Urush davridagi jinsiy zoʻravonlik

Urush davridagi jinsiy zoʻravonlik – qurolli toʻqnashuv, urush va harbiy operatsiyalar paytida jangchilar tomonidan jabrlanuvchilarni zoʻrlash hamda jinsiy zoʻravonlikni amalga oshirish. Urush va qurolli toʻqnashuvlar paytida jabrlanuvchi aholiga jinsiy zoʻravonlikni amalga oshirish psixologik zoʻravonlikning eng yuqori darjasi sifatida qayd etilgan. Urush davrida jinsiy zoʻravonlik qilish genotsitdek ogʻir jinoyatga tenglashitiriladi. 1990-yilda Ruanda boʻyicha Xalqaro tribunal sudda urush davridagi jinsiy zoʻravonlik genotsid sifatida baholanib, ogʻir jazo qoʻllangan. Urush davridagi jinsiy zoʻravonlikning aniq qoidasi mavjud emas, chunki zoʻravonlik turli hududlarda turlicha boʻlishi mumkin. Jinsiy tajovuz va jinsiy zoʻravonlik atamalari bir-birini oʻrnida qoʻllanadi.

Ayolni oʻgʻirlab ketayotgan erkak tasvirlangan Condottiero Giovanni dalle Bande Nere yodgorligida (Pazza San Lorenso, Florensiya)

Urush va qurolli toʻqnashuvlar paytida zoʻrlash koʻpincha dushmanni tahqirlash uchun psixologik urush vositasi sifatida ishlatiladi. Urush davridagi jinsiy zoʻravonlik turli vaziyatlarda, jumladan, institutsional jinsiy qullik, muayyan janglar yoki qirgʻinlar bilan bogʻliq urush davridagi jinsiy zoʻravonlik, shuningdek, individual yoki alohida jinsiy zoʻravonlik harakatlarida yuzaga kelishi mumkin.

Zoʻrlash guruhni toʻliq yoki qisman yoʻq qilish niyatida sodir etilgan boʻlsa ham genotsid deb tan olinishi mumkin. Genotsid aybdorlarini jinoiy javobgarlikka tortish uchun xalqaro huquqiy hujjatlar 1990-yillarda ishlab chiqilgan va Ruanda uchun xalqaro jinoiy tribunalining Jan-Pol Akayesu ishi keng tarqalgan presedent sifatida qabul qilingan. Biroq bu huquqiy hujjatlar hozirgacha faqat xalqaro nizolarni hal qilish uchun qoʻllangan boʻlib, sud jarayonini davom ettirish uchun mojaroning xalqaro mohiyatini isbotlash yuklangan. Jinsiy zoʻravonlik soʻnggi mojarolar davomida ham qoʻllangan boʻlib, bunga misol tariqasida IShIDning Yazidiy genotsidi.

Urush davridagi jinsiy zoʻravonlikning taʼrifi

Asosiy maqola: Zoʻrlash

Urush davridagi jinsiy zoʻravonlikning konsensus taʼrifi yoʻq, chunki zoʻravonlikning qanday shakllari taʼrifga kiritilganligi va zoʻravonlik mojaro bilan bogʻliq boʻlgan farqlar mavjud. Zoʻrlash, jinsiy zoʻravonlik va tegajogʻlik atamalari koʻpincha bir-birining oʻrnida ishlatiladi. Xalqaro jinoiy sudni bogʻlaydigan Xalqaro jinoiy sudning Rim nizomidagi tushuntirish eslatmasi zoʻrlashni quyidagicha taʼriflaydi:

Jinoyatchi jabrlanuvchi tanasining biron bir qismiga yoki jabrlanuvchining anal yoki jinsiy aʼzolariga biron bir narsa yoki jinoyatchi jinsiy aʼzosi yo boshqa tana aʼzosi bilan kirishiga olib keladigan xatti-harakatlar bilan shaxsning tanasiga bostirib kirish

shuningdek,

Bosqinchilik kuch ishlatish yoki zoʻravonlik, tazyiq, hibsga olish, ruhiy tazyiq yoki hokimiyat mansabini suiisteʼmol qilishdan qoʻrqib, shunday shaxsga yoki boshqa shaxsga nisbatan yoki majburlash muhitidan foydalangan holda sodir etilgan boʻlsa, yoki bosqinchilik haqiqiy rozilik berishga qodir boʻlmagan shaxsga qarshi qilingan boʻlsa

„Bosqin“ tushunchasi genderga nisbatan neytral boʻlishi va yetarlicha keng boʻlishi uchun moʻljallangan hamda taʼrifi jabrlanuvchining tabiiy, induksiya yoki yoshiga bogʻliq mehnatga layoqatsizligi tufayli haqiqiy rozilik bera olmasligi mumkin boʻlgan vaziyatlarni oʻz ichiga oladi.

Turli mojarolar bilan bogʻliq jinsiy zoʻravonlik haqidagi mashhur maʼlumotlar toʻplami, Qurolli mojarolarda jinsiy zoʻravonlik (SVAC) ICC taʼrifiga asoslanadi va zoʻravonlikning yetti turini qamrab oladi: (a) zoʻrlash, (b) jinsiy qullik, (c) majburiy fohishalik, (d) majburiy homiladorlik, (e) majburiy sterilizatsiya/abort, (f) jinsiy zoʻravonlik va (g) jinsiy qiynoqlar. Maʼlumotlar toʻplami mojaro bilan bogʻliq jinsiy zoʻravonlikni qurollangan shaxslar (xususan, davlat harbiylari, isyonchi guruhlar va hukumat tarafdorlari) tomonidan mojaro davomiida yoki toʻqnashuvdan soʻng sodir boʻlgan jinsiy zoʻravonlik sifatida belgilanadi. Shu bilan birga, tinch aholi tomonidan amalga oshiriladigan jinsiy zoʻravonlik bundan mustasnodir. Kengroq taʼriflar urush davridagi jinsiy zoʻravonlikni hatto tinch aholi tomonidan sodir etilgan deb belgilashi ham mumkin.

2009-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti mandat oʻrnatdi va SCR 1888 2009 rezolyutsiyasini tinchlik va xavfsizlik muammosi hamda u bilan bogʻliq huquqbuzarliklarga qarshi mojaro bilan bogʻliq jinsiy zoʻravonlikni (CRSV) hal qilish uchun qabul qildi. CRSV zoʻrlash, jinsiy qullik, majburiy fohishalik, majburiy homiladorlik, majburiy abort, majburiy sterilizatsiya, majburiy nikoh, mojaro sharoitida jinsiy zoʻravonlik/ekspluatatsiya maqsadida sodir etilgan odam savdosi va shunga oʻxshash turli ogʻirlikdagi jinsiy zoʻravonlikning boshqa shakllarini nazarda tutadi. Bu holatlar odatda toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita turli mojarolar bilan bogʻliq boʻlgan ayollar, erkaklar, qizlar yoki oʻgʻil bolalarga nisbatan sodir etilgan.

Tarixi

2009-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan jinsiy zoʻravonlikka qarshi rezolyutsiya qabul qilindi. Rezolyutsiya, jinsiy zoʻravonliklarning barcha koʻrinishlarini keskin qoralaydi.

1990-yillargacha sudlar orqali urush paytidagi jinsiy zoʻravonlik holatlari koʻrib chiqilmagan. Amerika Qoʻshma Shtatlari jamiyati yuridik xodimi Kelly Dawn urush paytida jinsiy zoʻravonlik, jabrlanuvchi insonlar hayotini katta xavf ostiga qoʻyishini taʼkidlagan. 1999-yilda xalqaro tashkilotlar jinsiy zoʻravonlikni tinch aholiga nisbatan tajovuz hamda „oqlab boʻlmaydigan jinoyat“ deya qayd etganlar.

Qadimgi yunonlar ayollarning urush paytida zoʻrlanishini „Jang qoidalari doirasidagi maqbul harakat“ sifatida qabul qilgan. Urush paytida aholi orasidagi ayollarga oʻlja sifatida jinsiy zoʻravonlik qilishgan. Tarixchi Mark Tulliy Sitseronning „Urush qonunlari“ kitobida ayollar bosib olinayotgan davlat mulkiga kiradi, ushbu mulkka qanday munosabatda boʻlish jangchilarga bogʻliqligi haqida yozgan.

Oʻrta asrlarda katolik cherkovi tomonidan urush paytidagi jinsiy zoʻravonliklarning oldini olish maqsadida ritsar va jangchilarni harbiy safdan chiqarish haqida qaror chiqarilgan. 1159-yilda Johns Solsberi urush paytidagi jinsiy zoʻravonlikni „eng ogʻir jinoyat“ ekanligini aytib, harbiy rahbarlarga bu askarlarga nisbatan eng ogʻir jazo qoʻllashini aytib oʻtgan. XIV asrdan boshlab Yevropaning baʼzi hududlarida urush paytidagi jinsiy zoʻravonlik butunlay taqiqlab qoʻyildi. Biroq XV–XVI asrlardan boshlab urush hududidagi bosqinchilar jabrlanuvchi tinch aholidan katta miqdorda mablagʻ talab qilgan, agarda aholi ushbu talabni qondira olmagan taqdirda, ularga nisbatan jinsiy zoʻravonlik qilingan. Lekin bu haqida harbiy generallar askarlariga hech qanday topshiriq bermagan.

1625-yilda Gyugo Grotius urush paytida aholining barcha qismiga zarar yetkazish mumkinligi haqida aytib, bundan jinsiy zoʻravonlik ham istisno emasligini taʼkidlagan. Shuningdek, ayollar va bolalarga nisbatan jinsiy zoʻravonlik qilish jinoyat boʻlmasligi haqida bir qancha fikrlar bildirgan.

XVIII asr oxiri XIX asr boshlarida urush paytida barcha narsaga zarar yetkazish mumkin, lekin ayollar va bolalar bundan istisno holatda ekanligi „Doʻstlik va savdo“ xalqaro bitimida kelishilgan. Brussel deklaratsiyasida esa „Oilaning shaʼni va qadr-qimmati hurmat qilinishi kerak, bunga hech kim aralashishi mumkin emas“ligi qayd etilgan.

XX asrda xalqaro huquq tashkilotlari urushdagi jinsiy zoʻravonliklarni keskin qoralagan holda qarorlar qabul qilgan. Bundan tashqari, turli davlatlar ham oʻzining shu mavzudagi milliy qonunlarini ishlab chiqqan. Biroq urush davrida jinsiy zoʻravonlikni taqiqlash Jeneva konvensiyasidan chiqarilib tashlangan va Gaaga oliy sudi tomonidan bu turdagi ishlar koʻrib chiqilmagan.

