Oʻrinboy Rahmonov

Oʻrinboy Rahmonberdiyevich Rahmonov (1910—1980) – Bobur nomli Oʻsh Davlat akademik oʻzbek musiqali drama teatrining asoschisi, badiiy rahbari, artist va shoir, Qirgʻiziston madaniyati va sanʼati rivojiga katta hissa qoʻshgan.

Oʻrinboy Rahmonberdiyevich Rahmonov
Tavalludi	4-mart 1910-yil Oʻsh, Qirgʻiziston
Vafoti	5-oktyabr 1980-yil(1980-10-05) (70 yoshda) Oʻsh shahri, Qirgʻiziston
Fuqaroligi	SSSR
Kasbi	Aktyor, yozuvchi, shoir
Faoliyat yillari	1927–80
Turmush oʻrtogʻi	Tursunxon Toʻychiboyeva (1918—54)
Bolalari	10
Otasi	Rahmonberdi Madazimov
Onasi	Bibixon

Hayot yoʻli

Oʻrinboy Rahmonberdiyevich Rahmonov 1910-yili Oʻsh shahrining Shayxlar mahallasida tugʻilgan. Otasi Qirgʻizistonda teatr harakatining asoschisi, Bobur nomli Oʻsh Davlat akademik oʻzbek musiqali drama teatrining asoschisi va birinchi direktori, badiiy rahbari, rejissori Oʻshda taniqli arbob Rahmonberdi Madazimov boʻlgan. Oʻrinboy Rahmonov 17 yoshga toʻlganda, dadasi tashkil etgan Oʻsh oʻzbek drama teatrida ijodiy faoliyatini 1927-yildan boshladi. Teatrni tashkil etish va tuzish birinchi yillarida qoʻshimcha oʻnta vazifalarini bajargan: artist, rejissor yordamchisi, xonanda, sozanda, dramaturg, grimchi, rassom, suflyor, shoir, kichkina pesalar va qoʻshiqlar uchun sheʼrlar yozgan. Ushbu qoʻshiqlarga oʻsha paytlarda birinchi ayol raqqosa Roziya Moʻminova lapar aytib raqsga tushgan. 1934-yil avgust oyida yetmish kishidan iborat teatr jamoasi safida Oʻrinboy Rahmonov Leningrad shahriga gastrolga bordi. Teatr repertuari „Farhod va Shirin“, „Layli va Majnun“ kabi oʻzbek asarlaridan iborat edi. Ammo leningradlik sanʼat shinavandalari ularni shu qadar qizgʻin, shu qadar samimiy kutib oldilarki, ozgina muddatga moʻljallangan gastrol salkam bir oy davom etdi. Ijodiy jamoa korxonalarda, oʻquv yurtlarida, afsonaviy „Avrora“ kreyserida ijodiy uchrashuvlar oʻtkazishdi, 22 ta konsert berishdi. Gastrol soʻnggida artistlarni Leningrad viloyati partiya qoʻmitasining birinchi kotibi Sergey Kirov qabul qildi va oʻynalgan spektakllar, konsertlar leningradliklarda chuqur taassurot qoldirganini alohida taʼkidladi. Qabul marosimida Oʻrinboy Rahmonov ham ishtirok etdi va suhbat tugagach, teatr jamoasi bilan birga S. M. Kirov bilan rasmga tushdi. 1937-yili S. M. Kirov vafot etgandan soʻng, teatr uning nomi bilan ataldi.

1934-yili Toshkentda ilgʻor paxtakorlarning slyoti oʻtkazildi. Slyotda konsert berish uchun Oʻzbekiston Markaziy ijroiya qoʻmitasining raisi Yoʻldosh Oxunboboyevning taklifi bilan teatri Toshkentga ijodiy safarga ketdi. Slyot qatnashchilari hofiz Abdulla taroq Fayzullayev, artistlar Oʻrinboy Rahmonov, Tojixon Hasanova, Roziyaxon Moʻminova, Laylixon Moidova, Qodirjon Hamidov, Gʻulomjon Isroilovlarning chiqishlarini zoʻr olqishlar bilan kutib oldilar. 1934-yili teatr Moskvaga ham gastrolga borib keldi. 26-may-4-iyun 1939-yili Moskvadagi qirgʻiz sanʼati birinchi dekadasida qatnashib keldi va M. I. Kalinin bilan uchrashdi. 1939 va 1940-yillari Oʻrinboy Rahmonov teatr jamoasi bilan birga Bishkekka (Frunzega) gastrolga bordi. teatr jamoasi bilan birga Bishkekka (Frunzega) gastrolga bordi.

