Rial (forscha: ریال) — Eronning 1798—1825-yillar va Eronning 1932-yildan beri pul birligi.

1 rial 100 dinorga teng, ammo rialning kursi pastligi sababli hisob-kitoblarda dinorlardan deyarli foydalanilmaydi.

Hozirda 50, 100, 250, 500, 1000, 2000 va 5000 rial nominalidagi tangalar; 100, 200, 500, 1000, 2000, 5000, 10 000, 20 000, 50 000, 100 000 riallik banknotalar muomalada. Markaziy bank shuningdek, rasmiy banknota deb hisoblanmaydigan 500 ming va 1 million rial nominal cheklarni chiqaradi.

1932-yilgi valyuta islohotidan oldin Eronning pul birligi fors tumani edi. (1 tuman = 10 kran, 1 kran = 1000 dinor.) „Tuman“ nomi norasmiy hisob birligi sifatida 10 rial miqdorini koʻrsatish uchun ishlatiladi[1].

Tarixi

tahrir

Rial birinchi marta 1798-yilda Eronning (Oʻsha payit Fors) hosila valyutasiga aylangan edi. Riallar nominal qiymati 1250 dinor (maydalaniladigan birlig) yoki 1/8 tuman (asosiy birlik) boʻlgan tangalar sifatida kiritilgan. 1825-yilda rial chiqarilishi toʻxtatildi[2] va 1932-yilgacha Eronning pul birligi Fors tumani edi[3].

2019 -yilning 31-iyulida Eron hukumati Markaziy bankning pul islohotini oʻtkazish va rialnig oʻrniga tuman 10 000 rialga teng yangi pul birligini joriy etish taklifiga rozi boʻldi. Islohotni oʻtkazish toʻgʻrisidagi qaror Eron parlamenti tomonidan tasdiqlanganidan keyin kuchga kiradi.

2020-yil 4-may kuni Eron parlamenti milliy valyuta nomini oʻzgartirish va denominatsiya qilish toʻgʻrisidagi qonun loyihasini maʼqulladi. Ushbu hujjatga koʻra, davlat hududida muomalaga chiqarilgan yangi pul birligi tuman deb nomlanadi. Bitta tumanni almashtirishda 10 ming rial mos keladi[4].

Rialning pul muomalasi bosqichlari

tahrir

1932—1943

tahrir

1932-yil seriyasi

tahrir
1932-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
    5 rial 130×67 Yashil Rizo Pahlaviy Nominal,

Arslon va Quyosh

    10 rial 136×69 jigarrang
    20 rial 142×71 Siyohrang
    50 rial 142×71 Yashil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi
    100 rial 142×71 Kulrang Rizo Pahlaviy va Persepolis
    500 rial 142×71 Moviy Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi

1937-yil seriyasi

tahrir
1937-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
    5 rial 130×67 Yashil Rizo Pahlaviy Nominal,

Arslon va Quyosh

    10 rial 136×69 jigarrang
    20 rial 142×71 Qizil
    50 rial 142×71 toʻq yashil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi
    100 rial 142×71 Kulrang Rizo Pahlaviy va Persepolis
    500 rial 142×71 Toʻq koʻk Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi
    1000 rial 148×73 Yashil Rizo Pahlaviy va Kir II Arslon va Quyosh Kir II

1942-yil seriyasi

tahrir
1942-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
    5 rial 130×67 Qizil Rizo Pahlaviy Doniyor paygʻambarning qabri
    10 rial 136×69 binafsha Damovand togʻi
    20 rial 142×71 toʻq sariq Rizo Pahlaviy va Persepolis Togʻlardagi temir yoʻl
    50 rial 142×71 Yashil Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi Persepolis Arslon va Quyosh
    100 rial 142×71 Qizil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi Paroxod va yelkanli qayiq
    500 rial 142×71 Toʻq koʻk Rizo Pahlaviy Kir maqbarasi
    1000 rial 148×73 Kulrang

Yashil

Damovand togʻida quyosh chiqishi

1944 — 1979 boshlari

tahrir

1944-yil seriyasi

tahrir
1944-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
    5 rial 130×67 Qizil Muhammad Rizo Pahlaviy Doniyor paygʻambar qabri
    10 rial 136×69 binafsha Damovand togʻi
    20 rial 142×71 toʻq sariq Muhammad Rizo Pahlaviy va Persepolis Togʻlardagi temir yoʻl
    50 rial 142×71 Yashil Muhammad Rizo Pahlaviy Kir qabri
    100 rial 142×71 jigarrang Muhammad Rizo Pahlaviy Saadobod saroyi Paroxod va yelkanli kema
    100 rial 142×71 binafsha Muhammad Rizo Pahlaviy Dizpul, eski koʻprik
    500 rial 142×71 Toʻq koʻk Persepolisdagi saroy
    1000 rial 148×73 Yashil Damovand togʻi

1949—1951-yillar seriyasi

tahrir
1949—1951-yillar seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
    10 rial 130×67 koʻk Muhammad Rizo Pahlaviy Toqi boʻstondan qanotli ajdaho
    20 rial 136×69 Qizil-jigarrang Toqi boʻstondan sher va antilopa
    50 rial 142×71 Yashil Persepolisdan barelyef
    100 rial 148×73 Pushti Persepolisdagi Doro saroyi
    200 rial 154×75 Moviy Togʻlardagi temir yoʻl koʻprigi
    500 rial 160×77 koʻk Chihil sutun saroyidgi suratlar
    1000 rial 166×79 qizil Damovand togʻi

1944-1979-yillar seriyasi

tahrir
1944-1979-yillar seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
    10 rial 130×67 Kulrang Muhammad Rizo Pahlaviy Doro I ning imperator muhri
    10 rial 130×67 Kulrang Avitsenna maqbarasi
    20 rial 130×67 Qizil Rizo Pahlaviy haykali
    10 rial 130×67 Kulrang Amir Kadib toʻgʻoni
    20 rial 130×67 toʻq sariq Amir Kadib toʻgʻoni
    50 rial 130×67 Yashil Muhammad Rizo Pahlaviy namoyishda
    50 rial 130×67 Yashil Kir maqbarasi
    100 rial 136×69 Qirmizi ijtimoiy xizmatlar
    100 rial 136×69 Qirmizi marmar saroy
    100 rial 136×69 Qirmizi Rizo Pahlaviy va Muhammad Rizo Pahlaviy Pahlaviylar sulolasining 50 yilligi
    200 rial 136×69 koʻk Muhammad Rizo Pahlaviy temir yoʻl koʻprigi
    200 rial 136×69 koʻk-yashil Azadi minorasi
    500 rial 142×71 Kumush-sariq Marlikdan olingan artefaktlar
    1000 rial 148×73 jigarrang Xafez qabri[en]
    5000 rial 154×75 Moviy Guliston saroyi
    10 000 rial 160×77 Yashil Guliston saroyi

Havolalar

tahrir

Manbalar

tahrir
  1. „Interinstitutional style guide: List of countries, territories and currencies“. 2018-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 20-yanvar.
  2. „История риала“. 2007-yil 23-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 3-aprel.
  3. „Иранский риал“. 2008-yil 8-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 8-aprel.
  4. „Меджлис Ирана утвердил закон о деноминации валюты страны“. regnum.ru. 2020-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 4-may.