Vikipediya

Bezorilik

Bezorilik – jamoat tartibi, qoidalarga qasddan xurmatsizlik bildirib urush, doʻpposlash, badaniga shikast yetkazish. Bezorilik, shuningdek, shaxsning jamoat tartibini qoʻpol ravishda buzishi va jamiyatga oshkora hurmatsizlik koʻrsatishdan iborat xatti-harakat hisoblanadi. Qonunlarda maʼmuriy javobgarlikka tortish mumkin boʻlgan mayda bezorilik va jinoiy javobgarlikka tortiladigan bezorilikka oid tegishli jazo choralari qoʻllanadi. Bezorilik, odatda, sport tadbirlarida olomon bilan bogʻliq boʻlgan tartibsizliklar, bulling va vandalizm kabi buzgʻunchi yoki noqonuniy xatti-harakatlardir.

2010-yil noyabr oyida „Spartak Moskva“ futbol oʻyinidagi bezorilar

Jamoat tartibi va fuqarolarning osoyishtaligini buzuvchi xatti-harakatlarga qarshi jamiyatda oʻrnatilgan yurish-turish qoidalarini qasddan mensimaslik, yaʼni mayda bezorilik uchun eng kam oylik ish haqining 3 baravaridan 5 baravarigacha miqdorda jarima solish yoki 15 sutkagacha muddatga maʼmuriy qamoqqa olish bilan jazolanadi (OʻzR MJKning 183-moddasi).

Jinoyat huquqida bezorilik, xususan, jiddiy zarar yetkazish bilan bogʻliq boʻlgan holda sodir etilsa, eng kam oylik ish haqining 50 baravaridan 100 baravarigacha miqdorda jarima yoki 3 yilgacha axloq tuzatish ishlari yoxud 6 oygacha qamoq bilan jazolanish nazarda tutilgan. Bezorilik harakatlari umumeʼtirof etilgan axloq qoidalarini namoyishkorona mensimaslikorqali sodir etiladi. Yosh bola, qariya, nogʻiron, ojiz ahvoldagi shaxslarni xoʻrlab, katta zarar yetkazish, birovning mulkini nobud qilish yoki unga shikast yetkazish ashaddiy bezorilik harakatlari hisoblanadi. Bezorilik oʻqotar qurolni namoyish qilish, uni qoʻllash bilan qoʻrqitish yoki qoʻllash, ommaviy tadbirlar oʻtkazilayotgan vaqtda jamoat tartibini saqlash vazifasini bajarib turgan hokimiyat yoki jamoatchilik vakiliga yoxud bezorilik harakatlarining oldini olish chorasini koʻrgan boshqa fuqarolarga qarshilik koʻrsatish orqali sodir etilgan taqdirda, bunday bezorilik harakatlari oʻta ashaddiy bezorilik hisoblanadi va 5 yildan 8 yilgacha muddatga ozodlikdan mahrum qilish bilan jazosi tayinlanadi (OʻzR JKning 277-moddasi)[1].

Etimologiyasi

tahrir

Bezorilik atamasining kelib chiqishi tarixi boʻyicha bir qancha nazariyalar mavjud. 1898-yildan boshlab ushbu atama London politsiyasi tomonidan beriladigan hisobotlarda keltirilganligi haqida maʼlumotlar bor[2].

Compact Oksford inglizcha lugʻatida aytilishicha, ushbu soʻz 1890-yillarda musiqa zalida ijro etiladigan qoʻshiqdagi janjalkash irland oilasining familiyasidan kelib chiqqan boʻlishi mumkin[3][4]. Clarence Rook oʻzining 1899-yilda nashr etilgan "Bezori kechalar" kitobida bu soʻz Londonda yashovchi irlandiyalik oʻgʻri va oʻgʻri Patrick Hoolihan (yoki Hooligan)ning ismidan kelib chiqqanligini yozgan[5]. Shunday qilib, ushbu versiyadan soʻng, „bezori“ soʻzi eponimdir. 2015-yilda BBC Shotlandiya televizion dasturi „The Secret Life of Midges“ 1745-yildagi yakobitlar qoʻzgʻoloni paytida ingliz bosh qoʻmondoni general Wade mahalliy shotland-gael tilidagi midge – meanbh-chuileag soʻzini notoʻgʻri eshitgan va hooligan soʻzini mittigina tishlayotgan jonivorlar uning askarlari va oʻzining hayotini dahshatli tushga aylantirganidan gʻazablangani va hafsalasi pir boʻlganini tasvirlash uchun foydalangan.