Ikkinchi jahon urushi boshlanganidan soʻng, koʻplab teatr aktyorlari oʻz ixtiyori bilan frontga ketishdi. Oʻrinboy Rahmonov urush maydonida jiddiy yaradorlanib, Oʻshga yuborildi va 1942 yili teatrning badiiy rahbari etib tayinlandi va u 1949-yilgacha teatrga rahbarlik qildi. Ikkinchi jahon urushi davrida teatr sanʼatkorlari oʻzlarining Vatan oldidagi burchlarini chuqur his etib, frontda boʻlib, soldatlarga madaniy xizmat koʻrsatdilar. Oʻrinboy Rahmonov, Tojixon Hasanova, E.Boʻtayeva, M.Otaboyevlar jangchilarni mardlikka, qaxramonlikka undadilar. Shu yillarda Oʻrinboy Rahmonov tomonidan Komil Yashinning „Boʻron“, „Oʻlim bosqinchilarga!“, Sobir Abdullaning „Qurbon Umarov“, Uygʻunning „Hayot qoʻshigʻi“, Bil-Belotserkovskiyning „Chegarachilar“, Korneychukning „Front“ asarlarini sahnaga qoʻyib, teatr jamoasi mehnatkashlarni harbiy vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga munosib hissa qoʻshdilar.

Ijodiy jamoaning kamolotga erishuvida Oʻrinboy Rahmonov tomonidan Hamzaning „Boy ila xizmatchi“, „Maysaraning ishi“, K.Trenyovning „Lyubov Yarovaya“, Shillerning „Makr va muhabbat“, Sobir Abdullaning „Tohir va Zuhra“, Oʻrdubodiyning „Besh soʻmlik kelin“, Hurshidning „Farhod va Shirin“, Komil Yashinning „Gulsara“, Uygʻunning „Navbahor“, „Oltinkoʻl“ asarlarini sahnalashtirilishi alohida bosqich boʻldi.

Oʻriboy Rahmonov Oʻsh oʻzbek drama teatrida 1927-1949-yillari, 1949-1954-yillari Qizilqishloq qishloq Kengashi raisi, 1954-1965-yillari Qizilqishloqning „Eshonguzar“ masjidi oldidagi eski pochtasida boshliq, 1965-yildan savdo sohasida ishladi. 1953 yilda uning taklifi bilan uchta qishloq kengashi – Qizil-Qishloq, Shoʻro va Ishkavon yagona Qizil-Qishloq qishloq kengashiga birlashtirilib, birlashgan Qizil-Qishloq kengashining raisi etib Oʻrinboy Rahmonov saylangan. Uning rahbarligida Yangi-Turmush, Suratosh, Beshkapa, Kommunist, Kerme-Too , Qizil-Bayroq, Ishkavon qishloqlarida yangi yerlar oʻzlashtirildi. Hozir u yerda oʻn minglab odamlar yashaydi. 29 dekabr 2024 yildagi Prezident Farmoni bilan bu yerlar Oʻsh shahri hududiga qoʻshib olingan.

Oʻrinboy Rahmonov 1949-yili teatrdan ketib, boshqa ishga oʻtsada, lekin shtatdan tashqari, ishdan keyin 1958-yilgacha rollar ijro etdi. Tomoshabinlarga va tanqidchilarga nemis ofitseri, „5 soʻmlik kelin“dagi ota va boshqa dramalardagi oʻynagan bosh rollari yoqqan. Abdugʻani Abdugʻofurovning fevral 2010-yilda nashr etilgan „Oʻshning akademik teatri“ kitobining 1 va 3 betlarida Oʻrinboy Rahmonovning Bobur nomli Oʻsh oʻzbek akademik musiqali-drama teatrining tashkil etishda va faoliyat koʻrsatishdagi xizmatlari aks ettirilgan va 1940-yildagi teatr afishasidagi ismi-sharifi aktyorlar roʻyxatida № 19 (42 betda) aks ettirilgan. Oʻrinboy Rahmonov boʻsh vaqtlarida Oʻsh va Sulaymon togʻi goʻzalligi xaqida koʻplab sheʼrlar yozgan, toʻrttasi roʻznomalardan chiqqan. Oʻrinboy Rahmonovning koʻp urugʻlari sanʼatkor, shoir boʻlishiga asosiy sabab shoir Xoʻjanazar Huvaydo (1704-1780-yillar) qarindoshi boʻlgan. Qariganda Sulaymon togʻidagi Bobur hujrasini qarab yurgan va obod etgan, toqqa har chiqqanida ikki paqir suv olib chiqib, ekkan koʻchatlarini sugʻorgan. Oʻn ikkita farzandni tarbiyalagan. Toʻngʻich farzandi Dildorbek hoji Rahmonov ham Bobur nomli teatrda artist boʻlib ishlagan, uchta kinofilmda epizodik rollar oʻynagan. Yana bir oʻgʻli Darvishbek polvon Rahmonov otasiga oʻxshab oʻzini umrini sanʼatga bagʻishladi. Toshkent viloyati, Yangiyoʻl tumanidagi "Qaldirgʻoch" namunali sirk truppasi asoschisi va badiiy rahbari lavozimida ishlaydi. Oʻrinboy Rahmonov 5-oktabr 1980-yili vafot etgan, qabri Oʻsh shahrining Sulaymon togʻida joylashgan „Goʻdak mozor“ qabristonida.

