilning yanvarida u Aleksey Navalniyni ozod etish talabi bilan qilingan petitsiyani qoʻllab-quvvatlagan.

Nobel mukofoti sovrindori sifatida u dunyoning barcha davlatlarini chet „el agentlari toʻgʻrisidagi qonunlarni“ bekor qilishga chaqirdi.

2022-yil fevral oyida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishiga qarshi apellyatsiya arizasini imzoladi U oʻz pozitsiyasini quyidagicha tushuntirdi:

Bizda chuqur qaygʻudamiz. Prezident Putinning buyrugʻi bilan mamlakatimiz Ukraina bilan urush boshladi. Va bu urushni toʻxtatadigan hech kim yoʻq. Shuning uchun, qaygʻu bilan birga, biz va men sharmandalikni xam xis qilmoqdaman.

Uning qoʻlida bosh qoʻmondon sifatida, qimmatbaho mashinaning kaliti kabi, „yadro tugmachasi“ ham bor. Keyingi qadam yadro qurolimi (urushimi)? Vladimir Putinning qasos quroli haqidagi soʻzlarini boshqa hech narsa bilan izohlay olmayman.

Ammo biz „Novaya gazeta“ ning ushbu sonini ikki tilda – Ukraina va rus tillarida nashr etamiz. Chunki biz Ukrainani dushman, ukrain tilini esa dushman tili deb tan olmaymiz. Va biz hech qachon buni tan olmaymiz. Va nihoyat. Faqatgina ruslarning urushga qarshi harakati sayyoramizdagi hayotni saqlab qolishi mumkin.

Izohlar

• Muratov, Dmitriy – statya v Lentapedii. 2012 god.
• Речь главреда «Новой газеты» Дмитрия Муратова на вручении Нобелевской премии мира YouTubeda – telekanal „Dojd“, 2021-10-10.
• Dmitriy Muratov na sayte „Exo“
• „«Кремль не является участником этой омерзительной расправы над женщиной со стороны губернатора…»“. Znak.com (2013-yil 5-mart). 2013-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-oktyabr.
• „«Антидот от тирании. Нобелевская речь главного редактора „Новой газеты“ Дмитрия Муратова»“ (2021-yil 10-dekabr). 2023-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
• „Дмитрию Муратову — 50“ (ru). www.journalist-virt.ru. Журнал «Журналист» (2011-yil 1-noyabr). 2011-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 4-noyabr.

Intervyu

• Дмитрий Муратов: крутая Политковская, защита Кадырова, большая война YouTubeda (Youtube-kanal „eщyonepozner“ – Nikolaya Solodnikova; 17 dekabrya 2018)
• ДМИТРИЙ МУРАТОВ: полное интервью лауреата Нобелевской премии и главного редактора «Новой газеты» YouTubeda (Youtube-kanal „Ostorojno: Sobchak“ – Ksenii Sobchak; 9 oktyabrya 2021)
• Дмитрий Муратов: «Здорово определились добро и зло» YouTubeda (Youtube-kanal „Skaji Gordeevoy“ – Katerini Gordeevoy; 7 marta 2022)
• Муратов – что происходит с Россией YouTubeda (Youtube-kanal „vDud“ – Yuriya Dudya; 21 noyabrya 2022)
• Шлосберг Live. Дмитрий Муратов YouTubeda // GrajdaninЪ TV. 4 fevralya 2019.