Adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti sovrindorlari roʻyxati

Adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti (shvedcha: Nobelpriset i litteratur) – har yili Shvetsiya akademiyasi tomonidan adabiyot sohasidagi ulkan hissalari uchun asar mualliflarga beriladigan mukofot. Kimyo, fizika, tinchlik, fiziologiya va tibbiyot sohasidagi ulkan hissalari uchun beriladigan, 1895-yilda Alfred Nobel vasiyatiga koʻra taʼsis etilgan beshta Nobel mukofotidan biridir. Nobel vasiyatiga koʻra, mukofot Nobel jamgʻarmasi tomonidan boshqariladi va Shvetsiya akademiyasi tomonidan beriladi. Adabiyot boʻyicha birinchi Nobel mukofoti 1901-yilda fransuz adibi Sully Prudhommega berilgan. Har bir sovrindor medal, diplom va pul mukofotini oladi. 1901-yilda Prudhomme 150 782 shved kronasi olgan edi, 2018-yil yanvar holatiga koʻra, bu summa 8 823 637 kronaga teng. Mukofot Stokgolmda har yili 10-dekabrda, Nobel vafot etgan kuni munosabati bilan oʻtkaziladigan tantanali marosimda topshiriladi.

Shvetsiya akademiyasi binosi. Bu binoda Adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti kengashi ish yuritadi.

Shu paytgacha adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti 121 kishiga berilgan. Eng yosh laureat Rudyard Kipling boʻlib, 1907-yilda mukofotlangan paytida 41 yoshda edi. Mukofotni olgan eng keksa laureat Doris Lessing boʻlib, 2007-yilda mukofotlangan paytida 88 yoshda edi. 1931-yilda Erik Axel Karlfeldtga vafotidan keyin berilgan. 1958-yilda rossiyalik Boris Pasternak Sovet Ittifoqi hukumatining bosimi ostida mukofotni ochiqchasiga rad etishga majbur boʻlgan. 1964-yilda Jean-Paul Sartre adabiyot boʻyicha Nobel mukofotini olishni istamasligini maʼlum qildi, chunki u oʻtmishda barcha rasmiy mukofotlardan doimiy ravishda voz kechgan edi. Biroq, Nobel qoʻmitasi rad etishlarni tan olmay, Pasternak va Sartreni Nobel mukofoti sovrindorlari roʻyxatiga kiritadi.

Oʻn yetti nafar ayol adabiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan. Mukofot ikki kishiga berilgan toʻrtta holat boʻlgan (1904, 1917, 1966, 1974). Adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti yetti yilda berilmagan edi: 1914, 1918, 1935 va 1940—1943-yillarda. Tarixda adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti bir yilga kechiktirilgan uch yil boʻlib, mukofotlar keyingi yilning oktyabr oyida oʻz egalariga berilgandi: 1915-yil, 1949-yil va 2018-yil. 2024-yil holatiga koʻra, adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti 121 kishiga berilgan. Ular ichida 29 nafar ingliz tilida, 16 nafar fransuz tilida, 14 nafar nemis tilida soʻzlashuvchilar bor. Fransiya esa, eng koʻp Nobel mukofotiga sazovor boʻlganlar mamlakatidir.