Ikkinchi jahon urushi paytida yevropalik nemis askarlari bosib olinayotgan Rossiya hududlarida ayollarga va bolalarga nisbatan jinsiy zoʻravonlik qilishgan. Xolokaust genotsidi paytida bir qancha yahudiy ayollar va bolalar zoʻrlash alomatlari bilan oʻldirilgan edi. Berlin jangi paytida 100 mingdan ortiq ayollar sovet askarlari tomonidan zoʻrlangan. Tarixchilar shu urushlar mobaynida 2 milliondan ortiq nemis ayollari zoʻrlangani qayd etishgan.

Nankin genotsidi davrida Yaponiya askarlari tomonidan Xitoyning Nanking shahrini bosib olish paytida 20 mingdan ortiq ayollar va qizlar zoʻrlangan. Bu ish xalqaro tribunal sudda koʻrib chiqilgan.

Urush paytida jinsiy zoʻravonlikka qarshi qonunlar tarixi

1990-yillarning oxiriga qadar zoʻravonlik harakatlarini amalga oshirgan shaxslarni urush jinoyatlari tribunallarida taʼqib qilish kamdan-kam hollarda sodir etilgan. Ochiq Jamiyat Jamgʻarmasining katta advokati Kelly Dawn Askinning taʼkidlashicha, urush davridagi zoʻrlashning xalqaro huquqda yoki amaldagi gumanitar qonunlarda aniq tan olinmaganligi urush davridagi zoʻrlash jinoyatlarini sodir etgan shaxslarni himoya qilish vositasi sifatida foydalanish mumkin emas. Urush qonunlari va urf-odatlari „gʻayriinsoniy muomala“ yoki „odobsiz tajovuzlar“ kabi huquqbuzarliklarni taqiqlaydi, bunga ichki harbiy kodekslar va ichki fuqarolik kodekslari (milliy qonun) qoʻshilishi jinsiy tajovuzni jinoyatga aylantirishi mumkin.

1999-yilda gumanitar qonun tinch aholiga nisbatan yomon munosabatda boʻlishni va „harbiy zarurat bilan oqlanmagan har qanday halokatni“ qamrab oldi.

Klassik davr

Qadimgi yunonlar ayollarning urush davrida zoʻrlanishini „urush qoidalariga koʻra ijtimoiy maqbul xatti-harakatlar“ deb hisoblashgan va jangchilar tomonidan zoʻrlangan ayollarni „xotinlar, kanizaklar, qul mehnati yoki jangovar lager kubogi sifatida foydali boʻlgan qonuniy oʻlja“ deb hisoblashgan. „Urush qonunlari“ yoki „urush anʼanalari“ haqidagi dastlabki eslatmalardan biri Sitseron Mark Tulliy tomonidan keltirilgan boʻlib, u askarlarni urush qoidalariga rioya qilishga undagan, chunki qoidalarga rioya qilish „erkaklarni“ „shafqatsizlar“dan ajratib turadigan narsa deb qaragan. Dushmanning boyligi va mulkini bosib olishning oʻzi urushning qonuniy sababi deb hisoblangan. Shuningdek, ayollar ham ushbu „mulk“ tarkibiga kiritilgan, chunki ayollar erkakning, xoh ota, xoh er, xoh qul xoʻjayini yoki xoh vasiy boʻlsin, uning qonuniy mulki ostidagi shaxs hisoblangan. Shu nuqtai nazardan, ayollar va qizlarni zoʻrlash, ularga egalik qilgan erkakka nisbatan sodir etilgan mulkiy jinoyat deb hisoblangan.

Premodern davr

Oʻrta asrlarda feodal urushlari paytida zoʻrlashning oldini olish maqsadida katolik cherkovining Xudoning Tinchlik va sulh instituti (birinchi marta 989-yilda eʼlon qilingan) askarlarning ayollarga va umuman tinch aholiga hujum qilishiga yoʻl qoʻymaydi.

1159-yilda John of Salisbury „oqlab boʻladigan“ urushlarda ishtirok etgan qoʻshinlarning xatti-harakatlarini tartibga solishga uringan holda „Polycraticus“ asarini yozgan. U oʻgʻirlik va talonchilik (mol-mulkka qarshi jinoyatlar) qilmishlari eng ogʻir jazoga tortilishi kerak deb hisoblardi, biroq shuningdek, boshliqning buyrugʻiga boʻysunish qonuniy yoki noqonuniy, axloqiy yoki axloqsiz boʻlish askarning eng oliy burchi deb hisoblardi.

Tinch aholi oʻrtasida kuchli dushmanlik ruhini uygʻotish tendensiyasi va armiya tartib-qoidalariga salbiy taʼsir koʻrsatishi sababli XIV asrdayoq baʼzi armiya kodekslarida zoʻrlash va talon-taroj qilish harakatlari taqiqlab qoʻyilgan edi. Urush qonunlarini tizimlashtirishga qaratilgan dastlabki saʼy-harakatlarga qaramay, XV–XVI asrlarda zoʻrlash davr muammosi boʻlib qoldi. Mashhur yozuvchi Francisko de Victoria shon-shuhratga erishish yoki biror mamlakatni zabt etish niyati urush boshlash uchun qabul qilinadigan sabab emas degan tushunchaning asta-sekin paydo boʻlib borishi tarafdori edi. Huquqshunos Alberico Gentili urush paytida barcha ayollar, shu jumladan, ayol jangchilar jinsiy zoʻravonlikdan saqlanishlari kerakligini taʼkidlab oʻtadi.

Taxminlarga koʻra, urush vaqtida jinsiy zaravonlikning keng tarqalish sabablaridan biri oʻsha paytda harbiy doiralar barchaga, shu jumladan, ayollar va bolalarga nisbatan dushman sifatida qaragan, urushayotgan tomon esa ular ustidan gʻalaba qozonish huquqiga ega degan fikrni qoʻllab-quvvatlaganligi taxmin qilinadi. Oʻrta asrlarning oxirlarida urush qonunlari hatto jangovar zoʻravonlikni ham jangchilarning jang maydonidagi muvaffaqiyat koʻrsatkichi sifatida koʻrib chiqdi, zoʻrlash va talon-taroj qilish askarlar uchun ochiq boʻlgan bir nechta afzalliklardan biri edi, buning uchun ular katta miqdorda maosh oldilar, ayollarga nisbatan zoʻravonlik qilish orqali gʻalaba qozonish muvaffaqiyatni oʻlchash usuliga aylandi, askarlarning erkakligi va muvaffaqiyatining bir qismi edi va ular buning uchun eng yuqori mukofotlar bilan taqdirlanishdi.

Tarixning ushbu davrida urushda zoʻrlash dushmanni qoʻrqitish uchun ongli ravishda harbiy urinish sifatida emas, balki urushda gʻalaba qozonish uchun tovon sifatida sodir etilgan. Rahbarlar muntazam ravishda qoʻl ostidagi askarlarga ayollarga nisbatan zoʻravonlik qilishni buyurib kelganliklari haqida biroz maʼlumotlar ham mavjud. Urushlarda sodir etilgan jinoyatlar uchun dastlabki rasmiy taʼqiblar oʻrta asrlarning oxirlarigacha amalga oshirilmagan.

Ilk zamonaviy Yevropa davri

De jure belli ac pacis, 1625-yilgi birinchi nashridan sarlavha sahifasi

Millatlar huquqining otasi va xalqaro urush qonunlarini tizimlashtirish boʻyicha ilk keng qamrovli ish olib borgan Hugo Grotius oʻzining „De jure belli ac pacis“ (1625) asarida (ayollarning buzilishi deb ataladi) ham tinchlik davrida boʻlgani kabi urushda davomidagi ushbu zoʻravonlikni ham jazosiz qolmasligi kerak", deya hisoblaydi.

XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida shartnomalar va urush kodeksi ayollarni himoya qilish boʻyicha noaniq qoidalarni oʻz ichiga ola boshlaydi. Jumladan, „Doʻstlik va savdo shartnomasi“da (1785) urushda „ayollar va bolalar … ishtirok etmasliklari kerak“ deb belgilandi. AQSHning urush toʻgʻrisidagi qonun-qoidalariga qoʻshimcha ravishda ishlab chiqilgan 20-sonli (1847) buyrugʻining 20-moddasida „Suiqasd, qotillik, gʻarazli maqsadda pichoqlash yoki mayib qilish, zoʻrlash“ kabi harakatlar uchun qattiq jazo choralari tayinlangan. Bryussel deklaratsiyasida (1874) „oilaning shaʼni va huquqlari… hurmat qilinishi kerak“ligi (38-modda) alohida qayd etilgan.

XIX asrda xalqaro shartnomalarni imzolagan davlatlar tomonidan urush qonunlarining asosiy elementlari kuchga kirgach, askarlar, asirlar, yaradorlar va tinch aholiga nisbatan munosabat yaxshilandi. Biroq harbiy urf-odatlar askarlar va tinch aholiga nisbatan koʻproq insoniy munosabatlarni talab qilsa-da, yangi ishlab chiqarilgan qurollar va ilgʻor texnologiyalar insonlar orasida koʻplab halokatlar yuzaga kelishiga sababchi boʻldi va urush usullarining mutlaqo oʻzgartirilib yuborilishiga sababchi boʻldi.

Liber kodeksi (1863) quruqlikdagi urushga oid xalqaro huquqning birinchi kodifikatsiyasi va gumanitar huquq yoʻlidagi muhim qadam boʻldi. Ushbu kodeks qoidalari, asosan, tinch aholini himoya qilish harakatlariga urgʻu berib, „barcha zoʻrlash harakatlari…taʼqiqlanadi va oʻlim jazosiga mahkum etiladi“ deya taʼkidlaydi, bunday qoidaning amalda joriy etilishi insoniyat tarixida ilk marotaba zoʻrlash harakatlariga nisbatan taʼqiqning qoʻyilishi edi.

XX asr

XX asrda xalqaro huquqiy tartib-qoidalar urushda zoʻrlash aybdorlarning oldini olishga va jinoiy javobgarlikka tortishga harakat qilgan. Xuddi shunday, alohida davlatlar urush zoʻrlash qurbonlari va jinoyatchilarga tegishli qonunlarni ishlab chiqdilar.

Zoʻrlashni taqiqlash Jeneva konvensiyalaridan chiqarib tashlandi va Gaaga konvensiyalari tomonidan ataylab noaniq tarzda qoldirdi. 1899 va 1907-yillardagi quruqlikdagi urushga oid Gaaga konvensiyalarining 46-moddasi bosqinchi davlatlar tomonidan faqat „oila shaʼni va huquqlari (va) odamlarning hayoti… hurmat qilinishini“ talab qilgan.

Birinchi jahon urushidan soʻng, 1919-yilda Germaniya imperiyasi va boshqa markaziy kuchlar tomonidan urush davrida sodir etilgan vahshiyliklarni tekshirish uchun tuzilgan Mas’uliyat komissiyasi jinsiy zoʻravonlikning muhim dalillarini topdilar. Keyinchalik jinsiy zoʻravonlik va zoʻrlash hamda majburiy fohishalikni urushdad boʻladigan kichik qonunbuzarliklar qatoriga kiritdilar. Jinoiy javobgarlikka tortish harakatlari muvaffaqiyatsizlikka uchradi.