Boshqa versiyalar atamaning kelib chiqishini houlie soʻzi bilan bogʻlaydi, bu irland tilida „spirtli ichimliklar partiyasi“ degan maʼnoni anglatadi. Shuningdek, atama Londonning Islington hududida ishlagan irlandiyalik koʻcha toʻdasi Hooley gang bilan bogʻliq[6]. Yana boshqa versiyaga koʻra, Hooley gangs – XVIII asrda Londonda yashagan irlandiyalik bezorilar tomonidan tashkil etilgan toʻdalar hisoblanadi[7].

Le Grand Robertning fransuzcha izohli lugʻatida aytilishicha, Hooligan soʻzi fransuz tiliga 1920-yillarning oʻrtalarida ingliz tilidan rus tili orqali kirib kelgan boʻlishi mumkin. Lugʻatga koʻra, ushbu atama „sovet tuzumiga qarshi yosh muxolifatchi“ degan maʼnoni anglatadi[8].

Ilk marotaba foydalanilishi

tahrir

Bezorilik soʻzining birinchi marta ishlatilishi 1894-yilda London politsiyasining sud hisobotlarida Londonning Lambeth hududidagi „Hooligan Boys“[9] va keyinroq esa OʻHooligan Boys yoshlar toʻdasiga bilan bogʻliq[10].

Zamonaviy foydalanilishi

tahrir

Keyinchalik, soʻzning maʼnosi biroz oʻzgarganligi sababli, mumkin boʻlgan muqobil variantlarning hech biri norasmiy guruhga mansub boʻlgan, buzgʻunchilik yoki jinoiy zarar yetkazadigan, janjal boshlagan va tartibsizliklar keltirib chiqaradigan shaxsga nisbatan qoʻllanilmadi[11]. Hozirgi kunda bezorilik atamasi, asosan, sport bilan bogʻliq voqea-hodisalarga nisbatan qoʻllanadi[12].

Bezorilik XX asr boshlarida Rossiyada ijtimoiy hodisa va jinoiy submadaniyat sifatida

tahrir

Inqilobdan oldin

tahrir
 
XX asr boshidagi bezori turi (V. V. Mayakovskiy „Barishniya va bezori“ filmidagi bezori sifatida, 1918-yil)

„Bezorilar“ atamasi birinchi marta Rossiyada 1905-yilda bosma nashrlarda, maʼlumotnoma adabiyotlarida („Brokgauz va Yefronning ensiklopedik lugʻati“) 1909-yilda qayd etilgan. Biroq 1892-yilda Sankt-Peterburg shahar hokimi Valentin tomonidan politsiyaga „bezorilar“ga qarshi qatʼiy choralar koʻrishni buyurdi. Hokim bezorilar deganda „shahar aholisini haqorat qilishdan zavq oladigan koʻcha ahmoqlari“ni nazarda tutgan[13][14]. Biroq Sankt-Peterburg aholisi uzoq vaqt davomida bezorilarni boshibuzuqlar atamasi bilan, keyinchalik esa fransuzcha apashi soʻzi bilan atashgan. 1908-yilda qamchilar jamoasi rahbari Mixail Ryabov: „bezorilar, bezorilar, sizda qanchalik ilohiylik bor!“ degan[15].

 
Bezori (V. V. Mayakovskiy) oʻtkinchidan bir qop tanga oladi. „Barishnaya va bezori“ filmidan lavha, 1918-yil.

