Vikipediya

36-shaxmat Olimpiadasi

(36-Shaxmat Olimpiadasidan yoʻnaltirildi)

2004-yil 14-oktabrdan 31-oktabrgacha muddatni oʻz ichiga olgan, Xalqaro shaxmat federatsiyasi (FIDE) tomonidan tashkil etilgan ochiq va ayollar turniri hamda shaxmat oʻyinini ommalashtirishga qaratilgan bir qancha tadbirlarni oʻz ichiga olgan 36-shaxmat Olimpiadasi Ispaniyaning Mallorca orolidagi Calvia shahrida boʻlib oʻtgan. Ochiq musobaqada 129 ta, ayollar bahsida esa 87 ta jamoa qatnashdi. Hammasi boʻlib 1204 nafar shaxmatchi roʻyxatdan oʻtgan (ulardan baʼzilari oʻynamagan boʻlsa ham).

Olimpiadadan lavha

Turnirning har ikki qismini xalqaro hakam Ignatius Leong (Singapur) boshqarib bordi. Jamoalar Shveysariya tizimi boʻyicha musobaqaning 14 raundida juftlik oʻyinlarini oʻtkazishdi. Ochiq divizion har bir turda toʻrtta taxtadan, ayollar oʻrtasida esa uchtadan ortiq oʻynaldi. Oʻyin durang boʻlsa, tay-breyk quyidagi hisob bilan hal boʻldi: 1. Buchholz tizimi; 2. Oʻyin ochkolari; 3. Sonneborn-Berger tizimi; 4. Median Buchholz tizimi.

Har bir oʻyin uchun vaqtni nazorat qilish har bir oʻyinchiga barcha harakatlari uchun 90 daqiqa, birinchisidan boshlab har bir harakatdan keyin har bir oʻyinchi uchun qoʻshimcha 30 soniya qoʻshish imkonini berdi.

Ochiq tadbir

tahrir

Ochiq divizionda 125 mamlakatdan 129 ta jamoa ishtirok etdi. Ispaniya mezbon sifatida uchta jamoani maydonga tushirdi, Xalqaro Braille shaxmat assotsiatsiyasi (IBCA) va Xalqaro jismoniy nogironlar shaxmat assotsiatsiyasi (IPCA) har biri bittadan tarkibni taqdim etdi.

13 raund davomida 9½ ochko toʻplagan turnirning yettinchi eng yuqori reytingli oʻyinchisi Vasyl Ivanchuk va 14 yoshli ikkinchi zaxiradagi Sergey Karjakin 7 oʻyindan 6 tasida gʻalaba qozongan (faqat amerikalik Gregory Kaidanov bilan durang oʻynagan), Ukraina toʻrtinchi raundda Rossiyani „faqat“ 2½ – 1½ hisobida magʻlub etishdan oldin, dastlabki uchta oʻyinning har birida toʻrtta mumkin boʻlgan ochkoni qoʻlga kiritdi va yakuniy raunddan keyin deyarli yengib boʻlmas uch ochkolik ustunlikni qoʻlga kiritdi. Shunga qaramay, Ukraina terma jamoasi Fransiyaga qarshi oʻyinda uch ochko toʻpladi va birinchi chempionlikni qoʻlga kiritdi, shu bilan turnirning eng yuqori pogʻonasidan joy olgan. Ukraina turnirning toʻqqizta eng yuqori reytingli oʻyinchisidan toʻrttasini olib kelgan va olti karra amaldagi chempion sifatida ishtirok etgan Rossiyadan uch ochko oldinda boʻlgan.

Ukraina bilan durang oʻynagan toʻrtta jamoadan biri boʻlgan Armanistondan 12 oʻyinda magʻlub boʻlmagan Levon Aronian ikkinchi, uchinchi oʻrinda esa 11 oʻyinda 8½ ochko jamgʻargan Rafael Vaganian Rossiyaga sakkizinchi turda 1½ – 2½ hisobida magʻlub boʻldi. Yakunda 3½-½ finalda Gruziyani magʻlubiyatga uchratib, Rossiya bilan 36½ ochkoni tenglashtirdi. Armaniston Olimpiadada qoʻllangan Buchholz tay-breyk tizimi boʻyicha Rossiyadan keyingi oʻrinni oldi va avvalgi Olimpiadada boʻlgani kabi, bronza medallari bilan turnirni yakunlandi. Alexei Shirov boshchiligidagi mezbon Ispaniya terma jamoasi kuchli oʻnlikka kirib olishga muvaffaq boʻldi.