Mukofot sovrindorlari roʻyxati

Yil	Surat	Laureat (yashagan yillari)	Davlat	Til(lar)i	Mukofotlangan paytidagi yoshi	Mukofotlanish sababi	Janr(lar)i
1901		Sully Prudhomme (1839—1907)	Fransiya	Fransuz tili	62	Yuksak idealizm, badiiy barkamollik hamda qalb va aql sifatlarining nodir uygʻunligidan dalolat beruvchi sheʼriy kompozitsiyalari uchun	nazm, esse
1902		Theodor Mommsen (1817—1903)	Germaniya	Nemis tili	85	Tarixiy yozuvchilik sanʼatining eng buyuk tirik ustasi, „A History of Rome“ („Rim tarixi“) monumental asari muallifi	tarix, huquq
1903		Bjørnstjerne Bjørnson (1832—1910)	Norvegiya	Norveg tili	71	Doimo ilhomning yangiligi va eng noyob maʼnaviy poklik bilan ajralib turuvchi olijanob, yuksak va serqirra sheʼriyati uchun	nazm, roman, drama
1904		Frédéric Mistral (1830—1914)	Fransiya	Fransuz tili (Provansal shevasi)	74	Xalq ruhiyatini haqqoniy aks ettirgan sheʼriy asarlarining oʻziga xosligi uchun	nazm, filologiya
		José Echegaray (1832—1916)	Ispaniya	Ispan tili	72	Ispan dramaturgiyasi anʼanalarini tiklashdagi koʻplab xizmatlari uchun	drama
1905		Henryk Sienkiewicz (1846—1916)	Polsha	Polyak tili	59	Epos yozuvchisi sifatidagi buyuk xizmatlari uchun	hikoya
1906		Giosuè Carducci (1835—1907)	Italiya	Italyan tili	71	Uning nafaqat chuqur bilim va tanqidiy izlanishlarini hisobga olgan holda, balki eng avvalo uning sheʼriy durdonalariga xos boʻlgan ijodiy gʻayrati, uslubning yangiligi va lirik kuchiga hurmat sifatida	shoirlik
1907		Rudyard Kipling (1865—1936)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	41	Ushbu dunyoga mashhur muallifning ijodiga xos boʻlgan kuzatish qobiliyati, tasavvurning oʻziga xosligi, gʻoyalarning jadalligi va ajoyib hikoya qilish qobiliyatini hisobga olgan holda	roman, qisqa hikoya, shoirlik
1908		Rudolf Christoph Eucken (1846—1926)	Germaniya	Nemis tili	62	Uning haqiqatni sidqidildan izlashi, chuqur fikrlash qobiliyati, keng koʻlamli qarashlari, koʻplab asarlarida idealistik hayot falsafasini oqlagan, uni rivojlantirgan iliqlik va kuchni eʼtirof etgan holda	faylasuflik
1909		Selma Lagerlöf (1858—1940)	Shvetsiya	Shved tili	51	Uning asarlariga xos boʻlgan yuksak idealizm, yorqin tasavvur va maʼnaviy idrokni qadrlash uchun	roman, qisqa hikoya
1910		Paul Heyse (1830—1914)	Germaniya	Nemis tili	80	Uning lirik shoir, dramaturg, roman muallifi va dunyoga mashhur qisqa hikoyalar yozuvchisi sifatida uzoq samarali faoliyati davomida namoyon boʻlgan, idealizmga singib ketgan mukammal sanʼatiga hurmat sifatida	nazm, drama, roman, qisqa hikoya
1911		Maurice Maeterlinck (1862—1949)	Belgiya	Fransuz tili	49	Koʻp qirrali adabiy faoliyati, ayniqsa, fantaziya va poetik fantaziyaga boyligi bilan ajralib turadigan dramatik asarlari uchun	drama, nazm, esse
1912		Gerhart Hauptmann (1862—1946)	Germaniya	Nemis tili	50	Dramatik sanʼat sohasidagi samarali, rang-barang va ajoyib ijodini eʼtirof etish uchun	drama, hikoya
1913		Rabindranath Tagore (1861—1941)	Britaniya Hindistoni	Bengal tili va Ingliz tili	52	Tafakkuri yuksak mahorat bilan ifodalangan, teran his-tuygʻularga yoʻgʻrilgan, original va goʻzal sheʼrlari uchun	nazm, roman, drama, qisqa hikoya, esse, tarjima
1914	Berilmagan
1915		Romain Rolland (1866—1944)	Fransiya	Fransuz tili	49	Uning adabiy asarining yuksak idealizmi va turli xil insonlarni tasvirlagan haqiqatga hamdardlik va muhabbatga hurmat sifatida	hikoya
1916		Verner von Heidenstam (1859—1940)	Shvetsiya	Shved tili	56	Adabiyotimizdagi yangi davrning yetakchi namoyandasi sifatidagi ahamiyatini eʼtirof etgan holda	nazm, hikoya
1917		Karl Adolph Gjellerup (1857—1919)	Daniya	Dan tili va Nemis tili	60	Yuksak gʻoyalardan ilhomlangan rang-barang va boy sheʼriyati uchun	shoirlik
		Henrik Pontoppidan (1857—1943)	Daniya	Dan tili	60	Daniyadagi bugungi hayotning haqiqiy tasviri uchun	hikoya
1918	Berilmagan