Inqilobdan oldingi va inqilobdan keyingi Rossiyada bezorilik birinchi navbatda shahar atrofidagi ishchilar sinfida keng tarqalgan va u yerdan qishloqqa kirib borgan yarim jinoiy yoshlar submadaniyati edi. Xususan, Sergey Yesenin bezorilikka nisbatan hurmat bajo keltirgan. Shunday qilib Peterburg bezorilarini egri kiyib olingan qalpoqchasidan, qizil fufayka, shim, katta oʻlchamdagi botinka, pastki labida osilib turadigan sigarasidan tanib olish mumkin edi.

Sankt-Peterburg bezorilari beshta guruhga boʻlibgan edi. Ular: „Vladimirliklar“, „Peskovliklar“, „Voznesenliklar“, „Roshchinliklar“ va „Gaydovliklar“. Ularni bir-biridan ajratib olish uchun bir qancha belgilar mavjud boʻlgan, masalan, „Vladimirlar“ qalpogʻini chap qulogʻining orqasiga qistirib olishgan boʻlsa, „Gaydovliklar“ qalpogʻini oʻng qulogʻining orqasiga qistirib olishgan. Karmanlarida esa, albatta, fin pichogʻiboʻlgan. Bu toʻdalar qatʼiy ierarxiya bilan birlashtirilgan va umumiy kassa, sud va qoidalar kodeksiga ega edi. Adliya vazirligi jurnalida ushbu toʻdalarning koʻpchiligi kecha-yu kunduz bemaza qiliqlar qilib, behayo qoʻshiqlar kuylash va soʻkinish, derazalarga tosh otish, uy hayvonlarini ortiqcha azob-uqubatlarga solish, ota-ona hokimiyati, maʼmuriyat va ruhoniylarni hurmat qilmaslik, ayollarni bezovta qilish, darvozaga smola surtish, koʻchadagi oʻtkinchilarni kaltaklash, ulardan aroq uchun pul talab qilish va ularni kaltaklash yoʻli bilan qoʻrqitish, aroq uchun pul talab qilgan holda uylarga bostirib kirish, janjal qilish, mulkni yoʻq qilish, hatto oʻt qoʻyish, daraxtlarni, gullarni va sabzavotlarni ildizi bilan yulib tashlash, mayda oʻgʻirlik, qurilish uchun tayyorlangan yogʻoch uylarni buzib tashlash kabi bezorilik harakatlari bilan shugʻullanishgan. Bundan tashqari, ular xalq orasida yalangʻoch holda yurishgan, jamoat joylaridagi chiroqlarni oʻchirib qoʻyishgan, yongʻin boʻalyotganligi toʻgʻrisida yolgʻon axborot bergan holda oʻt oʻchiruvchilarni chaqirishgan, plakatlarni buzib tashlashgan, yodgorliklarni buzib yuborishgan, pochta qutilarini sindirishgan, telegraf ustunlarini aralashgan va shu kabi bir qator bezorilik harakatlarini amala oshirishgan[16][17].

1905—1907-yillardagi (qora yuzlar tomonidan ham, inqilob tomonidan ham) va 1917-yildagi voqealarda ishchilar sinfi va lumpen proletariatining bezori qatlamlari muhim rol oʻynaydi. Tarixchi A. Dneprovskiyning yozishicha, Peterburgdagi ikki ming kishigacha boʻlgan barcha bezorilik guruhlari aʼzolari 1917-yil voqealarida faol ishtirok etgan[17]. Blokning „Oʻn ikki“ sheʼrida kuch va qurol olgan ishchi yoshlarning bezorilik estetikasi tasvirlangan.