Dunyoning birinchi oʻyinchisi Garry Kasparov, shuningdek, mumtoz jahon chempioni Vladimir Kramnik va uning raqibi Peter Leko chempionlik oʻyinini yakunladi (Kramnik 7:7 hisobida oʻz unvonini saqlab qoldi), FIDE chempioni Rustam Qosimjonov ham turnirda ishtirok etdi va Oʻzbekistonni 8 oʻyinda magʻlub boʻlmay (+4-0=4) 14-oʻringa olib chiqdi.

Ochiq tadbir
# Davlat Oʻyinchilar Oʻrtacha hisob Natija Buchholz
1   Ukraina Ivanchuk, Ponomariov, Volokitin, Moiseenko, Eljanov, Karjakin 2680 39½
2   Rossiya Morozevich, Svidler, Grischuk, Dreev, Khalifman, Zvjaginsev 2718 36½ 460.0
3   Armaniston Akopian, Aronian, Vaganian, Lputian, Sargissian, Minasian 2660 36½ 459.0
4   AQSh Onischuk, Shabalov, Goldin, Kaidanov, Novikov, Gulko 2623 35
5   Isroil Gelfand, Sutovsky, Smirin, Avrukh, Huzman, Roiz 2670 34½
6   Hindiston Viswanathan Anand, Krishnan Sasikiran, Pendyala Harikrishna,
Surya Shekhar Ganguly, Abhijit Kunte, Chanda Sandipan		 2655 34
7   Kuba Domínguez, Bruzon, Delgado, Nogueiras, Arencibia, Quezada 2596 33½
8   Niderlandiya Van Wely, Sokolov, Tiviakov, Timman, Van den Doel, Nijboer 2641 33
9   Bolgariya Georgiev, Delchev, Cheparinov, Spasov, Chatalbashev, Radulski 2584 32½ 453.0
10   Ispaniya Shirov, Vallejo Pons, Illescas Córdoba, Cifuentes Parada, Romero Holmes, Arizmendi Martinez 2643 32½ 439.5

Oʻyinda Bermud 22 va Papua Yangi Gvineya 23 ochko toʻpladi, biroq ularning baʼzi oʻyinchilari doping-test topshirishdan bosh tortgani uchun bu oʻyinchilarning toʻplagan ochkolari yakuniy ballardan olib tashlandi: Bermudadan 3½ ball va Papua Yangi Gvineyadan 7½ ball.

Guruh mukofotlari

tahrir

Umumiy medallarga qoʻshimcha ravishda, besh xil zaxira guruhidagi eng yaxshi jamoalarga sovgʻalar berildi. Umumiy medallar sovrindorlari guruh sovrinlarini olish huquqiga ega emas edilar.

Guruh mukofotlari
Guruh Zaxira hisobi Jamoa Natija Yakuniy hisob
A 1-25   AQSh 10 4
B 26-51   Shveysariya 29 13
C 52-77   Irlandiya 54 43
D 78-103   Tojikiston 83 61
E 104-129   Yaponiya 112 87

Individual medallar

tahrir
  • Namoyish reytingi:   Baadur Jobava 2842
  • Birinchi doska 1:   Evgeniy Ermenkov 10½ / 12 = 87,5 %
  • Ikkinchi doska 2:   Mohamed Tissir 7½ / 9 = 83,3 %
  • Uchinchi doska 3:   Rafael Vaganian 9½ / 12 = 79,2 %
  • Toʻrtinchi doska 4:   Baadur Jobava 8½ / 10 = 85,0 %
  • 1-zaxira:   Vaidas Sakalauskas 6/7 = 85,7 %
  • 2-zaxira:   Sergey Karjakin va   Ibrohim Chahrani 6½ / 7 = 92,9 %

Ayollar tadbiri

tahrir

Ayollar toifasida 84 mamlakatdan 87 ta jamoa ishtirok etdi. Ispaniya mezbon sifatida ikkita jamoani maydonga tushirdi, Xalqaro Braille shaxmat assotsiatsiyasi (IBCA) va Xalqaro jismoniy nogironlar shaxmat assotsiatsiyasi (IPCA) har biri bittadan tarkibni taqdim etdi.

Xitoy birinchi yetakchisi Xie Jun (sobiq jahon chempioni) va ikkinchi yetakchisi Syu Yuxua (kelajak chempioni) boshchiligida musobaqaga eng yaxshi va uch karra chempion sifatida kirdi hamda dastlabki beshta oʻyinda atigi ikkita durang oʻtkazib, tezda peshqadamlikni qoʻlga kiritdi. Keyin oltinchi va sakkizinchi raundlarda avvalgi Olimpiadaning kumush va bronza medallarini qoʻlga kiritgan Rossiya va Polshani (har biri 2-1) magʻlub etdi. Oxir-oqibat, ular ikkinchi oʻrindagi Qoʻshma Shtatlar bilan oʻninchi tur oʻyinida olti ochkolik ustunlikka erishdilar.