1919		Carl Spitteler (1845—1924)	Shveysariya	Nemis tili	74	"Olympic Spring" („Olimpiada bahori“) dostoni uchun	shoirlik
1920		Knut Hamsun (1859—1952)	Norvegiya	Norveg tili	61	Growth of the Soil („Tuproq sharbati“) asari uchun	hikoya
1921		Anatole France (1844—1924)	Fransiya	Fransuz tili	77	Uslubining nafisligi, chuqur odamiylik va haqiqiy gall temperamenti bilan ajralib turadigan ajoyib adabiy yutuqlari uchun	roman, shoirlik
1922		Jacinto Benavente (1866—1954)	Ispaniya	Ispan tili	56	Ispan dramaturgiyasining yorqin anʼanalarini davom ettirgani uchun	drama
1923		William Butler Yeats (1865—1939)	Irlandiya	Ingliz tili	58	Milliy ruhni yuksak badiiy shaklda ifodalovchi, ilhombaxsh sheʼriyati uchun	shoirlik
1924		Władysław Reymont (1867—1925)	Polsha	Polyak tili	57	The Peasants („Dehqonlar“) buyuk milliy dostoni uchun	hikoya
1925		George Bernard Shaw (1856—1950)	Buyuk Britaniya Irlandiya	Ingliz tili	69	Idealizm va gumanizm bilan eʼtirof etilgan ijodi uchun, koʻp hollarda favqulodda poetik goʻzallik bilan uygʻunlashgan oʻtkir satira uchun	drama, esse
1926		Grazia Deledda (1871—1936)	Italiya	Italyan tili	55	Oʻzining tugʻilib oʻsgan orolidagi hayotni aniqlik bilan tasvirlagan sheʼriy asarlari va insoniyat muammolariga boʻlgan teran yondashuvi uchun	nazm, hikoya
1927		Henri Bergson (1859—1941)	Fransiya	Fransuz tili	68	Yorqin va hayotbaxsh gʻoyalarini amalga oshirishdagi bemisl mahorati uchun	faylasuflik
1928		Sigrid Undset (1882—1949)	Norvegiya	Norveg tili	46	Asosan oʻrta asrlardagi Shimoliy hayotning kuchli taʼriflari uchun	hikoya
1929		Thomas Mann (1875—1955)	Veymar Respublikasi	Nemis tili	54	"Buddenbrooks" („Buddenbruklar. Bir oilaning halokati haqidagi hikoya“) romani uchun	roman, qisqa hikoya, esse
1930		Sinclair Lewis (1885—1951)	AQSh	Ingliz tili	45	Kuchli va ifodali hikoya sanʼati, satira, yumor bilan yangi tiplar va xarakterlarni yaratishdagi noyob mahorati uchun	roman, qisqa hikoya, drama
1931		Erik Axel Karlfeldt (1864—1931)	Shvetsiya	Shved tili	67	Shoirlik faoliyati uchun	shoirlik
1932		John Galsworthy (1867—1933)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	65	"The Forsyte Saga" („Forsaytlar haqida doston“) asaridagi betakror hikoya qilish sanʼati uchun	hikoya
1933		Ivan Bunin (1870—1953)	Davlat nomaʼlum	Rus tili	63	nasriy yozuvchilikda mumtoz rus anʼanalarini davom ettirgani uchun	qisqa hikoya, nazm, hikoya
1934		Luigi Pirandello (1867—1936)	Italiya	Italyan tili	67	dramatik va sahna sanʼatini dadillik bilan, mohirona qayta tiklagani uchun	drama, roman, qisqa hikoya
1935	Berilmagan
1936		Eugene O'Neill (1888—1953)	AQSh	Ingliz tili	48	tragediyaning oʻziga xos konsepsiyasini oʻzida mujassam etgan dramatik asarlarining kuchi, rostgoʻyligi va teran his-tuygʻularni ifodasi uchun	drama
1937		Roger Martin du Gard (1881—1958)	Fransiya	Fransuz tili	56	"Les Thibault" romanida inson va zamonaviy hayotning eng muhim tomonlarini tasvirlashdagi badiiy kuch uchun	hikoya
1938		Pearl S. Buck (1892—1973)	AQSh	Ingliz tili	46	Xitoydagi dehqonlar hayotining boy va chinakam epik tasvirlari, biografik durdonalari uchun	roman, biografiya
1939		Frans Eemil Sillanpää (1888—1964)	Finlandiya	Fin tili	51	Fin dehqonlari hayotiga chuqur kirib borganligi, ularning urf-odatlari hamda tabiat bilan aloqasini aʼlo darajada tasvirlaganligi uchun	hikoya
1940	Berilmagan
1941	Berilmagan
1942	Berilmagan
1943	Berilmagan
1944		Johannes V. Jensen (1873—1950)	Daniya	Dan tili	71	Intellektual izlanuvchanlik, ijodiy uslubning oʻziga xosligi bilan uygʻunlashgan sheʼriy tasavvurning noyob kuchi va boyligi uchun	roman, qisqa hikoya
1945		Gabriela Mistral (1889—1957)	Chili	Ispan tili	56	Uning kuchli his-tuygʻulardan ilhomlangan lirik sheʼriyati uchun, nomi butun Lotin Amerikasi dunyosining idealistik intilishlari timsoliga aylangani uchun	shoirlik