1920-yillarda

tahrir

NEP (Yangi iqtisodiy siyosat) yillarida bezorilikning keskin oʻsishi kuzatildi. SSSR Ichki ishlar xalq komissarligi maʼlumotlariga koʻra, RSFSRda 10 000 kishiga nisbatan bezorilik deb nomlanuvchi jinoyatchilik harakatlari ayblovi qoʻyilgan. 1925-yilda ushbu koʻrsatkich – 3,2, 1926-yilda – 16,7 va 1927-yilda – 25, 2 ni qayd etgan. 1920-yillarda avj olgan bezoriliklar tufayli tunda baʼzi koʻchalarni oʻtib boʻlmas holga keltirdi, baʼzi shaharlarda qorongʻi tushganda politsiya ishchilar yashaydigan mahallalarda paydo boʻlishdan qoʻrqar edi[13].

 
Qishloq bezori va yer oʻlchagich. A. Kruchenixning „Qishloqdagi bezorilar“ spektaklining muqovasi, 1927-yil. Bezori oʻziga xos bezorilik libosida kiyingan: qalpoqchasi qiyshaygan, shimi akkordeon kabi etiklariga tiqilgan.

Inqilobdan keyingi davrdagi Leningrad (hozirgi Sankt-Peterburg) bezorilarining kiyimlari matroslarga taqlid qilgan holda tikilgan edi. Ular pastki qismi yirtilgan, qora baxmal matoga xanjar oʻralgan keng shimlar, dengizchi tovusga oʻxshash koʻylak, qishda „finka“ shlyapasi, yozda chap quloqqa surilgan qalpoq yoki laklangan katta koʻk kapitan qalpoqchasi kiyib olishgan edi.

Bezorilar fin pichoqlari, giryalar va guruchlar bilan qurollangan. Bular ichida revolver eng hashamatli qurol hisoblangan. Oʻsha davrdagi bezorilarning koʻplari yuvinmagan, notoza ahvolda boʻlishgan va kir kiyimlarni kiyib yurishgan[17][18]. Bezorilar oʻz nutqida behayo soʻzlar va oʻgʻrilarning jargon soʻzlarni ishlatishgan. Hozirda „blatnymi“ deb nomlangan qoʻshiqlar 1920-yillarda „bezori qoʻshiqlar“ sifatida tanilgan.

Bezorilik romantikasi deviant xulq-atvorga moyil boʻlmagan, nisbatan gullab-yashnagan oʻsmirlarning keng doiralarini uning tashqi xususiyatlariga taqlid qilishga majbur qildi[19].

Bezorilar, odatda, jinoiy guruhlarda harakat qilishgan. 1920-yillarda „Bezorilar davralari“ paydo boʻldi („Aybsizlik jamiyati“, „Sovet alkogollari jamiyati“, „Sovet loafers jamiyati“, „Bezorilar ittifoqi“, „Xalqaro ahmoqlar“, „Markaziy qalloblar qoʻmitasi“ va boshqalar). Maktablarda ham bezorilik toʻgaraklari („Toplaganlar qoʻmitasi“, „Bezorilar toʻdasi“ va boshqalar) tuzilib, ularning baʼzilarida byurolar saylanib, aʼzolik badallari toʻlab borilgan. Penzadagi 25-sonli maktab maʼmuriyati bezorilar dahshatidan qoʻrqib, maktabni bir muddat yopishga ham majbur boʻlishgan.

Petrograd va Leningradda bezorilik harakatlari eng koʻp amalga oshiriladigan tuman Ligovka (xususan, mashhur GOP joylashgan joyda hudud, boshqa bir manbalarga koʻra esa Proletariat shahar yotoqxonasi) hisoblangan. Eng mashhur hudud Chubarova (hozirgi Transportniy) koʻchasi boʻlib, u yerda bezorilar guruhi Chubarovitlar toʻdasini birlashtirgan. Chubarovitlardan keyin mashhurlik boʻyicha „Pryajkin“ guruhi (Pryajka daryosi hududi), „Yorqin lenta“dan „Pokrovskaya“ (hozirgi Turgenev maydoni maydoni) guruhlari (mahallaning hududi) turgan[17].