Turnirga ikkinchi eng yuqori reytingli oʻyinchi sifatida kirgan va eng yaxshi koʻrsatkichlarga erishgan Susan Polgar (yana bir sobiq jahon chempioni) Xie Jun bilan durang oʻynadi, Irina Krush esa Syu Yuxuaga qarshi ikkinchi stol oʻyinida gʻalaba qozondi. Anna Zatonskixning Chjao Syuega qarshi oʻyindagi durang natijasi amerikaliklarning Xitoy termasi ustidan 2:1 hisobida gʻalaba qozonishiga imkon berdi. Oʻn birinchi va oʻn ikkinchi turlarda Xitoy Vengriya bilan durang oʻynadi va Gruziyaga magʻlub boʻldi, AQSh jamoasi Slovakiyani magʻlub etdi va keyin Vengriya ustidan 2½ – ½ hisobida gʻalaba qozondi, yakunga ikki tur qolganda Xitoy bilan uch ochkoga durang oʻynadi. Xitoy esa soʻnggi ikki turda oltinchi raqam ostidagi Hindiston va 12-oʻrindagi Slovakiyani magʻlub etib, toʻrt ochko jamgʻarib, uch ochkolik gʻalabani saqlab qoldi va ketma-ket toʻrtinchi bor Vera Menchik kubogini qoʻlga kiritdi.

Ikkinchi raqam ostida tasniflangan Rossiya terma jamoasini 12 turda 10 ochko jamgʻarib, birinchi zaxira taxtasida yuqori oʻrinlarni egallagan Nadezhda Kosintseva boshqardi. Ruslar oʻn raunddan soʻng sakkizinchi oʻrinni egallashdi, ammo soʻnggi turga kirib, toʻrtinchi oʻringa koʻtarilishdi va u yerda ular yarim ochkoga ortda qolgan Gruziya bilan toʻqnash kelishdi. Garchi birinchi oʻrinda Mayya Chiburdanidze (sobiq jahon chempioni) va ikkinchi oʻrinda Nana Dzagnidze oʻz jamoasiga 8½ ochko toʻplagan holda durang oʻynagan boʻlsa-da, uchinchi doskada Lela Javaxishvili Kosintsevaga magʻlub boʻlib, Rossiya jamoasiga Gruziya ustidan yarim ochkolik ustunlik berdi. Gruziya soʻnggi turda Ukrainani 2½ – ½ hisobida magʻlub etgan boʻlsa-da, Rossiya Fransiyadan ikki ochkoni qoʻlga kiritib, Gruziya bilan tenglashdi va tay-breyklarda bronza medallarini qoʻlga kiritdi.

Yangi jahon chempioni boʻlgan Antoaneta Stefanova 11 oʻyinda atigi 5½ ochko toʻplagan Bolgariya terma jamoasi sardori sifatidan hafsalasi pir boʻldi. Yakunda Bolgariya 14-oʻrinni egalladi.

# Davlat Oʻyinchilar Oʻrtacha hisob Natija Buchholz
1   Xitoy Xie Jun, Xu Yuhua, Zhao Xue, Huang Qian 2514 31
2   AQSh Polgar, Krush, Zatonskih, Shahade 2490 28
3   Rossiya Kosteniuk, T. Kosintseva, Kovalevskaya, N. Kosintseva 2491 27½ 346.0
4   Gruziya Chiburdanidze, Dzagnidze, Javakhishvili, Lomineishvili 2470 27½ 339.0
5   Fransiya Skripchenko, Marie Sebag, Silvia Collas, Sophie Milliet 2417 25½
6   Vengriya Mádl, Vajda, Gara, Lakos 2376 25 348.5
7   Slovakiya Repkova, Pokorna, Hagarova, Borošová 2377 25 337.0
8   Angliya Hunt, Houska, Richards, Buckley 2293 25 334.5
9   Hindiston Humpy Koneru, Subbaraman Vijayalakshmi, Dronavalli Harika, Nisha Mohota 2435 24½ 352.0
10   Polsha Radziewicz, Soćko, Dworakowska, Zielinska 2428 24½ 340.0


Guruh mukofotlari

tahrir

Umumiy medallarga qoʻshimcha ravishda, besh xil zaxira guruhidagi eng yaxshi jamoalarga sovgʻalar berildi. Umumiy medallar sovrindorlari guruh sovrinlarini olish huquqiga ega emas edilar.