1946		Hermann Hesse (1877—1962)	Germaniya	Nemis tili	69	Uning ilhomlantiruvchi asarlari uchun, ular dadillik va taʼsirchanlik bilan oʻsib borishi bilan birga, klassik insonparvarlik gʻoyalari va yuksak fazilatlari namunasini koʻrsatgani uchun	roman, shoirlik
1947		André Gide (1869—1951)	Fransiya	Fransuz tili	78	Insoniyat muammolari, haqqoniylikka boʻlgan cheksiz muhabbat va chuqur psixologik ziyraklik bilan tasvirlangan chuqur va badiiy ahamiyatga ega asarlar uchun	roman, esse, drama, xotiralar
1948		Thomas Stearns Eliot (1888—1965)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	60	Zamon sheʼriyatiga qoʻshgan ulkan hissasi uchun	nazm, esse, drama
1949		William Faulkner (1897—1962)	AQSh	Ingliz tili	52	Zamonaviy Amerika romanizmiga qoʻshgan kuchli va badiiy jihatdan noyob hissasi uchun	roman, qisqa hikoya
1950	Fayl:Bertrand Russell 1957.jpg	Bertrand Russell (1872—1970)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	78	Uning insonparvarlik gʻoyalari va fikr erkinligini himoya qiluvchi rang-barang va muhim asarlarini eʼtirof etgan holda	faylasuflik, esse
1951		Pär Lagerkvist (1891—1974)	Shvetsiya	Shved tili	60	U oʻz sheʼriyatida insoniyat oldida turgan abadiy savollarga javob topishga intilayotgan badiiy kuchi va aqliy mustaqilligi uchun	nazm, roman, qisqa hikoya, drama
1952		François Mauriac (1885—1970)	Fransiya	Fransuz tili	67	Oʻz romanlarida inson hayotiga kirib borgan chuqur maʼnaviy idrok va badiiy shiddatliligi uchun	roman, qisqa hikoya
1953		Winston Churchill (1874—1965)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	79	Tarixiy va biografik tasvirlash mahorati hamda yuksak insoniy qadriyatlarni himoya qilishdagi yorqin notiqligi uchun	tarix, esse, xotiralar
1954		Ernest Hemingway (1899—1961)	AQSh	Ingliz tili	55	Chol va dengiz asarida namoyish etilgan hikoya qilish sanʼatidagi mahorati va zamonaviy uslubga koʻrsatgan taʼsiri uchun	roman, qisqa hikoya, ssenariy
1955		Halldór Laxness (1902—1998)	Islandiya	Island tili	53	Islandiyaning buyuk hikoyachilik sanʼatini jonlantirgan yorqin asarlari uchun	roman, qisqa hikoya, drama, shoirlik
1956		Juan Ramón Jiménez (1881—1958)	Ispaniya	Ispan tili	75	Ispan tilida yuksak ruh va badiiy poklik namunasini tashkil etuvchi lirik sheʼriyati uchun	nazm, hikoya
1957		Albert Camus (1913—1960)	Fransiya	Fransuz tili	44	Zamonimizdagi inson vijdoni muammolarini tiniq koʻz bilan yoritgan muhim adabiy asari uchun	roman, qisqa hikoya, drama, faylasuflik, esse
1958		Boris Pasternak (1890—1960)	Sovet Ittifoqi	Rus tili	70	Zamonaviy lirik sheʼriyatda ham, buyuk rus epik anʼanasi sohasidagi muhim yutugʻi uchun	roman, nazm, tarjima
1959		Salvatore Quasimodo (1901—1968)	Italiya	Italyan tili	58	Zamonaviy hayotning fojiali tajribasini ifodalagan lirik sheʼriyati uchun	shoirlik
1960		Saint-John Perse (1887—1975)	Fransiya	Fransuz tili	73	Zamonimiz sharoitini koʻzboʻyamachilikda aks ettiruvchi sheʼriyatining yuksak parvozi va taʼsirchan tasviri uchun	shoirlik
1961		Ivo Andrić (1892—1975)	Yugoslaviya	Serbo-Xorvatcha	69	Inson taqdiri va u yashagan mamlakat tarixi bilan bogʻliq muammolarni toʻliq ochib berishga imkon bergan epik isteʼdodi uchun	roman, qisqa hikoya
1962		John Steinbeck (1902—1968)	AQSh	Ingliz tili	60	Uning realistik va xayoliy asarlari uchun, ular simpatik hazil va oʻtkir ijtimoiy idrokni uygʻunlashtirgani uchun	roman, qisqa hikoya, ssenariy
1963		Giorgos Seferis (1900—1971)	Greece	Yunon tili	63	Ellin madaniyati olamiga nisbatan chuqur his-tuygʻulardan ilhomlangan taniqli lirik asari uchun	nazm, esse, xotiralar
1964		Jean-Paul Sartre (1905—1980)	Fransiya	Fransuz tili	59	Gʻoyalarga boy, erkinlik ruhi va haqiqatparvarlik bilan sugʻorilgan, zamonamizga ulkan taʼsir koʻrsatgan ijodiy faoliyati uchun	faylasuflik, roman, drama, esse, qisqa hikoya, ssenariy