1925-yilda „Qizil yulduz“ Leningrad bezori guruhlarining „ixtisoslashuvi“ni quyidagicha taʼrifladi: „Oxtenskiylar derazalarni sindirishdi, koʻcha belgilarni buzishdi, lampalarni oʻchirishdi, darvozalar va devorlarni qoralashdi, gavanpolliklar oʻtkinchilarga hujum qilishdi. Boltiqboʻyiliklar it va mushuklarga qarshi bezorilik harakatlarini amalga oshirishga ixtisoslashgan boʻlib, hayvonlar chiyillashi uchun derazalarga osishdi, oʻsmirlarni quvishdi. Tambovitliklar pab va klublarda bezorilik harakatlarini amalga oshirishdi“. Moskvada Zamoskvorechye maʼlum bir Vaska Ryloning toʻdasi tomonidan terrorga uchragan[20].

 
Sudda „Chubarov ishi“ boʻyicha ayblanuvchi

1920-yillarning oxiri va 1930-yillarning boshidagi Novosibirsk bezorilarini novosibirsklik keksa kishi shunday tasvirlaydi: "Bu ishda ishtirok etganlar yosh, sogʻlom yigitlar edi, ularni „kormorantlar“ deb atashardi, ular, albatta, oʻziga xos koʻrinishda kiyinishgan: oyoqlarida akkordeon kabi yigʻilgan sayqallangan xrom etiklar, shim kiyishgan, egnida, „bir tomonida kapitan“ qalpoqli, oq yoki rangli koʻylak, toʻqmoqli kamar taqib olishgan edi".

Ular qoida tariqasida qurollanib olgan edilar, yaʼni etiklariga pichoq tiqib olishgan edi. Kechqurun ular temir qamish, zanjirlar, arqon, giryalar olib yurishardi. Jamoaviy tarzda bir koʻcha bezorilari boshqa koʻcha bezorilari bilan urishar, keyinchalik bu urushlar kattaroq janglarga aylanib ketar edi. Shahar chegarasigacha yashovchilar „shaharliklar“, Svoboda koʻchasi yaqinidagi temir yoʻl orqasida yashovchilar esa „zalinskiy“ deb atalar edi.

Bezorilarning bu partiyalari oʻrtasida, ayniqsa, kechki va tungi mushtlashuvlar vahshiy, shafqatsiz, oʻlim yoki ogʻir jarohatlar bilan kechgan. Bezorilar, odatda, oʻzlarini „kirpilar“, „kirpi“ deb atashgan[21].

 
"Chubarovskiy" tergov ishining qopqogʻi

Bezorilikning keng tarqalgan koʻrinishlari sababsiz kaltaklash va hatto oʻtkinchilarni oʻldirish edi. Jinsiy zoʻravonlik, shu jumladan, erkaklarga nisbatan, juda keng tarqalgan. Bezorilarning eng sevimli mashgʻuloti „lola“ boʻlib, qoʻlga olingan qiz yubkasini boshiga bogʻlab, butalar ichiga tashlashar, oyoqlarini yuqoriga koʻtarib qoʻyishar edi. Ommaviy zoʻrlashlar yoki „Chubarovshchina“ – 1926 yilgi mashhur „Chubarov ishi“da, Leningrad „Kooperator“ zavodining uch nafar yosh ishchisi Chubarov koʻchasida 20 yoshli oʻqituvchi Lyubov Belovani ushlab, uni teshikdan sudrab olib ketishgan. „Kooperator“ (zavodning eski nomi bilan atalgan „San Galli“) zavod bogʻining panjarasida bir necha soat davomida oʻz qarindoshlari bilan birga ularni guruh boʻlib zoʻrlashgan[13].

