Pirey haykallari

Pirey haykallari — 1959-yil iyul oyida Yunonistonning Pirey portida, Filo va Jorj koʻchalari burchagida kanalizatsiya taʼmirlangandan keyin asfalt qoplamasini almashtirish paytida topilgan qadimiy haykallar. Ular 20-asrning ikkinchi yarmidagi eng qimmatli arxeologik topilmalardan biridir. Chunki asl yunon haykaltaroshligining boshqa namunalari, shu jumladan bronza, bir nechta istisnolardan tashqari, deyarli yoʻq — bu bizga faqat Rim nusxalaridan maʼlum.

Topilma tarixi

Haykallar Muqaddas Uch Birlik cherkovi yaqinida 1,5 m chuqurlikdan topilgan, u yerda hozirda kichik park tashkil etilgan^[1].

…pastga tushgan yer Afina osmoniga koʻtarilgan ikkita yashil qoʻlni koʻrsatdi. Qo‘rquv, dahshat, tasavvufiy ehtirom nafaqat ishchilarni, balki voqea joyiga yetib kelgan politsiyachilarni ham qamrab oldi^[2].

Qurilish ishlari to‘xtatilib, qazish ishlari boshlandi. Ellin arxeologiya xizmati rahbari, professor Γιάννης Παπαδημητρίου (αρχαιολόγος)^[en] topilgan barcha haykallar turli tarixiy davrlarga tegishli ekanligidan hayratda qoldi. Haykallar mozaikali polda yotib, kul va singan koshinlar bilan aralashtirilgan qora loy bilan qoplangan bo‘lib, ular yonib ketgan bino vayronalari ostida ko‘milganligini taxmin qiladi.

Taxminlarga koʻra, bu Yunonistonni bosib olgan va uning hududidan barcha badiiy qadriyatlarni olib chiqqan rimliklardan qimmatbaho narsalarni yashirish uchun joy boʻlib xizmat qilgan. Haykallar yashiringan ombor yonib ketgan (taxminan Miloddan avvalgi 86-yil)^[3] va shuning uchun haykallar vayron qilingan deb hisoblanib, qidirilmagan. Yoki ular kelajakdagi rekvizitlardan qoʻrqib, haykallarni tortib, asl joylariga oʻrnatmaganlar. (Ayni shu sharoitda, bir necha yunon bronzalaridan yana biri topilgan — maʼbad yaqinida dafn etilgan „Delf aravachasi“).

Yongʻinning paydo boʻlish davri qatlamdan topilgan, miloddan avvalgi 87-86 yillarga tegishli tanga bilan belgilanadi. Maʼlumki, 86-yilda Rim diktatori Sulla Afinani egallab, talon-toroj qilib, butun Gretsiyadan Rimga minglab sanʼat asarlarini yuborgan. Dastlabki qazishmalarda ishtirok etgan arxeolog Ευθύμιος Μαστροκώστας^[en] boshqa, yanada ishonchli versiyani taklif qildi — haykallar Sulla oʻljasining bir qismi boʻlishi mumkin edi va hozirda bino kemaga yuklanishini kutayotgan omborda yonib ketdi. Yongʻindan keyin vayronalar sinchkovlik bilan oʻrganilmagan va rimliklarning oʻljalari ikki ming yil davomida yoʻqotilgan^[4].

Haykallar qaerdan kelib chiqqanligi ham nomaʼlum, bir versiyaga koʻra — Delosdan.

Haykallar roʻyxati

Topilmalar orasida 4^[5] yirik bronza haykal va kichikroq topilmalar mavjud.

Mil.av. 520- yilgi kurosning arxalashtirilgan figurasi (topilmalarning eng qadimgisi). Bir qoʻlida kamon qoldiqlari, ikkinchi qoʻlida nazr kosasi kabi buyum boʻlgan ikki metrli haykal. Ehtimol, milliy musobaqalar gʻolibi yoki xudoning qahramon obrazi deb atalgan. Buning natijasida u " Pirey Apolloni " nomini oldi. Boʻyi 1,91 m.
Afinaning bronza haykali , balandligi 2,35 m. Chap qoʻli tushirilgan (qalqon yoki nayza uchun) va oʻng qoʻli oldinga choʻzilgan maʼbuda (Nike haykalchasi uchun). Mutaxassislar buni mil.av. IV asrga tegishliligini aytishmoqda. Taxminlarga koʻra, u Kefisodot (Praksitelning otasi) tomonidan yaratilgan Pausanias tomonidan tasvirlangan Momaqaldiroq Zevs haykali bilan birga Pirey ibodatxonasida boʻlgan.
Artemidaning „katta“ haykali. mil.av. IV-asr, 1,94 m. Evfranorga tegishli
bronza qiz („kichik Artemida“) Alkmen doirasining nomaʼlum ustasi, 1,55 m.
ayolning marmar haykalchasi, Artemida Kindyas turi, Kariyadagi Kindiya shahrining mahalliy maʼbudasi.
fojiali aktyorning katta niqobi, balandligi 0,45 m.
ikki marmar germs, soqolli Germes boshi bilan, Alkamenid tipidagi, ikkalasi ham 1,43 m balandligi.
ikkita bronza qalqon (parchalangan), ulardan biri tasvirsiz, ikkinchisida jang aravalari.

Hozirgi kunda

Hozirgi vaqtda haykallar Pirey arxeologiya muzeyida joylashgan boʻlib, ular mahalliy hokimiyatning iltimosiga binoan 1982-yilda Afinadagi Milliy arxeologiya muzeyidan koʻchirilgan^[1].

Oʻqish uchun

Antik bronzalar roʻyxati
Cape Artemisiondan kelgan otliq
Delfidagi aravachi
Pirey Artemidasi

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 Mitsopoulou, Theresa. „Apollo of Piraeus. Archer or Charioteer?“ (en). greecetravel.com. 2021-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-iyul.
↑ Гоголицын Ю. М.. Преступления в океане искусства, Загадки и тайны человечества. Санкт-Петербург: Золотой век : Диамант, 2000 — 47-50-bet. ISBN 5-88155-366-7.
↑ „Archaeological Museum of Piraeus“ (en). Athens Info Guide. 2020-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-iyul.
↑ „Young Man of Piraeus“ (en). Time (1962-yil 30-mart). 2021-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-iyul.
↑ Mattusch, Carol C.. Classical Bronzes: The Art and Craft of Greek and Roman Statuary. Cornell University Press, 1996 — 129-bet.

[the-1] 1,0 ^1,1 Mitsopoulou, Theresa. „Apollo of Piraeus. Archer or Charioteer?“ (en). greecetravel.com. 2021-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-iyul.

[го-2] Гоголицын Ю. М.. Преступления в океане искусства, Загадки и тайны человечества. Санкт-Петербург: Золотой век : Диамант, 2000 — 47-50-bet. ISBN 5-88155-366-7.

[ar-3] „Archaeological Museum of Piraeus“ (en). Athens Info Guide. 2020-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-iyul.

[time-4] „Young Man of Piraeus“ (en). Time (1962-yil 30-mart). 2021-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 19-iyul.

[cl-5] Mattusch, Carol C.. Classical Bronzes: The Art and Craft of Greek and Roman Statuary. Cornell University Press, 1996 — 129-bet.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]