1965		Mixail Sholoxov (1905—1984)	Sovet Ittifoqi	Rus tili	60	U oʻzining „Sokin Don“ dostonida rus xalqi hayotidagi tarixiy bosqichni ifodalagan badiiy kuchi uchun	hikoya
1966		Shmuel Yosef Agnon (1888—1970)	Isroil	Ibroniy tili	79	Yahudiy xalqi hayotidan motiflar bilan chuqur xarakterli hikoya qilish sanʼati uchun	roman, qisqa hikoya
		Nelly Sachs (1891—1970)	Germaniya	Nemis tili	75	Isroil taqdirini taʼsirchan kuch bilan izohlaydigan ajoyib lirik va dramatik asarlari uchun	nazm, drama
1967		Miguel Ángel Asturias (1899—1974)	Gvatemala	Ispan tili	68	Lotin Amerikasi hind xalqlarining milliy xususiyatlari va anʼanalarida chuqur ildiz otgan yorqin adabiy muvaffaqiyati uchun	roman, shoirlik
1968		Yasunari Kawabata (1899—1972)	Yaponiya	Yapon tili	69	Yapon ongining mohiyatini ifodalaydigan hikoya qilish mahorati uchun	roman, qisqa hikoya
1969		Samuel Beckett (1906—1989)	Irlandiya	Fransuz tili va Ingliz tili	63	Roman va drama uchun yangi shakllarda – zamonaviy insonning qashshoqligi tufayli oʻz yuksaklikka erishgan asarlari uchun	roman, drama, shoirlik
1970		Aleksandr Soljenitsin (1918—2008)	Sovet Ittifoqi	Rus tili	52	Rus adabiyotining ajralmas anʼanalarini davom ettirgani uchun	roman, esse, qisqa hikoya
1971		Pablo Neruda (1904—1973)	Chili	Ispan tili	67	Elementar kuch taʼsirida qitʼaning taqdiri va orzularini jonlantiradigan sheʼr uchun	shoirlik
1972		Heinrich Böll (1917—1985)	Gʻarbiy Germaniya	Nemis tili	55	Oʻz davriga nisbatan keng nuqtai nazar va sezgir tasvirlash mahorati bilan nemis adabiyotining yangilanishiga hissa qoʻshgan asari uchun	roman, qisqa hikoya
1973		Patrick White (1912—1990)	Avstraliya	Ingliz tili	61	Adabiyotga yangi qitʼa kiritgan epik va psixologik hikoyachilik sanʼati uchun	roman, qisqa hikoya, drama
1974		Eyvind Johnson (1900—1976)	Shvetsiya	Shved tili	74	Yerlar va davrlarni oʻylab, ozodlik xizmatida hikoya qilish sanʼati uchun	hikoya
		Harry Martinson (1904—1978)	Shvetsiya	Shved tili	70	Bir tomchi shabnamdan to kosmosga qadar barcha narsani oʻzida mujassamlashtirgan ijodi uchun	nazm, roman, drama
1975		Eugenio Montale (1896—1981)	Italiya	Italyan tili	79	Uning oʻziga xos sheʼriyati uchun, u yuksak badiiy taʼsirchanlik bilan insoniy qadriyatlarni xayollarsiz hayotga qarash belgisi ostida talqin etgan	shoirlik
1976		Saul Bellow (1915—2005)	AQSh	Ingliz tili	61	Inson tushunchasi va uygʻunlashgan zamonaviy madaniyatning nozik tahlili uchun	roman, qisqa hikoya
1977		Vicente Aleixandre (1898—1984)	Ispaniya	Ispan tili	79	Insonning koinotdagi va hozirgi jamiyatdagi holatini yorituvchi, shu bilan birga urushlar orasidagi ispan sheʼriyati anʼanalarining buyuk yangilanishini ifodalovchi ijodiy sheʼri uchun	shoirlik
1978		Isaac Bashevis Singer (1902—1991)	AQSh	Idish tili	76	Polsha-yahudiy madaniy anʼanalaridan kelib chiqqan holda, umuminsoniy sharoitlarni hayotga tatbiq etadigan ishtiyoqli hikoya sanʼati uchun	roman, qisqa hikoya, xotiralar
1979		Odysseas Elytis (1911—1996)	Gretsiya	Yunon tili	68	Yunon anʼanalari fonida zamonaviy insonning erkinlik va ijodkorlik uchun kurashini hissiy kuch va intellektual zukkolik bilan tasvirlaydigan sheʼriyati uchun	nazm, esse
1980		Czesław Miłosz (1911—2004)	Polsha	Polyak tili	69	Ogʻir toʻqnashuvlar dunyosida insonning ochiq holatini murosasiz zukkolik bilan aytadi	nazm, esse
1981		Elias Canetti (1905—1994)	Buyuk Britaniya	Nemis tili	76	Keng dunyoqarashi, gʻoyalar boyligi va badiiy kuchi bilan ajralib turadigan asarlar uchun	roman, drama, xotiralars, esse
1982		Gabriel García Márquez (1927—2014)	Kolumbiya	Ispan tili	55	Uning qitʼa hayoti va toʻqnashuvlarini aks ettiruvchi fantastik va realistik boy tasavvur olamida uygʻunlashgan roman va hikoyalari uchun	roman, qisqa hikoya, ssenariy