Guruh mukofotlari
Guruh Zaxira hisobi Jamoa Natija Yakuniy hisob
A 1-17   Gruziya 4 4
B 18-34   Angliya 27 8
C 35-51   Oʻzbekiston 37 32
D 52-69   Kolumbiya 55 37
E 70-87   Qirgʻiziston 75 58


Individual medallar

tahrir

Umumiy natija

tahrir

Nona Gaprindashvili kubogi ochiq va ayollar toifalarida eng yaxshi oʻrtacha reytingga ega boʻlgan mamlakatga beriladi. Ikki yoki undan ortiq jamoalar teng boʻlgan taqdirda, ular har ikkala boʻlimda eng yaxshi yakkalik yakuniga koʻra, soʻngra toʻplangan umumiy ochkolar soni boʻyicha tartiblanadi.

Ayollar oʻrtasidagi sobiq jahon chempioni (1961—1978) nomi bilan atalgan kubok FIDE tomonidan 1997-yilda yaratilgan.

# Jamoa Ochiq
turnir 		Ayollar
turniri 		Oʻrtacha
1   Rossiya 2 3 2½
2   Qoʻshma Shtatlar 4 2 3
3   Armaniston 3 11 7

Bahslar

tahrir

Azmaiparashvili voqeasi

tahrir

Olimpiadaning yopilish marosimi oldidan FIDE vitse prezidenti Zurab Azmaiparashvili sahnaga chiqishga uringanida mahalliy huquq-tartibot idoralari tomonidan hibsga olingan edi. Xavfsizlik xodimlari, mahalliy politsiya bilan hamkorlikda, Azmaiparashviliga turnir tashkilotchilari bilan uchrashishga ruxsat bermadi, shundan soʻng kurash boshlandi, bir qancha jarohatlar olgan Azmaiparashvili hibsga olindi; u 40 soat ushlab turilganidan soʻng 500 evro garov evaziga ozod etilishini taʼminladi va keyinchalik unga qoʻyilgan ayblovlar olib tashlandi.

Gruziyalik Azmaiparashvili Nona Gaprindashvili kubogi taqdimotchisiga Gaprindashvilining shaxmat oʻyiniga qoʻshgan hissasini aniqroq tushuntirishi kerakligini maʼlum qilishga majbur boʻlgan (Gaprindashvili 17 yil davomida jahon chempioni boʻlgan), ammo bu xavfsizlik tomonidan taqiqlangan. Azmaiparashvili va FIDE, Azmaiparashvili oʻzining VIP maʼlumotlarini toʻgʻri va aniq[1] koʻrsatganiga qaramay, hibsga olingani va jismonan qiynoqqa solinganini, shuning uchun Ispaniya shaxmat federatsiyasi („Federación Española de Ajedrez“) va turnir tashkilotchilari musobaqani oʻtkazganini maʼlum qildi.[2]

Giyohvand moddalarni tekshirish

tahrir

1999-yilda Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi tomonidan rasman tan olingan, kelajakdagi Olimpiada oʻyinlariga kiritishga tayyorgarlik koʻrish uchun FIDE (2001-yilda) Jahon antidoping agentligi (WADA) tomonidan qabul qilingan doping cheklovlariga mos keladigan doping testlarini amalga oshirdi. Ikki shaxmatchi, Papua Yangi Gvineyalik Shaun Press va Bermudlik Bobby Miller, turli sabablarga koʻra, siydik namunalarini tahlil qilish uchun topshirishdan bosh tortdilar.[3][4] Ikkala oʻyinchi ham FIDE doping tinglovi komissiyasi oldiga chiqdi, u oʻyinchilarning chiqishlarini bekor qilishga qaror qildi (Press 14 oʻyinda 7½ ochko toʻplagan, Miller esa 9 oʻyinda 3½ ochko toʻplagan), Papua Yangi Gvineyaning yakuniy hisobini 15½ ga (23 dan) va Bermud orollari hisobini 18½ ga (22 dan) qisqartirgan.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ „FIDE Vice President held in custody by Spanish Police, after being heavily beaten up“. FIDE (30-oktabr 2004-yil). 2004-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-dekabr 2021-yil.
  2. ↑ „FIDE Olympiad - Calvia, ESP Press Release by organisers on the Azmaiparashvilli arrest“. Chess Center (31-oktabr 2004-yil). 2004-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-dekabr 2021-yil.
  3. ↑ Decision of the FIDE Doping Hearing Panel (Miller)
  4. ↑ Decision of the FIDE Doping Hearing Panel (Press)

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=36-shaxmat_Olimpiadasi&oldid=5191251" dan olindi