Ikkinchi jahon urushi

Nyurnberg va Tokio tribunallari haqiqiy ahamiyatga ega birinchi xalqaro sudlarga aylandi. Gʻolib ittifoqchi davlatlar ularni 1945 va 1946-yillarda Yevropa oʻqi davlatlarining (aslida faqat nemislar) va Yaponiyaning asosiy harbiy jinoyatchilarini tinchlikka qarshi jinoyatlar, harbiy jinoyatlari va insoniyatga qarshi jinoyatlar uchun jinoiy javobgarlikka tortish uchun tuzdilar. Jinsiy zoʻravonlikni urush jinoyati sifatida jinoiy javobgarlikka tortish imkoniyati 1899 va 1907-yillardagi Gaaga konvensiyalarida urush qonunlarining jiddiy buzilishi sifatida tan olinganligi sababli yuzaga keldi, chunki unda „oila shaʼni va huquqlari (va) odamlarning hayoti… hurmat qilinishini“ talab qilingan edi.

Maʼlumki, nemis ayollariga nisbatan shafqatsiz ommaviy zoʻrlashlar koʻp marotaba sodir etilgan. Bu holat Ikkinchi jahon urushi paytida ham, undan keyin ham boʻlib turgan. Baʼzi maʼlumotlarga koʻra, Berlin jangi paytida va undan keyin 100 000 dan ortiq ayollar sovet askarlari tomonidan zoʻrlangan.

„Sakkizdan 80 gacha“ iborasi sovet ommaviy zoʻrlash qurbonlarini tasvirlash uchun ishlatilgan. Dramaturg Zaxar Agranenko Sharqiy Prussiyada dengiz piyoda qoʻshinlari ofitseri boʻlib xizmat qilgan vaqtida, "Qizil Armiya askarlari nemis ayollari bilan „yakka tartibdagi aloqalar“ qilishlikka ishonmaydilar", deb yozgan edi. „Bir vaqtning oʻzida toʻqqiz, oʻn, oʻn ikki kishi – ularni jamoaviy ravishda zoʻrlashadi.“ Sovet armiyasidagi erkaklar tomonidan zoʻrlash, tinch aholining urushga aloqasi bor yoki yoʻqligidan qatʼi nazar, munosib jazo turi sifatida qabul qilingan. Umuman olganda, tarixchilarning hisob-kitoblariga koʻra, ikki milliondan ortiq nemis ayollari zoʻrlangan.

Urush paytida ittifoqdosh fuqarolarga nisbatan zoʻrlashlar ham sodir etilgan; masalan, Marocchinate (italyancha „marokashliklarning qilmishlari“) bu atama general Alphonse Juin qoʻmondonligidagi Franssiya Ekspeditsiya Korpusining (FEC) mustamlakachi qoʻshinlari, marokashlik Gumierlar tomonidan italiyalik tinch aholini ommaviy zoʻrlash va oʻldirilishiga nisbatan qoʻllanadi. Bu holatIkkinchi jahon urushi paytida Italiyada Monte Cassino jangidan keyin sodir boʻlgan. Taxminlarga koʻra, 2000 ayol va 600 erkak zoʻrlangan hamda bu jinoyatlarning aksariyati Neapol va Rim oʻrtasidagi qishloqda sodir boʻlgan.

Ikkinchi jahon urushidan keyin 1946-yilgi Nyurnberg sudida sudyalar urush qonunlari ittifoqchi davlatlarga emas, faqat dushman fuqarolariga nisbatan qoʻllanilishini taʼkidladilar, yaʼni bunday harakatlar urush jinoyati hisoblanmaydi.

1949-yilgi Jeneva konvensiyalari

1949-yildagi Jeneva konvensiyalarining umumiy 3-moddasida jangovar boʻlmagan yoki xalqaro boʻlmagan mojarolarda toʻgʻridan-toʻgʻri harbiy harakatlarda ishtirok etmayotgan shaxslarga nisbatan „hayot va shaxsga nisbatan zoʻravonlik, xususan, har qanday turdagi qotillik, jarohatlash, shafqatsiz muomalada boʻlish va qiynoqlar“ hamda „shaxsiy qadr-qimmatga tajovuz qilish, xususan, kamsituvchi va qadr-qimmatni tushiruvchi tarzda muomalada boʻlish“ har qanday holatda ham taqiqlanadi.

1949-yildagi Jeneva Toʻrtinchi konvensiyasining 27-moddasi urush vaqtida zoʻrlash harakatlarini va xalqaro mojarolar vaqtida himoya ostiga olingan shaxslarga nisbatan majburiy ravishda fohishalik qilishga undashni qatʼiy ravishda taqiqlaydi.

1949-yilgi Jeneva konvensiyalarida belgilangan taqiqlar 1977-yilgi I va II qoʻshimcha protokollar bilan mustahkamlangan.

Jeneva Toʻrtinchi konventsiyasining 4-moddasi oʻz milliy hokimiyati ostidagi fuqarolarni, Konvensiyaga aʼzo boʻlmagan davlat fuqarolarini, urush olib borayotgan davlatda istiqomat qiluvchi neytrallar shaxslarni va ittifoqchi mamlakatlar fuqarolarini Konvensiya boʻyicha himoya qilish istisno qiladi. Harakati cheklangan, zoʻrlash qurbonlari boʻlgan zaif shaxslar oʻz vatanlari yoki huquqbuzarlik qiluvchi xorijiy davlat ishtirok etishi mumkin boʻlgan xalqaro inson huquqlari qonuni bilan himoyalangan.

Ruanda uchun xalqaro ijtimoiy tribunal

1998-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan tashkil etilgan Ruanda boʻyicha Xalqaro Jinoyat Tribunal genotsid zoʻrlashni (aholiga yoki umuman madaniyatga taʼsir qilish uchun moʻljallangan zoʻrlash harakatlari) xalqaro huquqqa muvofiq genotsidning bir shakli sifatida belgilovchi muhim qarorlar qabul qildi. Ruandadagi Taba kommunasi meri (hokim) Jean-Pol Akayesu ustidan sud jarayonida sud palatasi „jinsiy zoʻravonlik Tutsi etnik guruhini yoʻq qilish jarayonining ajralmas qismidir va zoʻrlash tizimli va Tutsi etnik guruhiga mansub ayollarga qarshi sodir etilgan harakatlar genotsid boʻlishi uchun koʻzlangan aniq maqsad ekanligini namoyish etadi“ deya taʼkidlaydi.

Keyinchalik 2008-2014-yillarda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari boʻyicha Oliy komissari lavozimiga tayinlangan sudya Navanethem Pillay hukmdan soʻng bergan bayonotida shunday deydi: „Qadim zamonlardan beri zoʻrlash urush oʻljasi hisoblanib kelingan. Endilikda esa ushbu harakatga urush kubogi sifatida qaraladi. Biz zoʻrlash endi urush kubogi emasligi haqida qatʼiy xabar yubormoqchimiz“. 1994-yilda Ruandadagi genotsid paytida 500 mingga yaqin ayol zoʻrlangan.

Professor Paul Walters 2005-yilning aprel oyida Rodos universitetining faxriy huquq fanlari doktorligini yoʻqlab qilgan bayonotida shunday deb yozgan edi: "Uning Ruanda tribunaliga raisligi ostida ushbu organ Taba kommunasi merini zoʻrlashni „ruhni, yashash irodasini va hayotning oʻzini yoʻq qilish“ uchun ishlatganligi uchun genotsidda aybladi".

Akayesu qarori xalqaro sud tomonidan Genotsid jinoyatining oldini olish va jazolash toʻgʻrisidagi 1948-yilgi Konvensiyaning birinchi talqini va qoʻllanilishini oʻz ichiga oladi. Sud palatasi zoʻrlash (bu „majburiy sharoitda shaxsga nisbatan jinsiy xususiyatga ega boʻlgan jismoniy tajovuz“ deb taʼriflangan) va jinsiy zoʻravonlik genotsidni tashkil etadi, chunki ushbu harakatlar aynan nishonni toʻliq yoki qisman yoʻq qilish niyatida sodir etilgan. Unda jinsiy zoʻravonlik Tutsi etnik guruhini yoʻq qilishning ajralmas qismi ekanligi va zoʻrlash tizimli va faqat Tutsi ayollariga nisbatan sodir etilganligi, bu harakatlar genotsid boʻlishi uchun zarur boʻlgan aniq maqsad ekanligini koʻrsatganligi aniqlangan.

1999-yilning sentyabr oyida Birlashgan Millatlar Tashkiloti „Ruanda hududida sodir etilgan genotsid va Ruanda hududidagi xalqaro gumanitar huquqning boshqa jiddiy buzilishi harakatlari hamda genotsid va 1994-yil 1-yanvardan 31-dekabrga qadar boʻlgan davr mobaynida qoʻshni davlatlarning hududlarida sodir etilgan boshqa shunga oʻxshash huquqbuzarliklar uchun javobgar boʻlgan Ruanda fuqarolarini taʼqib qilish boʻyicha Xalqaro jinoiy tribunalning hisobotini eʼlon qildi“. Hisobotda aytilishicha, 1998-yil 2-sentyabrda Ruanda boʻyicha Xalqaro jinoiy tribunal sudyalari Laïty Kama (raislik qiluvchi), Lennart Aspegren va Navanetema Pillaydan iborat I sud palatasi Jean-Paul Akayesuni unga qoʻyilgan 15 ta ayblovning 9 tasida, shu jumladan, genotsid, toʻgʻridan-toʻgʻri va ommaviy ravishda genotsid va insoniyatga qarshi jinoyatlar, qotillik, qiynoqlar, zoʻrlash va boshqa gʻayriinsoniy harakatlarga daʼvat qilishda aybdor deb topdi. Tribunal Jean-Paul Akayesuni qolgan oltita ayblovlar, jumladan, genotsidda ishtirok etganlik va Jeneva konvensiyalari hamda unga qoʻshimcha II Protokol uchun umumiy boʻlgan 3-moddaning buzilishi bilan bogʻliq harakatlar boʻyicha aybsiz deb topdi. 1998-yilning 2-oktyabrda Jean-Paul Akayesu toʻqqizta moddaning har biri boʻyicha umrbod qamoq jazosiga hukm qilindi, hukmlar bir vaqtning oʻzida amalga oshirildi. Keyinchalik, Jean-Paul Akayesu ham, prokuror ham sud palatasi tomonidan chiqarilgan ushbu qaror ustidan shikoyat qilishgan.