1983		William Golding (1911—1993)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	72	Uning romanlarida realistik hikoya qilish sanʼatining yorqinligi, miflarning rang-barangligi va universalligi bilan bugungi dunyoda insoniy holatni yoritib bergani uchun	roman, nazm, drama
1984		Jaroslav Seifert (1901—1986)	Chexoslovakiya(Avstriya-Vengriya imperiyasi)	Chex tili	83	Uning yangilik va boy ixtirochilik bilan taʼminlangan sheʼriyati uchun	shoirlik
1985		Claude Simon (1913—2005)	Fransiya	Fransuz tili	72	Oʻz romanida shoir va rassom ijodini inson holatini tasvirlashda vaqtni chuqur anglash bilan uygʻunlashtirgani uchun	roman, esse
1986		Wole Soyinka (1934-yilda tugʻilgan)	Nigeriya	Ingliz tili	52	Sheʼriy ohanglar bilan borliq dramasini yaratgan	drama, roman, nazm, ssenariy
1987		Iosif Brodskiy (1940—1996)	AQSh	Rus tili va Ingliz tili	47	Fikrning ravshanligi va sheʼriy shiddat bilan sugʻorilgan hamma narsani qamrab oluvchanligi uchun	nazm, esse
1988		Najib Mahfuz (1911—2006)	Misr	Arab tili	77	Realistik, hayratlanarli darajada noaniq asarlar orqali butun insoniyatga taalluqli boʻlgan arab hikoya sanʼatini shakllantirgan	roman, qisqa hikoya
1989		Camilo José Cela (1916—2002)	Ispaniya	Ispan tili	73	Odamning zaifligi toʻgʻrisida oʻziga xos murakkab tasavvurni shakllantiradigan boy va intensiv nasr uchun	roman, qisqa hikoya, esse, shoirlik
1990		Octavio Paz (1914—1998)	Meksika	Ispan tili	76	Sezuvchan aql va insonparvarlik yaxlitligi bilan ajralib turadigan keng ufqlarga ega ishtiyoqli yozuv uchun	nazm, esse
1991		Nadine Gordimer (1923—2014)	Janubiy Afrika	Ingliz tili	68	U oʻzining ajoyib epik asari orqali – Alfred Nobel soʻzlari bilan aytganda – insoniyatga juda katta foyda keltirgan	roman, qisqa hikoya, esse, drama
1992		Derek Walcott (1930—2017)	Sent Lusiya	Ingliz tili	62	Koʻp madaniyatli tarixiy qarashlar bilan taʼminlangan katta yorqinlikdagi poetik ijod uchun	nazm, drama
1993		Toni Morrison (1931—2019)	AQSh	Ingliz tili	62	Koʻrish kuchi va sheʼriy taʼsir bilan ajralib turadigan romanlarida Amerika haqiqatining muhim jihatini yoritgani uchun	roman, esse
1994		Kenzaburō Ōe (1935—2023)	Yaponiya	Yapon tili	59	Sheʼriy kuch bilan xayoliy dunyoni yaratgani uchun	roman, qisqa hikoya, esse
1995		Seamus Heaney (1939—2013)	Irlandiya	Ingliz tili	56	Asarlarida kundalik moʻjizalar va tirik oʻtmishni ulugʻlaydigan lirik goʻzallik, axloqiy teranlik uchun	nazm, drama, tarjima, esse
1996		Wisława Szymborska (1923—2012)	Polsha	Polyak tili	73	Ishonchli aniqlik bilan tarixiy va biologik kontekstni inson voqeligining parchalarida yoritishga imkon beradigan sheʼr uchun	nazm, esse, tarjima
1997		Dario Fo (1926—2016)	Italiya	Italyan tili	71	Asarlarida ezilganlarning qadr-qimmatini himoya qilishda oʻrta asrlar hazil-mutoyibalariga murojaat qilgani uchun	drama, naqorotlar
1998		José Saramago (1922—2010)	Portugaliya	Portugal tili	76	Tasavvur, rahm-shafqat va istehzoga asoslangan masallari bilan doimiy ravishda haqiqatni tushunishga imkon beradigan asarlari uchun	roman, drama, shoirlik
1999		Günter Grass (1927—2015)	Germaniya	Nemis tili	72	Uning quvnoq ertaklari tarixning unutilgan yuzini tasvirlaydi	roman, drama, nazm, esse
2000		Gao Xingjian (1940-yilda tugʻilgan)	Fransiya	Xitoy tili	60	Xitoy romanizmi va dramachiligi uchun yangi yoʻllarni ochgan umuminsoniy asoslar, achchiq mulohazalar va lingvistik zukkoligi uchun	roman, drama, esse
2001		Vidiadhar Surajprasad Naipaul (1932—2018)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	69	Bizni unutilgan tarixlarning mavjudligini koʻrishga majbur qiladigan asarlari uchun	roman, esse
2002		Imre Kertész (1929—2016)	Vengriya	Venger tili	73	Tarixning vahshiyliklariga qarshi shaxsning nozik tajribasini qoʻllab-quvvatlovchi asari uchun	hikoya
2003		John Maxwell Coetzee (1940-yilda tugʻilgan)	Janubiy Afrika	Ingliz tili	63	Odamlarni turli qiyofalarini tasvirlaydigan asarlari uchun	roman, esse, tarjima
