UEFA Yevropa futbol chempionati,[1] rasmiy Yevropa chempionati va norasmiy Yevro deb nomlanadigan Yevropa Futbol Assotsiatsiyalari Ittifoqi (UEFA) tomonidan tashkil etiladigan asosiy assotsiatsiya futbol turniridir. Musobaqada Yevropa qitʼa chempionini aniqlanadigan eng asosiy turnirdir. Turnirda UEFA aʼzolaridan iborat kattalar terma jamoalari ishtirok etadi. Bu futbol boʻyicha jahon chempionatidan keyin ikkinchi eng koʻp tomosha qilingan futbol turniridir. Yevro-2012 finalini 300 million atrofidagi jahon tomoshabinlari tomosha qilgan[2]. Musobaqa 1960-yildan beri har toʻrt yilda bir marta oʻtkazib kelinmoqda, 2020-yildan tashqari, Yevropadagi COVID-19 pandemiyasi tufayli u 2021-yilga qoldirilgan, ammo Evro-2020 nomi saqlanib qolgan. FIFA Jahon oʻrtasida juft sonli yilda oʻtkazilishi rejalashtirilgan. Kubok turnirlari, u 1968-yilda hozirgi nomiga oʻzgartirilgunga qadar dastlab Yevropa Millatlar kubogi deb atalgan. 1996-yildan beri individual musobaqalar „UEFA Yevro [yili]“ deb nomlanadi.

UEFA Yevropa chempionati

Yevropa chempionati kubogi
Tashkiliy organ UEFA
Asos solindi 1958 (66 yil avval) (1958)
Hudud Europe
Jamoalar soni 24 (finals)
55 (eligible to enter qualification)
uchun saralash CONMEBOL–UEFA Cup of Champions
Hozirgi chempionlar  Italiya (2-chempionlik)
Eng muvaffaqiyatli jamoa(lar)  Germaniya
 Ispaniya
(3 ta chempionlik)
Vebsayt uefa.com/uefaeuro
UEFA Euro 2024

Turnirga kirishdan oldin mezbon davlatlardan tashqari barcha jamoalar (avtomatik ravishda saralash bosqichida) saralash bosqichida ishtirok etadilar. 2016-yilgacha chempionlik gʻoliblari keyingi yilgi FIFA Konfederatsiyalar kubogida ishtirok etishlari mumkin edi, ammo bunga majburiy ishtirok etuvchi musoboqa emas edi[3]. 2020-yilgi musoboqadan boshlab gʻoliblar KONMEBOL – UEFA Chempionlar Kubogida ishtirok etadi.

Oʻn oltita Yevropa chempionatida oʻnta milliy terma jamoa gʻolib chiqdi: Germaniya va Ispaniya uchtadan, Italiya va Fransiya ikkitadan, Sovet Ittifoqi, Chexoslovakiya, Niderlandiya, Daniya, Gretsiya va Portugaliya bittadan chempionlikni qoʻlga kiritgan. Shu kungacha Ispaniya terma jamoasi 2008 va 2012-yillarda ketma-ket chempionlikni qoʻlga kiritgan yagona jamoa boʻldi.

2021-yilda Yevropa boʻylab oʻtkazilgan eng soʻnggi chempionat (COVID-19 pandemiyasi tufayli 2020-yildan keyinga qoldirilgan) Italiya gʻolib boʻldi, u Londondagi „Wembley“ stadionidagi finalda Angliyani penaltilar seriyasida magʻlub etib, ikkinchi Yevropa chempionligini qoʻlga kiritdi[4][5].

Natijalar

tahrir
Yil Mezbon Final Third place playoff Jamoalar soni
Gʻoliblar Hisob va stadion Ikkinchi oʻrin Uchinchi oʻrin Hisob va stadion Toʻrtinchi oʻrin
1960   France  
Sovet Ittifoqi
2–1 (q.v)
Parc des Princes, Paris
 
Yugoslaviya
 
Chexoslovakiya
2–0
Stade Vélodrome, Marseille
 
Fransiya
4
1964   Spain  
Ispaniya
2–1
Santiago Bernabéu, Madrid
 
Sovet Ittifoqi
 
Vengriya
3–1 (q.v)
Camp Nou, Barcelona
 
Daniya
4
1968   Italy  
Italiya
1–1 (q.v)
2–0 (replay)
Stadio Olimpico, Rome
 
Yugoslaviya
 
Angliya
2–0
Stadio Olimpico, Rome
 
Sovet Ittifoqi
4
1972   Belgium  
Gʻarbiy Germaniya
3–0
Heysel Stadium, Brussels
 
Sovet Ittifoqi
 
Belgiya
2–1
Stade Maurice Dufrasne, Liège
 
Vengriya
4
1976   Yugoslavia  
Chexoslovakiya
2–2 (q.v)
(5–3 p)
Red Star Stadium, Belgrade
 