Sobiq Yugoslaviya boʻyicha Xalqaro Jinoyat Tribunali

Sobiq Yugoslaviya boʻyicha Xalqaro Jinoyat Tribunal 1993-yilda Jeneva konvensiyalari hamda urush qonunlari va urf-odatlarini buzish asosida hibsga olishga order berganida zoʻrlash birinchi marta insoniyatga qarshi jinoyat sifatida tan olingan. Xususan, Fočadagi (Bosniya va Gersegovina janubi-sharqida) musulmon ayollar shaharni egallab olingandan soʻng (1992-yil aprel) bosniyalik serb askarlari, politsiyasi va harbiylashtirilgan guruhlar tomonidan muntazam va keng miqyosda guruhli zoʻrlash, qiynoq va jinsiy qullikka duchor boʻlgani aniqlangan. Ayblov xulosasi katta huquqiy ahamiyatga ega boʻlib, qiynoqlar va qullikni insoniyatga qarshi jinoyat sifatida taʼqib qilish maqsadida jinsiy tajovuzlar birinchi marta tekshirilgan edi. Ayblov Sobiq Yugoslaviya boʻyicha Xalqaro Jinoyat Tribunalining 2001-yilgi hukmi bilan tasdiqlangan hamda zoʻrlash va jinsiy qullik insoniyatga qarshi jinoyat deb koʻrildir. Hukm ayollarni zoʻrlash va jinsiy qul qilish urushning ajralmas qismi sifatida keng tarqalgan qarashlarning qabul qilinishiga qarshi chiqqan. Sobiq Yugoslaviya boʻyicha Xalqaro Jinoiy Tribunal Bosniya va Gersegovina sharqidagi Foča shahrida bosniyalik (bosniyalik musulmon) ayollar va qizlarni (baʼzilari 12 va 15 yoshli) zoʻrlashda uch bosniyalik serbni aybdor deb topdi. Bundan tashqari, ikki erkak ayol va qizlarni bir qator de-fakto qamoqxonalarda saqlaganliklari uchun jinsiy qullikka aylantirilgan insoniyatga qarshi jinoyatda ham aybdor deb topildi. Biroq Sobiq Yugoslaviya boʻyicha Xalqaro Jinoyat Tribunalining bosh prokurori sudya Richard Goldstne „zoʻrlash hech qachon xalqaro ahamiyatga ega boʻlgan masala emas“ligini taʼkidlagan.

Amerika Qoʻshma Shtatlari

Amerika Qoʻshma Shtatlari qonunchiligi shuni koʻrsatadiki, urush davridagi zoʻrlash harakatlari 1996-yilgi Urush jinoyatlari toʻgʻrisidagi qonunning d (g) boʻlimiga binoan oʻlim yoki qamoq bilan jazolanishi mumkin. Biroq abortni toʻliq taqiqlash urush qurbonlariga Amerika insonparvarlik yordamining talabidir, zoʻrlash, qarindoshlar oʻrtasidagi nikoh yoki onaning hayotini saqlab qolish esa bundan mustasno hisoblanadi.

Rim nizomi

Xalqaro Jinoyat Sudining yurisdiksiyasini belgilovchi 1998-yil Rim Statutiga tushuntirish memorandumi zoʻrlash, jinsiy qullik, majburiy fohishalik, majburiy homiladorlik, majburiy sterilizatsiya yoki shunga oʻxshash ogʻirlikdagi jinsiy zoʻravonlikning boshqa shakllarini insoniyatga qarshi keng tarqalgan yoki tizimli amaliyotning bir qismidir sifatida tan oladi.

XXI asr

2014-yilda boʻlib oʻtgan mojarolarda jinsiy zoʻravonlikka barham berish boʻyicha global sammitning baʼzi delegatlari

2008-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi 1820-sonli rezolyutsiyani qabul qildi, unga koʻra „zoʻrlash va jinsiy zoʻravonlikning boshqa shakllari urush jinoyatlari, insoniyatga qarshi jinoyatlar yoki konstitutsiyaviy genotsid akti boʻlishi mumkin“.

Bosh kotibning mojarolarda jinsiy zoʻravonlik boʻyicha maxsus vakili idorasi (SRSG-SVC) Xavfsizlik Kengashining 1888-rezolyutsiyasi (2009) bilan tashkil etilgan boʻlib, mojaro tugaganidan keyin tinchlik, xavfsizlik va tiklanishni taʼminlashga qaratilgan saʼy-harakatlarga putur yetkazishini tan olgan holda ushbu mojarolar bilan bogʻliq jinsiy zoʻravonlikning jamoalarga halokatli taʼsirini tan oladigan rezolyutsiyalardan biri hisoblanadi. Ofis Birlashgan Millatlar Tashkilotining vakili va mojarolarda jinsiy zoʻravonlik boʻyicha siyosat himoyachisi boʻlib xizmat qiladi va BMTning mojarolarda jinsiy zoʻravonlik boʻyicha harakati tarmogʻiga raislik qiladi.

2010-yil aprel oyida Shvetsiyaning birinchi maxsus vakili Margot Wallström zoʻravonlikka qarshi harakatlar yuzasidan idora tashkil etdi va BMT vakili hamda ushbu masala boʻyicha siyosiy himoyachi sifatida faoliyat olib bordi. 2012-yilning sentyabrida syerra-leonelik Zaynab Bangura Bosh kotibning mojarolarda jinsiy zoʻravonlik boʻyicha maxsus vakili lavozimini egallaydi.

Ofisning oltita ustuvor yoʻnalishlari mavjud boʻlib, ular quyidagilardan iborat:

– milliy hokimiyat organlariga jinoiy javobgarlikni, jabrlanuvchilarga javob berish imkoniyatini va sud salohiyatini mustahkamlashga yordam berish orqali mojarolarda jinsiy zoʻravonlik uchun jazosiz qolishga barham berish;

– mojarolarda jinsiy zoʻravonlikka duchor boʻlgan fuqarolarni, xususan, ushbu jinoyatning nomutanosib qurboni boʻlgan ayollar va qizlarni himoya qilish va ushbu harakatlarni kuchaytirish;

– jinsiy zoʻravonlikka qarshi kurash strategiyalarini ishlab chiqish va ularni amalga oshirishda hukumat ishtirokini ragʻbatlantirish orqali siyosiy egalikni safarbar qilish;

– xalqaro va davlat miqyosida targʻibot tadbirlari orqali zoʻrlashni urushning taktikasi va oqibati sifatida eʼtirof etishni kuchaytirish;

– Birlashgan Millatlar Tashkilotining mojarolarda jinsiy zoʻravonlikka qarshi kurashish boʻyicha harakatlarini, BMTning kengroq kun tartibi doirasida ushbu masala boʻyicha dasturlash va targʻibot ishlarini kuchaytiruvchi tashkilot 13-agentligining markazlashtirilgan tarmogʻi orqali BMTning javob harakatlarini uygʻunlashtirish;

– katta milliy mas’uliyatni taʼkidlash.

Ofis sakkizta ustuvor davlatga ega: Bosniya va Gersegovina, Markaziy Afrika Respublikasi, Kolumbiya; Kot-d’Ivuar, Kongo Demokratik Respublikasi, Liberiya, Janubiy Sudan va Sudan davlatlari. Sakkizta ustuvor davlatdan oltitasi Afrikada joylashgan boʻlsa-da, muammo keng tarqalgan va Maxsus vakil idorasi muammoni Osiyo-Tinch okeani mintaqasida va Yaqin Sharqda (Suriya) hal qilmoqda.

2010-yillardan bugunga qadar

2013-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi urush davrida zoʻrlangan qizlar va ayollarning abort qilish huquqini qoʻllab-quvvatlovchi 2122-rezolyutsiyani bir ovozdan qabul qildi va „jinsiy va reproduktiv salomatlik xizmatlarining toʻliq spektridan foydalanish zarurligini, shu jumladan, zoʻrlash natijasida yuzaga keladigan homiladorlikka kamsitishsiz xizmat koʻrsatish zarurligini taʼkidladi“. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibi Pan Gi Mun 2013-yil boshida (sentyabr) BMT Xavfsizlik Kengashiga urush paytida zoʻrlangan qizlar va ayollarga „xalqaro inson huquqlari va insonparvarlik qonunchiligiga muvofiq, hech qanday kamsitishlarsiz, zoʻrlash natijasida yuzaga kelgan homiladorlikni xavfsiz abort qilish xizmatlaridan foydalanish imkoniyatini berishni tavsiya qilgan edi“.

XXI asrdagi urushlarda ayollarga nisbatan jinsiy zoʻravonlik dunyo boʻylab turli mojarolarda, jumladan, Suriyadagi fuqarolar urushi, Kongo Demokratik Respublikasidagi mojarolar va Yamanda davom etayotgan mojarolar, ayollarning zoʻrlash, jinsiy qullik va genderga asoslangan zoʻravonlikning boshqa shakllariga duchor boʻlishda davom etishi jiddiy muammo boʻlib qolmoqda.

Yazidiylar genotsidi davrida IShID ayollarga nisbatan keng koʻlamli zoʻravonlik harakatlarini amalga oshirib, ularni muntazam jinsiy qullikka, zoʻrlash va zoʻravonlikning shafqatsiz shakllariga duchor qilib, yazidiylar jamoasiga qarshi jinoyatlarining jirkanchligini koʻrsatdi.

2023-yilda Xamasning Isroilga qilgan kutilmagan hujumi paytida Xamas isroillik ayollarga nisbatan jinsiy zoʻravonlik, jumladan, jarohatlash, zoʻrlash va qiynoqqa solish harakatlarini sodir etgan. Video tasvirlar, fotosuratlar, mobil telefonlarning GPS maʼlumotlari va 150 dan ortiq odamlar bilan olib borilgan suhbatlardan foydalangan The New York Times jurnalistlari tomonidan olib borilgan tergovga koʻra, isroillik ayollar va qizlar jinsiy zoʻravonlik va jarohat yetkazilgan kamida yettita hudud mavjud boʻlgan. Jurnalistlar ushbu holatlarni alohida hodisalar emas, balki Xamas tomonidan amalga oshirilgan hujumlar paytida „jinsiy zoʻravonlikni qurollantirgan“ kengroq faoliyatning bir qismi degan xulosaga kelishgan.

Tarixi

Antik davr

Zoʻrlash deyarli barcha maʼlum tarixiy davrlar davomida urushlarga „hamrohlik“ qilgan. Ayollar tarixchisi Gerda Lerner shunday yozadi:

Zabt etilgan guruhga mansub ayollarni zoʻrlash odatlari eramizdan avvalgi II ming yillikdan boshlab hozirgi kunga qadar urush va bosqinchilikning o'ziga xos xususiyati boʻlib qoldi. Bu mahbuslarni qiynoqlarga solish kabi, „taraqqiyot“, gumanitar islohotlar va murakkab axloqiy mulohazalarga qarshilik koʻrsatadigan ijtimoiy amaliyotdir. Menimcha, shunday, chunki ushbu amaliyot patriarxal institutlar tarkibiga kiritilgan va ulardan ajralmasdir. Aynan tizimning boshida, sinflar shakllanishidan oldin, biz uni sof mohiyatida koʻrishimiz mumkin.