2004		Elfriede Jelinek (1946-yilda tugʻilgan)	Avstriya	Nemis tili	58	Ovozlarning musiqiy oqimi, romanlar va pyesalardagi qarama-qarshi ovozlar uchun gʻayrioddiy lingvistik gʻayrat bilan jamiyat klishelarini boʻysundiruvchi kuchini ochib beradi	roman, drama
2005		Harold Pinter (1930—2008)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	75	Oʻz asarlarida har kungi janjal ostidagi jarlikni ochib, zulmning yopiq xonalariga kirishga majbur qiladi	drama, ssenariy, shoirlik
2006		Orhan Pamuk (1952-yilda tugʻilgan)	Turkiya	Turk tili	54	Ona shahrining gʻamgin ruhini izlashda madaniyatlar toʻqnashuvini aks ettirdi	roman, ssenariy, avtobiografiya, esse
2007		Doris Lessing (1919—2013)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	88	Ayol hayotiy tajribasi haqidagi asarlari uchun	roman, qisqa hikoya, xotiralar/avtobiografiya, drama, nazm, esse
2008		Jean-Marie Gustave Le Clézio (1940-yilda tugʻilgan)	Fransiya	Fransuz tili	68	Sheʼriy sarguzasht va shahvoniy ekstaz muallifi sifatida	roman, qisqa hikoya, esse, tarjima
2009		Herta Müller (1953-yilda tugʻilgan)	Germaniya	Nemis tili	56	Nasrning ochiqligi bilan mulksizlar manzarasini tasvirlaydi	roman, qisqa hikoya, nazm, esse
2010		Mario Vargas Llosa (1936-yilda tugʻilgan)	Peru	Ispan tili	74	hokimiyat tuzilmalari va shaxsning qarshiligi, magʻlubiyatning yorqin tasvirlari uchun	roman, qisqa hikoya, esse, drama, xotiralar
2011		Tomas Tranströmer (1931—2015)	Shvetsiya	Shved tili	80	Shaffof tasvirlari orqali haqiqatni koʻrish imkonini beradi	nazm, tarjima
2012		Mo Yan (1955-yilda tugʻilgan)	Xitoy	Xitoy tili	57	Hayoliy realizm bilan xalq ertaklarini uygʻunlashtirgani uchun	roman, qisqa hikoya
2013		Alice Munro (1931-yilda tugʻilgan)	Kanada	Ingliz tili	82	zamonaviy qissa ustasi	qisqa hikoya
2014		Patrick Modiano (1945-yilda tugʻilgan)	Fransiya	Fransuz tili	69	Insoniyat taqdiridagi eng murakkab davrning hayotiy olamini ochib bera olgan xotira sanʼati uchun	roman, ssenariy
2015		Svetlana Aleksiyevich (1948-yilda tugʻilgan)	Belarus	Rus tili	67	Tarixni haqqoniy yorituvchi asarlari uchun	tarix, esse
2016		Bob Dylan (1941-yilda tugʻilgan)	AQSh	Ingliz tili	75	AQSh folklor musiqasi asosida yangi sheʼriy iboralarni yaratgani uchun	nazm, naqorotlar
2017		Kazuo Ishiguro (1954-yilda tugʻilgan)	Buyuk Britaniya	Ingliz tili	63	Buyuk hissiy kuchga ega romanlarida bizning dunyo bilan bogʻlanish haqidagi illyuziya tuygʻumiz ostidagi tubsizlikni ochib bergani uchun	roman, ssenariy, qisqa hikoya
2018		Olga Tokarchuk (1962-yilda tugʻilgan)	Polsha	Polyak tili	56	Ensiklopedik ishtiyoq bilan hayotning bir shakli sifatida chegaralarni kesib oʻtishni ifodalovchi hikoyaviy tasavvur uchun	roman, qisqa hikoya, nazm, esse, ssenariy
2019		Peter Handke (1942-yilda tugʻilgan)	Avstriya	Nemis tili	77	Til zukkoligi bilan inson tajribasining oʻziga xosligini oʻrgangan taʼsirli ishi uchun	roman, qissa, drama, insho, tarjima, ssenariy
2020		Louise Glück (1943-yilda tugʻilgan)	AQSh	Ingliz tili	77	Uning betakror sheʼriy ovozi uchun, goʻzallik bilan individual mavjudlikni hikoya qilgani uchun	nazm, esse
2021		Abdulrazzoq Gurnah (1948-yilda tugʻilgan)	Tanzania	Ingliz tili	72	Mustamlakachilik oqibatlari va qochqinlar taqdirini yoritib berganligi uchun	roman, qisqa hikoya, esse
2022		Annie Ernaux (1940-yilda tugʻilgan)	Fransiya	Fransuz tili	82	Shaxsiy xotiralari, bir avlodning umumiy xotirasiga singdirilgan romanlari uchun	avtobiografiya, roman
2023		Jon Fosse (1959-yilda tugʻilgan)	Norway	Norveg tili	64	Yangicha usulda yaratilgan pyesalari va taʼriflab boʻlmaydigan tushunchalarni ochib beradigan nasriy asarlari uchun	drama, roman, sheʼriyat, insholar
2024		Han Kang (1970-yilda tugʻilgan)	South Korea	Koreys tili	54	„tarixiy jarohatlarga qarshi turadigan va inson hayotining nozikligini fosh etuvchi shiddatli sheʼriyati uchun“	roman, sheʼriyat