Bezori toʻdalar nafaqat koʻchalarda faoliyat yuritishgan, balki klublar, pablar, kinoteatrlar, teatrlarga bostirib kirib, mushtlashuv harakatlarini amalga oshirishgan. „Z. ismli 18 yoshli oʻsmir yigit olti nafar oʻsmir fabrika ishchisi bilan ishchilar klubiga bostirib kirgan, u yerda janjal koʻtarishgan, gʻishtlarni uloqtirishgan, kashshoflar va xizmatchilarni kaltaklashgan“, „spektakl paytida zalga toʻda bostirib kirib, mushtlashgan va klubga tashrif buyuruvchilarni qoʻrqitishgan, ushbu harakatlar tizimli va uyushqoqlik bilan amalga oshirilgan“[13]. Ogʻirroq jinoyatlar, hatto siyosiy tusda boʻlsa ham, bezorilik niyatida sodir etilgan. Shunday qilib, Qozonda bezorilar samolyot va OSOAVIAXIM uchuvchisiga tayoq va toshlar otib, parvozini buzishgan, Novosibirskda komsomol namoyishini tarqatib yuborishgan, Penza viloyatida esa temir yoʻlni demontaj qilishgan va oʻtish yoʻllariga shpallar qoʻyishgan, poezdlar oʻrtasida shu tariqa bir nechta temir yoʻl halokatlariga sodir etilgan[13].

Bezorilikka qarshi kurash

tahrir
 
1920-yillar Bezorilikka qarshi kurash kuchlari

Dastlab, Sovet hukumati 1922-yilda Jinoyat kodeksiga axloq tuzatish ishlari yoki bir yilgacha qamoq jazosini nazarda tutuvchi „Bezorilik“ moddasini kiritgan boʻlsa-da, umuman olganda bezorilarga nisbatan ongsiz, ammo sinfiy element sifatida yumshoq munosabatda boʻlindi.

1926-yildagi „Chubarovskiy ishi“ esa burilish nuqtasiga aylandi, shundan soʻng bezorilik harakatlari natijasida yuzaga chiqishi mumkin boʻlgan va koʻpchilikni xavotirga solgan xavf amalga oshdi, beshta „Chubarovskiy“ oʻlimga hukm qilindi, qolganlari 10 yilgacha qamoq jazosiga hukm qilindi va Solovkiga surgun qilindi[20]. Chubarovning sud jarayoni namunali xarakterga ega boʻlib, „Leningradskaya pravda“ oʻzining asosiy siyosiy asoslarini quyidagicha ifodaladi: „Bu jarayonning ahamiyati shundaki, savol ochiq qoʻyildi: bizning yoshlarimizni kim boshqaradi – Pavel Kochergin va uning oʻrtoqlarimi yoki sovet jamoatchiligi, kasaba uyushmalari, komsomol?“.

Shundan keyin bezorilar qasos olishga harakat qilishdi, militsionerlarni kaltaklash va zoʻrlash ishlari tez-tez amlga oshiriladigan boʻldi, „Kooperator“ zavodi va Oktyabr temir yoʻli omborlari yoqib yuborildi, tez orada politsiya 100 kishidan iborat „Sovet bezorilari ittifoqi“ni fosh qildi. Biroq bu qarshilik urinishlari ham qattiq bostirildi[22]. Bu voqea Jinoyat kodeksiga bezorilik uchun jazoni kuchaytiruvchi oʻzgartirishlar kiritish bilan bogʻliq. Bezorilikka qarshi kurashish uchun ishchilar otryadlari, kechki va tungi reydlar, hatto OGPU organlari orqali bezorilarni maʼmuriy yoʻl bilan haydab chiqarish va surgun qilish harakatlari ham qoʻllanila boshlandi[13].

 
Xabarovsk sudida hukmni oʻqish

1930-yillarda bezorilikka qarshi choralar nihoyatda qattiqlashdi. SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi va Xalq Komissarlari Kengashining 1935-yil 29-martdagi „Bezorilikka qarshi kurashish chora-tadbirlari toʻgʻrisida“gi qarori bilan jazoning eng yuqori muddati 5 yilgacha uzaytirildi[23].