Homer, Gerodot, Titus Livius va Tatsit kabi qadimgi mualliflar tomonidan qoldirilgan hujjatlarda aytilganidek, yunon va rim qoʻshinlari urush paytida zoʻrlash bilan shugʻullangan. Qadimgi manbalarda urush paytida jinsiy zoʻravonlik toʻgʻrisida bir qancha qarama-qarshi fikrlar mavjud edi. Haaretz gazetasi yozuvchisi va arxeologi Terry Madenholm zoʻrlash nafaqat jinsiy qoniqish vositasi, balki gʻazabni yoʻqotish vositasi ekanligini ham tushuntiradi. Rim armiyasi uchun zoʻrlash shunchaki terror quroli emas edi, zoʻrlash gʻolibga beriladigan huquq deb ham hisoblangan. Bu qasos magʻlub boʻlganlarning boʻysunishi va qulligining ramziy ifodasi boʻlgan. Polibiy Rim askarlarini bosib olish paytida zoʻrlash harakatlarining qanday vahshiy tarzda usulda amalga oshirilganini tasvirlagan boʻlsa, Liviy esa zoʻrlashni shaharni bosib olish bilan sinonim sifatida tasvirlaydi. Qadimgi urushlarda faqat ayollar va bolalargina qurbon boʻlishmagan. Voyaga yetgan erkaklarni zoʻrlash harakatlarining qay tarzda amalga oshirilgani haqidagi maʼlumotlar eng qattiq yashiriladigan sirlardan biri boʻlib qolmoqda, ehtimol, bu erkaklik tushunchasiga toʻgʻri kelmaydi, jinsiy boʻysunuvchi erkak boʻlish hatto qadimgi yozuvchilar tomonidan ham mutlaqo gʻayrioddiy debyahisoblangan. Yunon-rum dunyosida „haqiqiy odam“ faqat faol rol oʻynashi mumkin boʻlgan, itoatkorlar esa, aksincha qattiq qoralangan. Tatsitning taʼkidlashicha, Rim zoʻravonlarimashhur Bataviya oʻgʻillarini „ad stuprum trahebantur“ yaʼni jinsiy aloqa qilish uchun ularni zoʻrlab olib borishgan, bu esa Bataviya qoʻzgʻolonining sabablaridan biri ekanligi aytiladi.

Oʻrta asr tarixchilarining yozishicha, antik davrning oxirlarida Sharqiy Yevropaga bostirib kirgan xunlar va avarlar vendiyalik ayollarni quvgʻin qilib, jinsiy qul sifatida qullikda ushlab turishgan:

Har yili xunlar (avarlar) qishlash uchun slavyanlar hududlariga kelishardi, keyin ular slavyanlarning xotinlari va qizlarini olib, ular bilan tunni o'tkazardilar va boshqa suiiste'mol ishlar qatorida slavyanlar ham xunlarga soliq toʻlashga majbur boʻldilar. Ammo (oʻsha paytda) bu Vendlarning sslavyanlar) xotinlari va qizlari bilan tarbiyalangan xunlarning oʻgʻillari keyiinchalik bu zulmga chiday olmaydilar va xunlarga boʻysunishdan bosh tortadilar va yuqorida aytib oʻtilganidek, qoʻzgʻolon boshlaydilar.

— Chronicle of Fredegar, IV kitob, 48 boʻlim, 642-yilda yozilgan.

Soʻnggi antik davrda Hindiston ham Oʻrta Osiyodan kushonlar, eftaliylar va xunlar kabi jangchilarning son-sanoqsiz bosqinlarini koʻrgan. Xunlarning Hindiston yarimorolidagi bosqinlari Guptalar davlatining tanazzulini tezlashtirishga yordam berdi. Xuna bosqinchilari Kashmir, Panjobni bosib oldilar va, nihoyat, Hindistonning markazidagi Ganges vodiysiga kirib, tinch aholi vakillarini oʻldirishdi, talon-taroj qilishdi, yoqib yuborishdi, yoʻq qilishdi va zoʻrlashdi. Hindistonning koʻplab shaharlari bosqinchilar hujumi natijasida vayron qilindi, monastirlar, ibodatxonalar, maktablar va kutubxonalarni saqlab qolishning iloji boʻlmadi, bu esa Hindistonda ulkan madaniy halokatga sabab boʻldi. Tarixiy manbalar shuni tasdiqlaydiki, Xuna jangchilari Hindistonda ayollarni ommaviy zoʻrlash harakatlarini amalga oshirishgan.

Oʻrta asrlar

Vikinglar VIII asr oxiridan XI asr boshlariga qadar Yevropaning katta hududlariga bostirib kirgan va koʻplab hududlarni mustamlakaga aylantirgan skandinaviyaliklar edi. Buyuk Britaniya va Irlandiyadagi Viking aholi punktlarida, asosan, erkaklar ustunlik qiladigan korxonalar faoliyat yuritgan. Britaniya orollarida istiqomat qiluvchi ayollar Islandiyaning tashkil topishi haqidagi eski matnlarda eslatib oʻtilgan boʻlib, bu Viking tadqiqotchilarining Buyuk Britaniya va Irlandiyadan kelgan kanizaklarni oʻzlariga xotin qilib olganliklarini koʻrsatadi. Baʼzi tarixchilar vikinglar tasvirini „zoʻrlash va talon-taroj qilish“ deb bahs olib borishsa, keyingi oʻrta asrga oid manbalarda vikinglarni xoin va shafqatsiz shimolliklar obrazi sifatida yaratishda kuchli mubolagʻa qilingan deyishadi.

Oʻrta asrlar arab qul savdosi davrida, arab boʻlmagan mamlakatlardan jangda asirga olinganlar baʼzan arab dunyosida qul kanizaklari boʻlib qolishi natijasida ayollar qulligi keng tarqalgan edi. Bu qullarning aksariyati Sahroi Kabirdan Janubiy Afrika (asosan Zanj), Kavkaz (asosan, cherkeslar), va Markaziy Osiyo (asosan, tatarlar) kabi joylardan kelgan.

Chjurchjenlar kidonlarni agʻdarishdan oldin, turmushga chiqqan chjurchjen ayollari va chjurchjen qizlari Liao Khitan elchilari tomonidan zoʻrlangan, bu odat chjurchjenlarning kidonlardan noroziligiga sabab boʻlgan. Song malikasi zoʻrlashga duchor boʻlmaslik uchun oʻz joniga qasd qilgan yoki Jin tomonidan zoʻrlashga qarshilik koʻrsatgani uchun oʻldirilgan.

Yevrosiyoning katta qismi boʻylab Moʻgʻullar imperiyasiga asos solgan moʻgʻullar oʻzlarining bosqinlari davomida katta vayronagarchiliklarga sabab boʻldilar. Chingizxon davrida yoki undan keyin yozilgan hujjatlarda istilodan keyin moʻgʻul askarlari tinch aholini talon-taroj qilgan va zoʻrlagani aytiladi. Moʻgʻul askarlari safini kengaytirish maqsadida bir qancha boʻysinuvchi aholi vakillari moʻgʻullar safiga majburan kiritilgan. Bu usullardan baʼzan terrorchilik harakatlarini kengaytirish va boshqalarni ogohlantirib qoʻyish uchun foydalanilgan.

1241–1242-yillarda moʻgʻullar Vengriyaga (Pannoniya) bostirib kirishdi va Avstriyaning deyarli Vena shahrigacha kirib borishdi. Vena janubida ular Avstriyaning Wiener Neustadt shahriga yetib kelishdi va shahar atrofidagi qishloqlarni vayron qilishdi, avstriyalik tinch aholini yoshi, jinsi, ahvoli va sinfidan qatʼi nazar, qiynoqqa solishdi va hatto ularni yeyishdi. Moʻgʻul odamxoʻr askarlari zudlik bilan xunuk va keksa ayollarni yeydilar, ammo fransuzning soʻzlariga koʻra, ular avstriyalik bokira qizlarni va goʻzal ayollarni guruh boʻlib zoʻrlab oʻldirishgan, keyin esa ularning koʻkraklarini kesib, tanalarining qolgan qismini eyishdan oldin ularni rahbarlari uchun saqlab qolishgan. Moʻgʻullardan oldin shaharning oʻzida boʻlgan narbonnalik Ivo oxir-oqibat Vengriyaga chekinishga majbur boʻladi.

Narbonnalik Ivoning moʻgʻul askarlarining yevropalik ayollarni zoʻrlagani va yeyayotgani tasvirlangan suratlari Matthew Parisning „Xronika Mayorasi“da keltirilgan.

Moʻgʻullarning Vengriya va Transilvaniyaga bostirib kirishi chogʻida ularning Yevopa hududlarida qilgan vayronagarchiliklari va qirgʻinlari haqida apuliyalik Rogerius oʻzining „Karmen Miserabile“ kitobida keltirib oʻtgan.

1241–124-yillarda Moʻgʻullar Vengriyaga bostirib kirganida, ular tomonidan venger ayollarining ommaviy zoʻrlangani rohib Regorius tomonidan qayd etilgan va ularning bu harakatlardan „zavq olganini“ aytgan. Venger ayollarining moʻgʻullar tomonidan ommaviy zoʻrlanishi keyinroq 1849-yilda Rossiya imperiyasi Vengriyani bosib olganida va 1945-yilda Sovet armiyasi Vengriyani bosib olganida esga olingan.

1302-yilda qipchoq turkiy boʻlgan Mamluk Sulton an-Nosir Muhammad qoʻshini Yuqori Misrdagi badaviylar qoʻzgʻolonini bostiradi va „yer yuzidagi barcha badaviylarni shafqatsizlarcha oʻldiradi hamda ularning ayollarini asir qilib olib ketadi“. G. V. Murrayning taʼkidlashicha, badaviylar masalasining bunday radikal yechimi bosqinchilarning sof arab avlodlarini tarix sahnasidan olib tashlaydi, shu tariqa Bejaga arablar qoni tegmagan Afrika irqi sifatida oʻzlarini saqlab qolishga imkon beradi. Armiyaga oyrat moʻgʻul mamluki Sayfiddin Salar va cherkes mamluki al-Baybars al-Jashnakir (Baybars) boshchilik qilgan.