Oʻrinboy Rahmonov Oʻsh viloyati, Oʻsh shahar, Qorasuv tumani kengashlari deputati, Qizilqishloq qishloq kengashi deputati boʻlib bir necha marta saylangan.

Oʻrinboy Rahmonovning Oʻsh shahar Bobur nomli teatr sahnasida rollar ijro etgan asarlar roʻyxati

God	Nazvaniye	Originalnoye nazvaniye oʻzbekcha: {{{1}}}	Avtor
1927	Druzya	Oʻrtoqlar	K.Yashin
1928	Vnutri	Ichkarida	K.Yashin
1929	Xalima	Halima	Gulom Zafariy
1929	Aji-aji	Aji-aji	K.Yashin
1930	Istorii na xlopkovom pole	Paxta shumgʻiyalari	Umarjon Ismoilov
1931	Jenitba	Uylanish	N. V. Gogol
1932	Perevodchik	Tilmoch	Mannon Uygʻur
1933	ru:Аршин мал алан	Arshin mol olon	Uzeir Hojibekov
1934	Revizor	Revizor	N. V. Gogol
1935	Istoriya zagovorila	Tarix tilga kirdi	Nazir Safarov, Ziyo Said
1935	Sojjyom	Yondiramiz	K.Yashin
1936	Vmesto smerti	Oʻlim oʻrniga	J. Turusbekov
1936	Lyubov Yarovaya	Lyubov Yarovaya	K. Trenyov
1936	Komsomolskiy vzvod	Komsomol vzvodi	Tojizoda
1937	Obman i lyubov	Makr va muhabbat	Friedrich Schiller
1937	Farhod va Shirin	Farhod va Shirin	Sh. Xurshid
1938	Sluga dvux gospod	Ikki xoʻjayinga bir qul	K.Goldoni
1938	Sablya Uzbekistana	Oʻzbekiston qilichi	Sobir Abdulla
1939	Pogranichniki	Chegarachilar	Bill-Belotserkovskiy
1939	Bay i batrak	Boy ila xizmatchi	Hamza
1939	Taxir i Zuxra	Tohir va Zuhra	Sobir Abdulla
1940	Xolisxon	Xolisxon	Hamza
1940	Buran	Boʻron	K.Yashin
1941	Gulsara	Gulsara	K.Yashin va M.Muhamedov (Wayback Machine saytida 26-avgust 2018-yil sanasida arxivlangan)
1941	Leyla i Madjnun	Layli va Majnun	Xurshid
1941	Kurban Umarov	Qurbon Umarov	Sobir Abdulla
1942	Smert zaxvatchikam!	Oʻlim bosqinchilarga!	K.Yashin
1942	Prodelki Maysari	Maysaraning ishi	Hamza
1942	Front	Front	Aleksandr Korneychuk
1943	Davron ata	Davron ota	Sobir Abdulla
1943	Zafar	Zafar	Umarjon Ismoilov
1944	Nurxon	Nurxon	K.Yashin
1944	Nevesta za 5 som	Besh soʻmlik kelin	Oʻrdubodiy
1945	Pesnya jizni	Hayot qoʻshigʻi	Uygʻun
1946	Chest jenщini	Ayol nomusi	Muxtarov
1947	Vesna	Navbahor	Uygʻun
1947	Farhod va Shirin	Farhod va Shirin	Sh. Xurshid
1948	Krasniy galstuk	Qizil galstuk	K. Trenyov
1948	Pesnya jizni	Hayot qoʻshigʻi	Uygʻun
1948	Altinkul	Oltinkoʻl	Uygʻun
1949	Lepestki	Gʻunchalar	Zinnat Fatxullin
1949	Semurgʻ	Semurgʻ	Hamid Olimjon
1950	Adolat	Adolat	Ismoil Akram
1950	Alpomish	Alpomish	Sobir Abdulla
1951	Toktogul	Toʻqtagʻul	J. Bokonbayev
1951	Layli va Majnun	Layli va Majnun	Sh. Xurshid
1952	Yoriltosh	Yoriltosh	Shukur Saʼdulla
1952	Radost	Shodlik	Mahmud Rahmon
1952	Shyolkovoe syuzane	Shohi soʻzana	Abdulla Qahhor
1953	Alisher Navoiy	Alisher Navoiy	Izzat Sulton
1953	Natalka Poltavka	Natalka Poltavka	Nikolay Lisenko
1953	Nurxon	Nurxon	Komil Yashin
1954	Prazdnik na pole	Dalada bayram	Shukur Saʼdulla
1954	Serdechnie sekreti	Yurak sirlari	Baxrom Rahmonov
1955	Oftobxon	Oftobxon	Komil Yashin
1955	Devushka reki Gang	Gang daryosining qizi	Rabindranath Tagore
1956	Ravshan i Zulxumor	Ravshan va Zulhumor	Komil Yashin
1956	Lyubov k Rodine	Vatan ishqi	Zinnat Fatxullin
1956	Sunduk sekretov	Sirli sandiq	I. Axmedov
1957	Alpomish	Alpomish	Sobir Abdulla
1957	Yulduz	Yulduz	Samad Vurgʻun
1958	Oygul i Baxtiyar	Oygul va Baxtiyor	Hamid Olimjon
1958	Imenem revolyutsii	Revolyutsiya nomi bilan	M. Shatrov