Bezorilikka qarshi kurashning eng yuqori choʻqqisi 1940-yilga toʻgʻri keldi, ayniqsa, SSSR Qurolli Kuchlari Prezidiumining 10-avgustda chiqarilgan „Ishdagi mayda oʻgʻirlik va bezorilik uchun jinoiy javobgarlik toʻgʻrisida“gi farmonidan keyin bezoriliklar yanada kuchaydi. Bezorilik holatlari dastlab tergovsiz, xalq sudlarining maxsus tashkil etilgan navbatchilik kollegiyalarida koʻrib chiqildi. Jamoat joyida odobsiz soʻzlarni ishlatgani uchun ularga bir yil qamoq jazosi tayinlandi, ammo bezorilik uchun odatiy jazo besh yil qamoq jazosi, soʻngra SSSRning asosiy shaharlarida yashashni besh yilga taqiqlash edi.

Xususan, „skameykada oʻtirgan N. Burdilovni hech qanday sababsiz bezovta qilgan, uni har tomonlama haqorat qilgan va yuziga seld bilan urgan“P. Smorodinov qattiq jazoga tortildi. Natijada, 1941-yilga kelib, sovet shaharlarida bezorilik barham topdi, 1950-yillarga kelib esa uyushgan jinoyatchilik sifatida qayta tugʻildi[14][17].

Sovet qonunchiligida

tahrir

Inqilobdan oldingi Rossiyada bezorilikning keng tarqalishi 1914-yilda Sankt-Peterburgda yigʻilgan Xalqaro kriminologlar ittifoqining rus guruhi Yangi Jinoyat kodeksiga asossiz jinoyatlar uchun „bezorilik“, „buzgʻunchilik“ va „zoʻravonlik“ tushunchalarini kiritishni taklif qilishiga olib keldi. Qonunchilikda birinchi marta „bezorilik“ atamasi 1918-yil 4-maydagi Inqilobiy tribunallar toʻgʻrisidagi dekretda paydo boʻlgan, unga koʻra, bezorilik ishlari inqilobiy tribunallar yurisdiksiyasiga, shuningdek, qoʻporuvchilik kabi xavfli jinoyatlar, pogromlar, aksilinqilob, josuslik va boshqa harakatlarga nisbatan paydo qoʻllangan[24]. Bu esa inqilobdan keyingi tartibsizlik sharoitida bezorilik ganster jinoyatlari bilan qoʻshilib ketganligi bilan izohlandi.

1922-yilgi Jinoyat kodeksida bezorilik banditizmdan allaqachon ajratilgan va „ayrim fuqarolarga yoki umuman jamiyatga nisbatan hurmatsizlikni yaqqol namoyon etishni oʻz ichiga olgan buzuq, maqsadsiz harakatlar“ deb taʼriflangan edi(5-bob, 176-modda). Yosh Sovet qonunchiligida boʻshliqlar mavjud boʻlgani sababli, Jinoyat kodeksida qayd etilmagan turli xil mayda jinoyatlar va huquqbuzarliklar asta-sekin amalda bezorilik sifatida tasniflana boshlandi. Bular, xususan, quyidagilarni oʻz ichiga olishi mumkin:

  • odobsiz soʻzlar;
  • kechasi shovqin qilish;
  • fuqarolarni haqoratli taʼqib qilish;
  • mulkni yoʻq qilish;
  • mulkka yetkaziladigan zarar;
  • jismoniy zoʻravonlik tahdidi;
  • oʻqotar qurol yoki pichoq, guruch poyalari yoki boshqa tigʻli qurollardan foydalanish yoki ishlatishga urinish.