Amir Temur Suriyaga bostirib kirganida, Halabni talon-taroj qilish paytida (1400) Ibn Tagʻribirdiy shunday yozadi, Amir Temur tatar askarlari Halabning tubjoy ayollarini ommaviy zoʻrlaganlar, ularning bolalarini oʻldirganlar, ayollarning aka-uka va otalarini boʻlib oʻtgan masjidlardagi guruhli zoʻrlashlarni tomosha qilishga majburlaganlar. Ibn Tagʻribirdiy, tatarlar bolalar va ayollar masjidda panoh topishga harakat qilganidan keyin, Halabdagi Buyuk masjidda ayollarni arqon bilan bogʻlab, barcha bolalarni oʻldirganligini aytadi. Tatar askarlari kichik masjidlarda ham, Buyuk masjidda ham olijanob ayollar va bokira qizlarni ochiqchasiga zoʻrlaganlar. Ayollarning akalari va otalari qiynoqqa solingan va qarindoshlari ularning zoʻrlanishini kuzatishga majbur qilingan. Koʻchalar va masjidlardagi jasadlar Halab boʻylab noxush hid tarqalishiga sabab boʻldi. Ayollar yalangʻoch holda saqlangan, ular bir necha bor turli erkaklar tomonidan guruh boʻlib zoʻrlangan. Ibn Arabshoh Temurning tatar askarlari tomonidan sodir etilgan qotillik va zoʻrlashlarning guvohi boʻlgan. Ommaviy zoʻrlashlar Amir Temur 1401-yilda Damashqni bosib olgan paytda ham sodir etilgan.

Erta yangi davr

Amerikaning zabt etilishi

Ispaniyalik konkistadorlar hind ayollari va bolalarini oʻgʻirlab, ularni majburan zoʻrlaganlar.

Sakson yillik urush

Sakson yillik urushning ikkinchi yarmida Helmond, Eyndxoven va Oisterwijk kabi Brabant shaharlari Gollandiya shtatlarining isyonchi armiyasi va Flandriya Qirollik Ispaniya armiyasi tomonidan bir necha bor talon-taroj, oʻt qoʻyish va zoʻrlash ishlariga duchor boʻlgan.

Münster qoʻzgʻoloni

Baʼzi ayollar 1535-yilda Münsterda Anabaptistlar qoʻzgʻoloni bostirilganda, episkop askarlari tomonidan guruhli ravishda zoʻrlangan.

Oʻttiz yillik urush

Magdeburgni talon-taroj qilish paytida koʻplab imperator askarlari nazoratdan chiqib ketishadi. Bosqinchi askarlar xizmatlari uchun hech qanday maosh olmaydilar va duch kelgan har bir uydan qimmatbaho narsalarni talab qiladilar. Voyaga yetmaganlarni guruh boʻlib zoʻrlash va qiynoqlar haqida bir qancha manbalarda maʼlumotlar keltirilgan.

Uch qirollik urushlari

1644-yilda Shotlandiyada Aberdinni ishdan boʻshatgan general Montrose boshchiligidagi Royalistlar va Irlandiya Konfederatsiyasi qoʻshinlari tomonidan ayollarning katta qismi guruhli ravishda zoʻrlangan.

Koreyaga ikkinchi Manjurlar bosqini

Koreyaga Ikkinchi Manjurlar bosqini paytida, Sin qoʻshinlari Koreyaning Choson Qirolligiga bostirib kirganlarida, koʻplab koreys ayollar Sin kuchlari tomonidan zoʻrlangan.

Manjurlarning Shinjonga bostirib kirishi

1765-yilda uygʻur musulmonlarining Sin sulolasi manjurlariga qarshi vusha qoʻzgʻoloni uygʻur ayollari manjur amaldori Su-chengning xizmatkorlari va oʻgʻli tomonidan guruh boʻlib zoʻrlanganidan keyin sodir boʻlgan. Manjur amaldori Su-cheng va uning oʻgʻli tomonidan bir necha oy davomida uygʻur musulmon ayollarini zoʻrlashlari tufayli „Ush musulmonlari uzoq vaqtdan beri (Sucheng va oʻgʻlining taʼnasida) uxlashni va ularning goʻshtini yeyishni orzu qilgan“, deyiladi. Manjurlar imperatori uygʻurlarning qoʻzgʻolon uyushtiruvchi shahrini yoʻq qilishni buyurgach, Sin qoʻshinlari barcha uygʻur bolalar va ayollarni qul qilib, uygʻur erkaklarini qirgʻin qiladi. Manjur askarlari va manjur amaldorlarining uygʻur ayollari bilan muntazam jinsiy aloqada boʻlishlari yoki ularni zoʻrlashlari uygʻur musulmonlari orasida manjur hukmronligiga nisbatan keng nafrat va gʻazabga sabab boʻlgan. Jahongirxoʻja bosqinidan oldin manjurlarning yana bir amaldori Binjing 1818–1820-yillarda Qoʻqon oqsoqolining musulmon qizini zoʻrlagan. Sinlar manjurlar tomonidan uygʻur ayollarining zoʻrlanishini yashirishga, ularning hukmronligiga qarshi gʻazab uygʻurlar orasida tarqalishiga yoʻl qoʻymaslikka harakat qilgan.

Oltishahr Xoja qoʻzgʻoloni davrida manjur askarlari Sin manjur generali Zhaohui qoʻmondonligi ostida Yakanddagi Qorasu (Xitoycha „Qorasuv“ yoki Heishui 黑水) kazarmalarida uygʻur musulmonlarini soʻyib, ularni pishirib, yeyish uchun joylashib oladilar. Agar manjur askarlari uygʻur musulmon er-xotinni birga tutib olishsa, guruh uygʻur ayolni zoʻrlagan paytda manjurlar uygʻur erkakni soʻyib, keyin undan ovqat pishirib yeyishardi.

Gollandiyalik Formosa

Tayvanning chegara hududlaridagi bir qancha aborigen qishloqlari 1650-yillarda zulm harakatlari, masalan, gollandlar aborigen ayollarni jinsiy aloqa qilish uchun ularga topshirishni buyurganlarida hamda ularga kiyik terisi va guruch berishni talab qilganlarida 1652-yil dekabr oyida qoʻzgʻolonga boschilik qilgan Wu-lao-wan qishlogʻida Taypey havzasining aborigenlari tomonidan gollandlarga qarshi isyon koʻtarilgan. Wu-lao-wanning tub aholisi tomonidan ikki gollandiyalik tarjimonning boshi kesib tashlangan va keyingi jangda Wu-lao-wanga tuz va temir embargosidan keyin 30 nafar mahalliy va yana ikki golland halok qilingan. 1653-yilning fevral oyida aborigenlar tinchlikka erishish uchun ularni sudga berishga majbur boʻlganlar.

1662-yilda gollandlar Tayvandan haydalganidan keyin xitoylar gollandiyalik ayollarni jinsiy qul sifatida olib qolishgan. 1662-yilda Fort-Zelandiya qamali paytida, Chjen Chengun boshchiligidagi Ming tarafdori xitoy qoʻshinlari Gollandiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasini qamal qilib, ularni magʻlub etgan holda Tayvanni bosib olganlarida, xitoylar gollandiyalik ayollar va bolalarni asirga oladilar. Gollandiyalik missioner Antonius Hambroek, uning ikki qizi va rafiqasi ham Chjen Chengun tomonidan asirga olingan gollandiyalik harbiy asirlar orasida bor edi. Chjen Chengun Hambroekni Fort-Zelandiyaga ularni taslim boʻlishga ishontirish uchun yuboradi, aks holda Hambroek qaytib kelgach, uni oʻldirishlarini aytishadi. Hambroek qal’aga qaytib keladi, chunki bu yerda uning yana ikki nafar qizi asirlikda edi. U qal’a boshligʻini taslim boʻlmaslikka chaqiradi va Chjen Chengun qarorgohiga qaytib keladi. Natijada Hambroekning boshi tanasidan judo qilinadi. Buning ustiga, xitoylar orasida gollandlar mahalliy Tayvan aborigenlarini xitoylarni oʻldirishga undayotgani haqida mish-mish tarqaladi, shuning sababli Chjen Chengun oʻch olish maqsadida gollandiyalik erkak mahbuslarni, shuningdek, asirlikda boʻlgan bir qancha ayollar va bolalarni ommaviy qatl qilishni buyurdi.

Omon qolgan gollandiyalik ayollar va bolalar qulga aylantiriladi va qoʻmondonlar gollandiyalik ayollarni jinsiy ehtiyojlarini qondirish uchun ehtiyotkorlik bilan ekspluatatsiya qilganidan soʻng, oxir-oqibat xitoylik askarlarga xotin boʻlish uchun sotib yuboriladi. Gollandiya qal’asining kundalik jurnali keyingi voqealarning asosiy manbai: „Ularning eng yaxshilari (ayollar) qoʻmondonlar foydalanishi uchun saqlab qoʻyilgan va keyin oddiy askarlarga sotib yuborilgan. Turmushga chiqmagan erkaklarning qoʻliga tushib, erlariga hasad qiladigan xitoylik ayollarning gʻazabidan xalos boʻlgan ayollar eng baxtlilar edi“. Chjen Chengunning oʻzi Hambroekning oʻsmir qizini kanizak qilib oladi, uning qizi golland qoʻmondoni Caeuw tomonidan „juda shirin va yoqimli qiz“ deb taʼriflangan.

1684 yilga kelib, bu gollandiyalik ayollarning baʼzilari hali ham xitoylar tomonidan xotin yoki qul kanizaklar sifatida asirlikda edilar. Quemoyda gollandiyalik savdogar bilan bogʻlanishadi va Chjen Chengunning oʻgʻliga asirlarni ozod qilish boʻyicha kelishuvni taklif qiladi, ammo bu urinish hech qanday natija bermaydi.

Gollandiyalik ayollar va Hambroekning qizi taqdiri haqidagi xotira oʻsha davrning keyingi tarixshunosligida saqlanib qolgan, va undan keyinchalik hikoyaning turli dramatik va fantastiklashtirilgan qayta hikoyalari paydo boʻlgan. Xitoyliklarning golland ayollari va Antonius Hambroekning qizini kanizak qilib olishlari mavzusi Yevropada mashhur boʻlgan, shuningdek, gollandiyalik ayollarning taqdiri haqida Yevropaning xavotirini ochib bergan Joannes Nomszning pyesasida ushbu mavzu yoritib berilgan. Spektaklning nomi „Antonius Hambroek, of de Belegering van Formoza“ (Antonius Hambroek, yoki Formosa qamali) edi.

Rossiyaning Amurga bostirib kirishi

1650-yillarda Amur daryosi havzasiga bostirib kirgan Yerofey Xabarov boshchiligidagi rus kazaklari tomonidan yuzlab qoramol va otlar talon-taroj qilingan, 243 nafar etnik dauriy moʻgʻul qizlari va ayollari zoʻrlangan. Ritual maʼmuriyati albazinliklarga Solon-Evenklarning bevalariga uylanishni buyurgan. Albazinliklar moʻgʻul va manjur ayollariga uylangan. Albazinlarning uylangan ayollar ilgari qamoqqa olingan mahbuslar boʻlishgan.