Gʻarbiy Germaniya
 
Niderlandiya
3–2 (q.v)
Stadion Maksimir, Zagreb
 
Yugoslaviya
4
1980   Italy  
Gʻarbiy Germaniya
2–1
Stadio Olimpico, Rome
 
Belgiya
 
Chexoslovakiya
1–1 [lower-alpha 1]
(9–8 p)
Stadio San Paolo, Naples
 
Italiya
8
Magʻlubiyatga uchragan yarim finalchilar[lower-alpha 2]
1984   France  
Fransiya
2–0
Parc des Princes, Paris
 
Ispaniya
  Daniya and   Portugaliya 8
1988   West Germany  
Niderlandiya
2–0
Olympiastadion, Munich
 
Sovet Ittifoqi
  Italiya and   Gʻarbiy Germaniya 8
1992   Sweden  
Daniya
2–0
Ullevi, Gothenburg
 
Germaniya
  Niderlandiya and   Shvetsiya 8
1996   England  
Germaniya
2–1 (q.v)
Wembley Stadium, London
 
Chexiya
  Angliya and   Fransiya 16
2000   Belgium
  Netherlands
 
Fransiya
2–1 (q.v)
De Kuip, Rotterdam
 
Italiya
  Niderlandiya and   Portugaliya 16
2004   Portugal  
Gretsiya
1–0
Estádio da Luz, Lisbon
 
Portugaliya
  Chexiya and   Niderlandiya 16
2008   Austria
  Switzerland
 
Ispaniya
1–0
Ernst-Happel-Stadion, Vienna
 
Germaniya
  Rossiya and   Turkiya 16
2012   Poland
  Ukraine
 
Ispaniya
4–0
Olimpiyskiy, Kiyev
 
Italiya
  Germaniya and   Portugaliya 16
2016   France  
Portugaliya
1–0 (q.v)
Stade de France, Saint-Denis
 
Fransiya
  Germaniya and   Uels 24
2020[lower-alpha 3]   Europe[lower-alpha 4]  
Italiya
1–1 (q.v)
(3–2 p)
Wembley Stadium, London
 
Angliya
  Daniya and   Ispaniya 24
2024   Germany Olympiastadion, Berlin 24

Notes

  1. Qoʻshimcha boʻlimlar oʻynalmadi.
  2. 1980-yildan beri uchinchi oʻrin uchun oʻyinlar oʻtkazilmagan; yutqazgan yarim finalchilar alifbo tartibida keltirilgan.
  3. Yevropada COVID-19 pandemiyasi tufayli 2021-yilga qoldirildi.
  4. Ozarbayjon, Daniya, Angliya, Germaniya, Vengriya, Italiya, Niderlandiya, Ruminiya, Rossiya, Shotlandiya va Ispaniya kabi 11 davlat tomonidan tashkil etilgan Pan-Yevropa musoboqasi.

Chempionlar natijasi

tahrir
 
Gʻoliblar haritasi
Team Winners Runners-up
  Germaniya1 3 (1972, 1980, 1996) 3 (1976, 1992, 2008)
  Ispaniya 3 (1964*, 2008, 2012) 1 (1984)
  Italiya 2 (1968*, 2020*) 2 (2000, 2012)
  Fransiya 2 (1984*, 2000) 1 (2016*)
  Rossiya2 1 (1960) 3 (1964, 1972, 1988)
  Chexiya3 1 (1976) 1 (1996)
  Portugaliya 1 (2016) 1 (2004*)
  Niderlandiya 1 (1988)
  Daniya 1 (1992)
  Gretsiya 1 (2004)
  Serbiya4 2 (1960, 1968)
  Belgiya 1 (1980)
  Angliya 1 (2020*)
* mezbon
1 1990-yilgacha Gʻarbiy Germaniya deb nomlangan
2 Sovet Ittifoqi va MDHni ifodalovchi natijalarni oʻz ichiga oladi
3 Chexoslovakiyani ifodalovchi natijalarni oʻz ichiga oladi
4 Yugoslaviya va FR Yugoslaviyani ifodalovchi natijalarni oʻz ichiga oladi

Manbalar

tahrir
  1. „Regulations of the UEFA European Football Championship 2018–20“. UEFA.com. Union of European Football Associations (2018-yil 9-mart). 2021-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 11-may.
  2. Roxborough, Scott. „Amid FIFA Scandal, EBU Buys Euro 2016 Rights“. The Hollywood Report (2015-yil 24-iyun). Qaraldi: 2016-yil 13-iyun.
  3. „2005/2006 season: final worldwide matchday to be 14 May 2006“. FIFA.com. Fédération Internationale de Football Association (2004-yil 19-dekabr). 2012-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 13-yanvar.
  4. Mustafa, DJ Kamal „Italy wins on penalties UEFA EURO 2020 Final, Italy vs England highlights“. EMEA Tribune (2021-yil 12-iyul). Qaraldi: 2021-yil 12-iyul.
  5. „Italy wins Euro 2020, beats England in penalty shootout“. AP News (2021-yil 11-iyul). Qaraldi: 2021-yil 12-iyul.

Havolalar

tahrir