Amalda Jinoyat kodeksida boʻlgan, ammo ushbu holat uchun oʻta ogʻir jazo nazarda tutilgan jinoyatlar koʻpincha bezorilik sifatida tasniflangan.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
  2. ↑ Daily News (London), Tuesday, April 24, 1894
  3. ↑ „hooligan“. Compact Oxford English Dictionary. Oxford English Dictionary. 2021-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 15-oktyabr.
  4. ↑ Andoza:OEtymD
  5. ↑ The Penny Illustrated Paper and Illustrated Times (London), Saturday, August 13, 1898
  6. ↑ Fergusson, Rosalind; Partridge, Eric; Beale, Paul (2 december 1993). Shorter Slang Dictionary. Routledge. pp. 113. ISBN 0-415-08866-6.
  7. ↑ Panin S. Xozyain ulits gorodskix // "Rodina". – 2002. – № 2.
  8. ↑ hooligan ou houligan [’uligan; 'uligɑ̃] nom masculin étym. 1925 ◊ mot anglais, d’origine inconnue, peut-être de hooley’s gang, du nom d’une famille irlandaise; par le russe „jeune opposant au régime soviétique“ et „voyou“
  9. ↑ „Who were the original Hooligans?“. Daily News. quezi.com (1894-yil 24-aprel). 2010-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 12-mart.
  10. ↑ „Who were the original Hooligans?“. Reynolds Newspaper. quezi.com (1894-yil 29-aprel). 2010-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 12-mart.
  11. ↑ Quinion. „Hooligan“. World Wide Words (1998-yil 27-iyun). Qaraldi: 2010-yil 30-iyun.
  12. ↑ Osman, Gusmusgul; Acet, Mehmet (2016). "The Open Sore of Football: Aggressive Violent Behaviour and Hooliganism". Physical Culture and Sport Studies and Research 71 (1): 30–37. doi:10.1515/pcssr-2016-0015. ISSN 1899-4849. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 „Хозяин улиц городских“. 2013-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 10-noyabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 Yevgeniy Denisov. Ozorniki Rossii// „Kommersantʼ Dengi“, № 35 (591), 04.09.2006
  15. ↑ „[[Пришвин, Михаил Михайлович|Prishvin M. M.]] Dnevniki: Ranniy dnevnik (1905—1913). – СПб.: Rostok, 2007. – 800 s. – (Dnevniki M. M. Prishvina). – ISBN 978-5-94668-043-9.“. 2022-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 11-fevral.
  16. ↑ Lev Lure. Xuligani starogo Peterburga // „Neprikosnovenniy zapas“ 2000, № 3(11)
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 „Виктор Степаков. ПЕТЕРБУРГСКАЯ ШПАНА. Журнал «Нева», 1998, № 7, стр. 220—226.“. 2012-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 12-noyabr.
  18. ↑ „Владимир Шефнер. Бархатный путь. Летопись впечатлений“. 2013-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 10-noyabr.
  19. ↑ "Takaya uj togda bila taynaya molodyojnaya мода – poxodit na xuliganov (…) U mnogix u nas bilo togda kakoe-to dvoystvennoe vospriyatie deystvitelnosti. Mi raspevali xuliganskie pesni, smakovali vsyakie blatnie slovechki, no otnyud ne schitali vsyu etu poluugolovnuyu romantiku vechnoy, neziblemoy". Vladimir Shefner. Barxatniy put. Letopis vpechatleniy
  20. ↑ 20,0 20,1 Sergey Nexamkin. Iznasilovanie v stile retro //Argumenti nedeli, № 39 (280) ot 6 oktyabrya 2011.]
  21. ↑ „Xuliganya roja“ // Vecherniy Novosibirsk. – 2006. – 14 oktyabrya.
  22. ↑ Borba s leningradskimi xuliganami v 1920-e // Ugolovniy rozisk. Petrograd – Leningrad – Peterburg / Redaktor Valeriya Pimenova. – СПб.: AST, Astrel-SPb, 2008.
  23. ↑ „Н. А. Колоколов. Борьба с хулиганством: кризис правового регулирования“. 2011-yil 3-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 13-noyabr.
  24. ↑ „Декрет о революционных трибуналах“. 2012-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 10-noyabr.

Havolalar

tahrir 



"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bezorilik&oldid=5230962" dan olindi