Vikipediya

Adenium obesum

Adenium obesum — Apocynoideae kenja oilasiga kendir turkumiga mansub gulli oʻsimliklarning zaharli turi[2]. U Sahroi kabir janubidagi Sahel mintaqalarida (Mavritaniya va Senegaldan Sudangacha), tropik va subtropik sharqiy va janubiy Afrikada, shuningdek Arabiston yarim orolida oʻsadi. Umumiy nomlar orasida Sabi yulduzi, kudu, soxta azalea, impala nilufar va choʻl atirgullari mavjud.

Adenium obesum (Cho‘l atirguli)
Ilmiy tasniflash
Oʻsimlik
Yuksak oʻsimliklar
Gulli oʻsimliklar
Ikki urugʻpallalilar
Asterids
Gentianales
Apocynaceae
Adenium
A. obesum
Binar nomi
Adenium obesum

Sinonimlar

Adenium coetaneum Stapf Adenium honghel A.DC. Nerium obesum Forssk.

Tavsif

tahrir

Bu oʻsimlik doimiy yashil buta (sovuq paytida barglarini toʻkishi mumkin). U 0,12-5 metrgacha oʻsishi mumkin. Barglari spiral shaklida joylashgan, kurtaklar uchlari tomon to‘plangan, oddiy butun, uzunligi 5-15 sm, kengligi 1-8 sm. Gullari naysimon, uzunligi 2-5 sm. Gullari odatda qizil va pushti rangga ega boʻladi.

 
Gullar va barglar, Tailand
 
Madaniy namunadagi juftlashgan, follikulyar mevalar, Bengal
 
Qoʻsh pappus bilan jihozlangan urugʻlarni koʻrsatadigan yagona, ajraladigan meva (ikki uchida tuklar tutami)
 
Yagona urugʻ 1 centimetr (0.39 in) pappus bilan uzun
 
Urugʻ 1 centimetr (0.39 in) uzun, shamolning tarqalishiga imkon beruvchi qoʻsh pappusdan tozalangan
 
Fidan, 18 kunlik, 3.3 centimetr (1.3 in)

Taksonomiya

tahrir

Kichik turlar

tahrir
  • Adenium obesum subsp. oleifolium (Janubiy Afrika, Botsvana)
  • Adenium obesum subsp. socotranum (Sokotra)
  • Adenium obesum subsp. somalense (Sharqiy Afrika)
  • Adenium obesum subsp. swazicum (Esvatini, Janubiy Afrika)

Adenium swazicum — vatani Esvatini va Mozambik, yoʻqolib ketish xavfi ostida.

Adenium somalense ham Afrika, Tanzaniya, Keniya va Somalida oʻsadi. Balandligi 5 metrga yetadi. Kichik turlar orasidagi eng yirik oʻsimlik.

Adenium socotranum faqat Sokotra orolida oʻsadi. Boʻyi 4,6 mgacha oʻsadi. Kichik hududda tarqalganiga qaramay xavf ostida emas.

Adenium oleiolium yovvoyi tabiatda xavf ostidagi tur. Balandligi 0,4 metrga yetadi.

Ekologiya

tahrir

Polka-nuqtali ari kuya (Syntomeida epilais) tırtıllar oleanderlar va choʻl atirgullari bilan ham oziqlanishi maʼlum[3].

Moʻtadil iqlimli hududlarda oʻsimliklar yil davomida gullashi mumkin[4].

Foydalanish

tahrir

Adenium obesum oʻzining ildizlari va poyalari tarkibida yurak glikozidlari boʻlgan sharbat ajratadi . Bu sharbatdan Afrikaning koʻp qismida[5] yirik hayvonlarni ovlash uchun zaharli oʻq va baliq toksini tayyorlanadi[6].

Kultivatsiya

tahrir
 
Gʻarbiy Bengaliyadagi Adenium obesum gullari, Hindiston.

Adenium obesum — quyoshli joyni va qishda 10 °C (50 °F) minimal ichki haroratni talab qiladi. Kaktuslar talab qilganidek, xerik sugʻorish rejimida rivojlanadi. A. obesum odatda urugʻ yoki poya qalamchalari bilan koʻpayadi. Koʻp navlar asosan koʻchat ildizpoyasiga payvand qilish yoʻli bilan koʻpaytiriladi[7].

Bu oʻsimlik Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan[8].

Ramzlarda

tahrir

Tur turli mamlakatlar tomonidan chiqarilgan pochta markalarida tasvirlangan[9].

Galereya

tahrir
  •  
    A. obesum var stendining yaqindan tasviri.Sokotra
  •  
    A. obesum var. socotranum, Sokotra
  •  
    Tanzaniyaning botqoqli hududlarida oʻsadigan oʻsimliklar guruhi
  •  
    Chiroyli qiyshaygan kaudeks va ildizlarga ega oʻstirilgan bonsai namunasi, Florida
  •  
    Tailandda etishtirilgan namuna moʻl-koʻl gullaydi.
  •  
    30 sm balandlikdagi oʻsimlikda katta mevalar, Chennai.
  •  
    Urugʻ qobigʻi bilan 2 kunlik koʻchat 15 mm (0.59 in), Chennai.
  •  
    Hindistonning Gʻarbiy Bengalidagi Ramakrishna missiyasi Vidyamandira kampusidagi oʻsimliklar guruhi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ Botanic Gardens Conservation International (BGCI).; IUCN SSC Global Tree Specialist Group (2019). „Adenium obesum“. IUCN Red List of Threatened Species. 2019: e.T62541A149059021. doi:10.2305/IUCN.UK.2019-2.RLTS.T62541A149059021.en. Retrieved 19 November 2021.
  2. ↑ Schoch. „"Adenium obesum", NCBI Taxonomy: a comprehensive update on curation, resources and tools“. National Center for Biotechnology Information (2020). 2020-yil 17-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-avgust.
  3. ↑ „Oleander caterpillar (Syntomeida epilais)“. UF/IFAS (2006-yil avgust). 2015-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 26-mart.
  4. ↑ „Is Adenium Obesum Poisonous to Dogs?“ (en). Home Guides | SF Gate. Qaraldi: 2022-yil 14-may.
  5. ↑ Schmelzer, G.H.. Medicinal Plants. Plant Resources of Tropical Africa, 2008 — 46–49-bet. ISBN 978-90-5782-204-9. 
  6. ↑ John 'Lofty' Wiseman SAS Survival Handbook, Revised Edition p. 240; William Morrow Paperbacks (2009) ISBN 978-1875900060
  7. ↑ Kanchanapoom, Kantamaht; Sunheem, Sunisa; Kanchanapoom, Kamnoon (5 December 2010). "In vitro Propagation of Adenium obesum (Forssk.) Roem. and Schult." (en). Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca 38 (3): 209–213. doi:10.15835/nbha3834604 (inactive 31 July 2022) . ISSN 1842-4309. http://www.notulaebotanicae.ro/index.php/nbha/article/view/4604/5093. Qaraldi: 26 January 2016. Adenium obesum]]
  8. ↑ „RHS Plant Selector - Adenium obesum“. Qaraldi: 2020-yil 23-fevral.
  9. ↑ „Adenium obesum“. StampData. Qaraldi: 2020-yil 24-mart. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Adenium_obesum&oldid=4930433" dan olindi