Gentning toʻrt kuni

Brabant inqilobining bir qismi boʻlgan Gentning toʻrt kunida (1789-yil 13—16 noyabr) vatanparvar qoʻzgʻolonchilar Avstriya Gollandiyasini Habsburg monarxiyasi uchun saqlab qolishga intilgan kuchsiz imperator armiyasi garnizonidan Gent shahrini egallab olishga harakat qilishdi. Jangning birinchi kuni tugab, tun tushganidan keyin talonchilik harakatlari boshlandi. Imperator qoʻshinlari, ayniqsa, „Clerfayt“ polki, oʻzini juda yomon tutdi, aholini talon-taroj qildi, ularni zoʻrladi va oʻldirdi. Imperiya va Patriot manbalari imperator askarlari oʻrtasida intizomning yoʻqligi va janglarning dastlabki bosqichlarida ularning tinch aholiga qarshi qilgan ulkan jinoyatlari Gentning tinch aholisini isyonchilar tomoniga undashda hal qiluvchi omil boʻlgani haqida xabar beradi.

Usmonli-Saudiya urushi

Tarixchi Abdurrahmon al-Jabartiy oʻzining „Tarjimai hol va voqealarning moʻjizaviy kompozitsiyalari“ („Ajaib al-athar fil-tarajim val-axbar“) tarixida Usmonli-Saudiya urushida Usmonli qoʻshinlari garchi oʻzlari ham musulmon boʻlishlariga qaramay, vahobiy saudiyalik ayollar va qizlarni qullik uchun noqonuniy ravishda olib ketganini qayd etgan. Saudiya Arabistonidan boʻlgan jihodchi islomchi Nosir al-Fahd 1993-yilda nashr etilgan „Usmonlilarga hujum, Usmonlilar davlati va Shayx Muhammad ibn Abdul-Vahhobning daʼvat pozitsiyasi“ kitobida saudiyalik ayollar va qizlar Usmonlilar tomonidan qullikka aylantirilganliklarini eslatib oʻtgan.

Cherkes genotsidi

Kazaklar cherkes musulmon ayollarini zoʻrlagan.

Ruslar 1877-yilgi rus-turk urushi paytida Usmonli Bolqonlarida joylashib olgan cherkes qochqin ayol-qizlarlarni zoʻrlaganlar.

1857-yilgi Hindiston qoʻzgʻoloni

1857-yilda hindlarning birinchi Hindiston mustaqillik urushi va inglizlar uchun Sepoy qoʻzgʻoloni deb nomlanuvchi Hindiston qoʻzgʻoloni paytida hind sepoylari Sharqiy Hindiston kompaniyasining Hindiston ustidan hukmronligiga qarshi ommaviy isyon koʻtardilar. Ingliz matbuotida ingliz ayollari va bolalarini hind sepoylari tomonidan zoʻrlash holatlari haqida xabar berilgan, bunday holatlar, ayniqsa, Britaniya fuqarolari Kanpur kabi qamaldan soʻng hindlarning qoʻliga oʻtgac yanada koʻproq kuzatilgan. Biroq qoʻzgʻolon bostirilganidan soʻng, Britaniya hukumati tomonidan batafsil tahlil qilingan xulosalarga koʻra, hind sepoylari Britaniya fuqarolarini qoʻlga olganlaridan keyin ularni ommaviy oʻldirib yuborish harakatlarini amalga oshirgan boʻlsalar ham, hech qachon ularni zoʻrlashmagan. Dehlida oʻn toʻrt va oʻn yoshli 48 nafar britaniyalik qizlar hind sepoylari tomonidan zoʻrlangan voqea haqida The Times nashrida chop etilgan shunday xabarlardan biri Karl Marks tomonidan ochiq uydirma sifatida tanqid qilingan va ushbu hikoya 2012-yilda bir ruhoniy tomonidan yozilganligini taʼkidlagan.

Britaniya qoʻshinlari qoʻzgʻolonni bostirganida, britaniyalik tinch aholini qirgʻin qilish va zoʻrlash haqidagi xabarlardan gʻazablangan, repressiya koʻpincha hind tinch aholisiga, ayniqsa, Kanpurda qoʻllangan. Hindistonlik ayollar koʻpincha gʻazablangan askarlar tomonidan majburiy ravishda zoʻrlangan.

Bokschilar qoʻzgʻoloni

Bokschilar qoʻzgʻoloni paytida yixetuan chet el fuqarolarini bir necha marta qirgʻin qilgan (ularning nasroniylik va gʻarbga qarshi qarashlari bunga sabab boʻlgan), ammo keltirilgan ayrim xabarlarga koʻra, ular ayollarni zoʻrlash harakatlarini amalga oshirishdan qochishgan.

Sin sulolasi davrida Pekinning ichki „tatar“ shahrida istiqomat qilgan yuz minglab aholining asosiy qismi 1644-yilda bu yerga koʻchirilganidan soʻng, „Sakkiz bayroq“ning asosiy qismi manjurlar va moʻgʻullar boʻlishgan. 1900-yilda bokschilar qoʻzgʻoloni paytida gʻarbiy va yapon askarlari manjur va moʻgʻul ayollarini ommaviy ravishda zoʻrlaganlar.

Darhaqiqat, bosqinchi askarlarning tabaqa va dinidan qatʼi nazar, ayollarni tutib, zoʻrlash odatiy holga aylangan edi. Bu ularni Pekindagi xutonglarda (siheyuan turar-joy binolari tashkil etgan xiyobonlar) tashkil etgan zoʻrlash uylarida jinsiy qul sifatida ishlashga majbur qilish orqali amalga oshirilgan. Yaponiyalik jurnalist Sawara Tokusuke tomonidan yozilgan „Miscellaneous Notes about the Boxers“ (Bokschilar haqida turli eslatmalar) kitobidan olingan ushbu parchada zoʻrlash holatlaridan biri tasvirlab berilgan:

Ittifoqchi qoʻshinlar koʻpincha odobli, baxtsiz, keksa yoki yosh ayollarni qoʻlga olishgan va iloji boricha ularni Biaobey xiyobonlariga majburlab olib borishgan hamda u yerda askarlar uchun fohisha sifatida yaratilgan qator uylarda istiqomat qilishgan. Bu xiyobonning gʻarbiy qismida ayollarning qochishini oldini olish maqsadida yoʻl toʻsib qoʻyilishi kerak edi, Sharqiy End yoʻli kirish yoki chiqishning yagona yoʻli edi. Bu yoʻl esa qattiq qoʻriqlanar edi. Ittifoqchi kuchlardan har qanday odam ushbu ayollardan zavq olish uchun kirishi va koʻngli tusaguncha ularni zoʻrlashi mumkin edi.

— Sawara

Sawara Tokusuke, shuningdek, Zhili (hozirgi Hebei) provinsiyasi gubernatori, Hitara urugʻidan manjur bayroqdori Yuluning yetti qizi haqida ham maʼlumotlar keltirib oʻtadi. Yulu bosqinchilar bilan yaxshi munosabatda boʻlgan edi. U har doim yaxshi taassurot qoldirishga intilgan odam boʻlib, shuning sababli anjin gi itaniya konsuli inglizlarga sodiqligi uchun Buyuk Britaniyaning kemalaridan birida unga boshpana taklif qilgan. Keyinchalik urush paytida, Yulu Yangcun jangida halok boʻladi. Pekin qulaganida, ittifoqchilar uning yettita qizini ham oʻgʻirlab ketishadi va ularni Pekindagi Samoviy saroyga joʻnatadilar, u yerda ular bir necha bor zoʻrlangan. Keyinchalik, yuqorida aytib oʻtilgan zoʻrlash joylaridan birida askarlar uchun jinsiy qul sifatida asirga olingan.

Yana bir hikoya Chongqining uyidagi ayollarning taqdiri haqida hikoya qiladi. Chongqi moʻgʻul Alute urugʻidan boʻlgan zodagon va Manjur imperator saroyida yuqori martabali olim boʻlgan. U, shuningdek, avvalgi imperatorning qaynotasi ham edi. Uning xotini va bir qizi xuddi Yuluning qizlari kabi bosqinchi askarlarga qoʻliga asir tushadi. Keyinchalik ular Samoviy saroyga olib ketilgan va Pekinni bosib olish davomida Sakkiz Millat Ittifoqining oʻnlab askarlari tomonidan shafqatsizlarcha zoʻrlangan. Sakkiz Millat Ittifoqi chekinganidan keyingina ona va qiz uylariga qaytib kelishgan. Bu ishlardan soʻng Chongqi umidsizlikka tushadi va oradan koʻp vaqt oʻtmay, 1900-yilning 26-avgustida oʻzini osib oʻldiradi. Shundan keyin uning oʻgʻli Baochu va boshqa koʻplab oila aʼzolari ham oʻz jonlariga qasd qilishadi.

Pekindagi koʻplab manjur bannermenlari Bokschilar qoʻzgʻolonidagi bokschilarni qoʻllab-quvvatlaydilar. Manjur bayroqdorlari Birinchi Xitoy-Yaponiya urushi va Bokschilar qoʻzgʻoloni davridagi janglardan katta aziyat chekishgan, urushlar paytida juda koʻp talafot koʻrishgan va keyinchalik, oʻta azob va qiyinchiliklarga duch kelishgan. Sakkiz Millat Ittifoqi kuchlari Pekinni qoʻlga kiritganidan soʻng, manjurlar tinch aholiga qarshi zoʻravonlik harakatlarini boshlaydilar, ular duch kelgan koʻplab tinch aholini talon-taroj qilishadi, ularni zoʻrlashadi va oʻldirib yuborishadi. Oʻsha vaqtda oʻz joniga qasd qilgan ayollar soni minglab edi. Gʻarb jurnalisti George Lynch shunday yozadi: „Men yozmasligim va Britaniyada chop etilmasligim kerak boʻlgan shunday narsalar borki, bu narsa bizning Gʻarb sivilizatsiyamiz faqatgina vahshiylikning bir koʻrinishi ekanligini koʻrsatadi“. Attifoqning lyansning barcha sakkiz mamlakati talonchilik va zoʻrlash harakatlari bilan shugʻullangan. Luella Miner ruslar va fransuzlarning xatti-harakatlari, ayniqsa, dahshatli ekanligi haqida yozgan. Sin sulolasi ayollari va qizlari zoʻrlashdan qochish maqsadida oʻz jonlariga qasd qilishgan.

Manjur bayrogʻi garnizonlari ruslar tomonidan yoʻq qilingan. Manjuru Shoufu Pekin va Manjur Laos jangi paytida oʻz joniga qasd qilgan. Uning otasi Gʻarb askarlari tomonidan oʻldirilgan. Nemis diplomati Baron von Ketteler kapitan Enhai, yoʻlbarslar ruhi boʻlimining manjuri Aisin Gioro Zayi, shahzoda Duan tomonidan oʻldirilgan, shaharning ichki qismidagi diplomatik kvartallar va katolik sobori manjur bayroqlari tomonidan hujumga uchragan. Manjur bayroqdorlari Manjuriya va Pekinda Sakkiz Millat Ittifoqi tomonidan oʻldirilgan, chunki Manjur bayroqdorlarining aksariyati Bokschilar qoʻzgʻolonida bokschilarni qoʻllab-quvvatlashgan. Rus bosqinchilari tomonidan hududni talon-taroj qilish natijasida Aygundagi manjurlarning klan urugʻi ham yoʻq qilib yuborilgan.