• 1927-yil-K.Yashin „Oʻrtoqlar“.
• 1928-yil-K.Yashin „Ichkarida“.
• 1929-yil-Gʻulom Zafariy „Halima“, K.Yashin „Aji-aji“.
• 1930-yil-Umarjon Ismoilov „Paxta shumgʻiyalari“.
• 1931-yil-Nikolay Gogol „Uylanish“.
• 1932-yil-Mannon Uygʻur „Tilmoch“.
• 1933-yil-Uzeir Hojibekov „Arshin mol olon“.
• 1934-yil-Nikolay Gogol „Revizor“.
• 1935-yil-Nazir Safarov, Ziyo Said „Tarix tilga kirdi“, K.Yashin „Yondiramiz“.
• 1936-yil-J. Turusbekov „Oʻlim oʻrniga“, K. Trenyov „Lyubov Yarovaya“, Tojizoda „Komsomol vzvodi“.
• 1937-yil-Friedrich Schiller „Makr va muhabbat“, Sh. Xurshid „Farhod va Shirin“.
• 1938-yil-K.Goldoni „Ikki xoʻjayinga bir qul“, Sobir Abdulla „Oʻzbekiston qilichi“
• 1939-yil-Bill-Belotserkovskiy „Chegarachilar“, Hamza „Boy ila xizmatchi“, Sobir Abdulla „Tohir va Zuhra“.
• 1940-yil-Hamza „Xolisxon“, K.Yashin „Boʻron“.
• 1941-yil-K.Yashin va M.Muhamedov (Wayback Machine saytida 26-avgust 2018-yil sanasida arxivlangan) „Gulsara“, Xurshid „Layli va Majnun“, Sobir Abdulla „Qurbon Umarov“.
• 1942-yil-K.Yashin „Oʻlim bosqinchilarga!“, Hamza „Maysaraning ishi“, Aleksandr Korneychuk „Front“.
• 1943-yil-Sobir Abdulla „Davron ota“, Umarjon Ismoilov „Zafar“.
• 1944-yil-K.Yashin „Nurxon“, Oʻrdubodiy „Besh soʻmlik kelin“.
• 1945-yil-Uygʻun „Hayot qoʻshigʻi“.
• 1946-yil-Muxtorov „Ayol nomusi“.
• 1947-yil-Uygʻun „Navbahor“, Sh. Xurshid „Farhod va Shirin“.
• 1948-yil-K. Trenyov „Qizil galstuk“, M.Uygʻun „Hayot qoʻshigʻi“, Uygʻun „Oltinkoʻl“.
• 1949-yil-Zinnat Fatxullin „Gʻunchalar“, Hamid Olimjon „Semurgʻ“.
• 1950-yil-Ismoil Akram „Adolat“, Sobir Abdulla „Alpomish“.
• 1951-yil-Bokonbayev „Toʻqtagʻul“, Sh. Xurshid „Layli va Majnun“.
• 1952-yil-Shukur Saʼdulla „Yoriltosh“, Mahmud Rahmon „Shodlik“, Abdulla Qahhor „Shohi soʻzana“.
• 1953-yil-Izzat Sulton „Alisher Navoiy“, Lisenko „Natalka Poltavka“, K. Yashin „Nurxon“.
• 1954-yil-Shukur Saʼdulla „Dalada bayram“, Bahrom Rahmonov „Yurak sirlari“.
• 1955-yil-K. Yashin „Oftobxon“, Rabindranath Tagore „Gang daryosining qizi“.
• 1956-yil-K. Yashin „Ravshan va Zulxumor“, Zinnat Fatxullin „Vatan ishqi“, I.Ahmedov „Sirli sandiq“.
• 1957-yil-Sobir Abdulla „Alpomish“, Samad Vurgʻun „Yulduz“.
• 1958-yil-Hamid Olimjon „Oygul bilan Baxtiyor“, Shatrov „Revolyutsiya nomi bilan“.

Shuningdek koʻplab konsert dasturlarida ishtirok etgan.

Yozgan kitobi

• „Oʻsh va Oʻratepa shaharlarini boshqargan mingboshilar avlodidan Rahmonovlarning tarixi“, 420 b, Oʻsh shahri, 2016-yil.

Teatr sanʼatkorining xotirasi

Oʻrinboy Rahmonovning nomini abadiylashtirish maqsadida uning nomi Oʻsh viloyati, Qorasuv tumani, Qizilqishloq qishlogʻining Beshkapa mavzesi yangi cheklardagi uchta koʻchaga qoʻyildi.

Oilasi

• Otasi – Rahmonberdi Madazimov (1875-1933) din arbobi.
• Onasi – Bibixon (1884-1922) Oʻratepa shahrida tugʻilgan.
• Birinchi rafiqasi: Tursunxon Toʻychiboyeva (1918-1954), Andijon shahrida tugʻilgan.
• Farzandlari: Dildorbek (1941), Diloromxon (1943), Davlatbek (1949—2006), Darvishbek (1952), Baxridilxon (1954), Donishbek (1957), Dilfuzaxon (1960), Stalin (1962), Mahfuzaxon (1964), Dilrabo (1971).
• Jiyanlari: Azizullo Izzatullayev, Anvar Qosimov, xonanda Muhammadkarim Soipov
• Oʻriboy Rahmonovning qarindoshlari: Xoʻjanazar Huvaydo, Habib Abdullayev
• Qudalari tomonidan qarindoshlari: Sulton va Qudrat Toirboyevlar, Boltixoji Sultonov, Izzat Sulton, Muxtor Sultonov, Mamadali Qurbonov, Mahmud Qosimov, Alisher Otaboyev, Qodir Raxmatovich Parpiyev, Ziroathon (Oyxon) Hoshimova, Erkin Komilov, Murod Zaynobiddinovich Salohiddinov – „Oʻzikkilamchiranglimetall“ OHJ sobiq raisi, Ahmadjon Davidov – Oʻsh shahar ijroiya qoʻmitasi raisi.

Adabiyotlar

1. "Ошский узбекский музыкальный драматический театр". Фрунзе: Кыргызстан, 1980 — 7, 11-bet.  21 sm, BBK 85.4. (oʻzb.), (rus.) i (qirgʻ.)
2. "Ошский академический театр". Ош: "Азия Принт", 2010 — 1, 3, 42-bet.  (Archive.is saytida 2018-03-08 sanasida arxivlangan) (oʻzb.)
3. Qirgʻiziston ravnaqi fidokorlari энциклопедияси. Ош: "Ризван", 2017 — 30-bet.  (Archive.is saytida 2018-03-08 sanasida arxivlangan) UDK 351/354. BBK 66,3 (2Ki). (oʻzb.), (rus.) i (qirgʻ.)
4. "Проблематика поэтического слова в кыргызском зарубежье". Ош: ОшГУ, 2018 — 3-bet.  (Wayback Machine saytida 2018-08-10 sanasida arxivlangan) (rus.)

Havolalar

• Centrasia Persons (Wayback Machine saytida 10-avgust 2017-yil sanasida arxivlangan)
• Celebrity Biographies
• History of theater
• Verses Urinboy Rakhmonov Uzbek language (Archive.is saytida 2016-02-11 sanasida arxivlangan)
• Verses Urinboy Rakhmonov Uzbek language
• Essay