Germaniya janubi-gʻarbiy Afrikasi

Germaniya Janubi-Gʻarbiy Afrikasida, Hererolarning nemis hukmronligiga qarshi qoʻzgʻoloni (va keyingi Herero va Namaka genotsidi) paytida nemis askarlari ayollarning joniga qasd qilish yoki ularni choʻlda oʻldirishdan oldin muntazam ravishda guruh boʻlib zoʻrlash bilan shugʻullangan, bundan tashqari bir qator Herero ayollari ham fohishalik qilishga majburlangan.

Sinhay inqilobi

1911-yilning oktyabr oyida Sinhay inqilobi paytida inqilobchilar Sian shahrining Manjur kvartaliga bostirib kirishadi. Shahardagi 20 000 nafar manjurlarning aksariyati oʻldirilgan. Hui musulmon jamoasi ushbu inqilobni qoʻllab-quvvatlash uchun ikkiga boʻlingan. Shanxay provinsiyasidagi xuey musulmonlari inqilobchilarni, Gansu provinsiyasidagi huy musulmonlari esa Sinlarni qoʻllab-quvvatlaydilar. Sianda (Shanxay provinsiyasi) istiqomat qiluvchi mahalliy xuey (Muhammad) musulmonlari Xan xitoylik inqilobchilarga qoʻshilib, manjurlarni qirgʻin qilishgan. Baʼzi badavlat manjurlar toʻlov evaziga omon qolishga muvaffaq boʻlishgan. Boy xan xitoylari manjur qizlarini qul qilib olib qolishgan, kambagʻal xan xitoylik qoʻshinlari esa yosh manjur ayollarini xotinlikka olish uchun asirga olishgan. Hui musulmonlari yosh, goʻzal manjur qizlarini ham qoʻlga olib, ularni musulmon qilib tarbiyalaganlar.

Qirgʻinning guvohi boʻlgan ingliz missionerlaridan biri shunday deydi: "Keksa-yu yosh, erkag-u ayol, bolalar qirgʻin qilindi… Uylar talon-taroj qilindi, keyin esa yoqib yuborildi, boʻron oʻtmaguncha yashirinishni istaganlar ochiq maydonga chiqishga majbur boʻldilar. Devor pardasi bilan oʻralgan inqilobchilar halokatga uchragan tatar (manjur) shahriga shafqatsizlarcha oʻt qoʻydilar. U erdan Xitoy shahriga qochib, darvozadan chiqib ketayotganlarni esa oʻldirib yubordilar".

Birinchi jahon urushi

"Remember Belgium", Birinchi jahon urushi paytida bosib olgan Belgiyaning zo'rlanishi aks ettiruvchi Amerika propaganda plakati. Belgiya vakili boʻlgan yosh qizning zoʻrlanishi nazarda tutilgan.

Taxminlarga koʻra, zoʻrlash harakatlari urushning dastlabki oylarida Germaniyaning Belgiya orqali yurishi paytida sodir etilgan. Urushdan keyin tarixchi Garold D. Lassvell 1927-yilda Freudian tomonidan yozilgan „Propaganda Technique in the World War“ (Jahon urushidagi propaganda texnikasi) nomli tadqiqotida zoʻrlash ayblovlarini propaganda deya baholamaydi. 1914-yil sentyabr oyida Fransiya hukumati nemis askarlari tomonidan sodir etilgan zoʻrlash haqidagi xabarlarni tekshirish uchun Belgiyada ham tekshiruv komissiyasini tuzadi, ammo tarixchi Ruth Harris keltirib oʻtgan maʼlumotlarga koʻra, tergovlar koʻproq Germaniyaga nisbatan millatchilik va madaniy nafrat haqidagi rivoyatlarni kuchaytirishga qaratilgan. Aynan jabrlangan ayollar tomonidan hikoya qilingan voqealar urushni oqlash va uni tinch aholi orasida targʻib qilishga qaratilgan.

Bavariya Sovet Respublikasi

Manfred Freiherr von Killinger, Bavariya Sovet Respublikasi magʻlubiyatga uchraganida, kommunistik tarafdorlaridan boʻlgan ayollardan birini „belida oq iz qolmaguncha“ qamchilashni buyurganini aytib bergan.

Arman genotsidi

Usmonli turklari tomonidan sodir etilgan arman genotsidi davrida zoʻrlash harakatlari keng tarqalgan edi. 1915-yilda arman tinch aholining Anadolu orqali oʻlim yurishlari chogʻida turk askarlari arman ayollari va bolalarini tez-tez zoʻrlab, ularni oʻldirib yuborishgan. Koʻp hollarda bu jinoyatlarda turk fuqarolari ham faol ishtirok etgan.

Ikkinchi jahon urushi

Harbiy xizmatchilar tomonidan dushman va ittifoqdosh fuqarolarining keng tarqalgan va muntazam ravishda zoʻrlanishi haqidagi bir qancha dalillar hujjatlashtirilgan. Ikkinchi jahon urushi va undan keyingi davrda urush davridagi zoʻrlash turli vaziyatlarida, institutsional jinsiy qullikdan tortib jangga xos urush zoʻrlashlarigacha sodir etilgan.

Osiyo

Yaponiya imperator armiyasining „tasalli beruvchi batalyonlari“dan bir yosh etnik xitoylik ayol Gitlerchilarga qarshi koalitsiya ofitseri bilan suhbatlashmoqda. Yangon, Myanma. 1945-yil 8-avgust

Yaponiya imperator armiyasi

„Tasalli beruvchi ayollar“ atamasi Ikkinchi Jahon urushi paytida yapon harbiy fohishaxonalarida jinsiy qul sifatida xizmat qilishga majbur boʻlgan 200 000 nafarga yaqin ayollar, asosan koreys, xitoy, vetnam, birma, yapon, tayvan va filippinlik ayollarga nisbatan qoʻllangan evfemizm hisoblanadi.

Chuo universiteti professori Yoshiaki Yoshimining taʼkidlashicha, taxminan 2000 ta shunday markazlar mavjud boʻlib, ularda taxminan 200 000 nafar yapon, xitoy, koreys, filippin, tayvan, birma, indoneziya, timor, papua, mikroneziya, golland va avstraliyalik ayollar saqlangan va ulardan jinsiy qul sifatida foydalanilgan. Konfor ayollar stansiyalari Xitoy, Hong Kong, Tayvan, Yaponiya, Shimoliy va Janubiy Koreya, Malayziya, Indoneziya, Filippin, Myanma, Tailand, Kambodja, Vyetnam, Yangi Gvineya, Kuril orollari va Saxalinda mavjud edi.

Nankin qirgʻini paytida yapon askarlari 1937-yilning 13-dekabrda Nankin shahrida qamalib qolgan xitoylik ayollarga jinsiy zoʻravonlik qilishgan. Uzoq Sharq boʻyicha xalqaro harbiy tribunalning hisob-kitoblariga koʻra, ishgʻolning birinchi oyida 20 000 nafar ayol va bolalar zoʻrlangan yoki boshqa jinsiy zoʻravonliklarga uchragan. Iris Changning hisob-kitoblariga koʻra, yapon askarlari tomonidan zoʻrlangan xitoylik ayollar soni 20 000 dan 80 000 gacha yetgan deb taxmin qilinadi.

Yaponlar vyetnamlik ayollarni ularga „tasalli beruvchi ayol“ boʻlishga majbur qilishadi va Myanma, Indoneziya, Tailand va Filippin ayollari bilan birgalikda ular osiyolik ayollarning katta qismini tashkil etdilar. Yaponlarning Malayziya va Vyetnam ayollaridan „tasalli beruvchi ayollar“ sifatida foydalanishi turli xil hisob-kitoblar orqali tasdiqlangan.

Javada yaponiyaliklar javalik qizlarni „tasalli beruvchi ayollar“ sifatida faol ravishda jalb qilishgan, ularni Yangi Gvineya, Malayziya, Tailand va Indoneziyaga begona boʻlgan boshqa mintaqalarga olib kelishgan, shuningdek, ulardan Java orolining oʻzida ham foydalanishgan. Bu qizlarni ishga olish chogʻida yaponlar javaliklarga ularning qizlari ofitsiant va aktrisa boʻladi, deya yolgʻon gapirishgan. Urush oxirida yaponlar Indoneziyalik javalik qizlarni zoʻrlaganliklari bilan bogʻliq koʻplab hujjatlarni yoʻq qilib yuborishgan, shuning uchun ham oʻsha davrda sodir etilgan ommaviy zoʻrlashlarning haqiqiy sonini aniq bilib boʻlmaydi, ammo bir qancha guvohlar tomonidan majburan zoʻrlangan ayollarning nomlari yozib qoldirilgan.

Bir holatda, yaponlar Timorning Kupang shahrida avstraliyalik askarlarga taslim boʻlganlarida Qizil Xoch hamshiralari sifatida zoʻrlangan yavalik „tasalli beruvchi qizlar“ni yashirishga harakat qilishgan.

Bali orolida yaponlar balilik ayollarga jinsiy zoʻravonlik qilishgan va ularni fohishalik uchun turli fohishaxonalarda ishlashga majburlay boshlashgan, balilik erkaklar va xitoylik erkaklar ushbu ayollardan fohishalar sifatida foydalanilgan. Balidagi barcha fohishaxonalarda ishlovchi ayollar balilik ayollar boʻlgan.

Yangi Gvineyadan kelgan melaneziyalik ayollar ham „tasalli beruvchi ayollar“ sifatida ishlatilgan. Mahalliy ayollar Rabaudan, shuningdek, yapon otalari va papualik onalardan tugʻilgan oz sonli aralash yapon-papua ayollaridan „tasalli beruvchi ayollar“ sifatida foydalanishgan. Karolina orollaridagi Truk orolidan 100 nafarga yaqin mikroneziyalik ayollar ham „tasalli beruvchi ayollar“ sifatida yollangan.

Yaponiya istilosining boshida oq tanli ayollar va bolalar (ularning umumiy soni maʼlum emas) Banoeng, Padang, Tarakan, Menado, Flores oroli va Blora kabi turli joylarda zoʻrlangan yoki jinsiy tajovuzga uchragan. Bangka orolida qoʻlga olingan avstraliyalik hamshiralarning aksariyati oʻldirilishidan oldin zoʻrlangan.

J. F. van Wagtendonk va Gollandiya radioeshittirish jamgʻarmasi hisob-kitoblariga koʻra jami 400 nafar gollandiyalik qizlar „tasalli beruvchi ayollar“ boʻlish uchun lagerlardan olib ketilgan. Yaponiya askarlari Niderlandiya Sharqiy Hindistonida indoneziyalik ayollarni va gollandiyalik ayollarni zoʻrlagan. Natijada, koʻplab ayollar STD bilan kasallangan.