Tugʻilgan joʻgʻrofiyasi boʻyicha Nobel mukofoti sovrindorlari

Prudhomme
France
Bergson
Gide
Sartre
Modiano

Mommsen

Bjørnson

F. Mistral

Echegaray
Benavente

Sienkiewicz

Carducci

Eucken

Lagerlöf

Heyse
Sachs

Maeterlinck

Hauptmann

Rolland

Heidenstam

Gjellerup

Pontoppidan

Spitteler

Hamsun

Yeats
Shaw
Beckett

Reymont

Deledda

Undset

Mann

Karlfeldt

Galsworthy

Bunin

Pirandello

du Gard

Sillanpää

Jensen

Hesse

Russell

Lagerkvist

Mauriac

Churchill

Laxness

Jiménez

Pasternak

Quasimodo

Andrić

Seferis

Sholoxov

Agnon

Soljenitsin

Böll

White
Pinter

Johnson

Martinson

Montale

Aleixandre

Singer

Elytis

Miłosz

Canetti

Golding

Seifert

Brodskiy

Cela

Heaney

Szymborska

Fo

Saramago

Grass

Kertész

Jelinek

Pamuk

Le Clézio

Müller

Tranströmer

Aleksiyevich

Tokarchuk

Handke

Ernaux

Fosse

class=notpageimage|

Nobel mukofoti sovrindorlari tugʻilgan yerlar (Yevropa)

Lewis

O'Neill
Glück

Buck

Eliot

Faulkner

Hemingway

Perse

Steinbeck

Asturias

Bellow

Paz

Walcott

Morrison

Naipaul

Munro

Dylan

class=notpageimage|

Nobel mukofoti sovrindorlari tugʻilgan yerlar (Shimoliy Amerika)

Kipling

Tagore

G. Mistral

Camus

Kawabata

Neruda

García Márquez

Simon

Soyinka

Mahfuz

Gordimer

Ōe

Gao

Coetzee

Lessing

Vargas Llosa

Mo

Ishiguro

Gurnah

Han

class=notpageimage|

Nobel mukofoti sovrindorlari tugʻilgan yerlar (dunyo boʻylab)

Mamlakatlar boʻyicha Nobel mukofoti sovrindorlari

1901-yildan 2024-yilgacha adabiyot boʻyicha 121 ta Nobel mukofoti sovrindorlari quyidagi mamlakatlar fuqarolaridir:

Davlat	Soni
Fransiya	16
AQSh	13
Buyuk Britaniya	13
Germaniya	9
Shvetsiya	8
Polsha	6
Ispaniya	6
Italiya	6
Irlandiya	4
Rossiya/Sovet Ittifoqi	5
Daniya	3
Norvegiya	3
Avstriya	2
Chili	2
Gretsiya	2
Yaponiya	2
Janubiy Afrika	2
Shveysariya	2
Avstraliya	1
Belarus	1
Belgiya	1
Bolgariya	1
Kanada	1
Xitoy	2
Kolumbiya	1
Chexoslovakiya	1
Misr	1
Finlandiya	1
Gvatemala	1
Vengriya	1
Islandiya	1
Hindiston	1
Isroil	1
Janubiy Koreya	1
Mavrikiy	1
Meksika	1
Nigeriya	1
Peru	1
Portugaliya	1
Ruminiya	1
Sent Lusiya	1
Tanzania	1
Turkiya	1
Yugoslaviya	1

Til boʻyicha Nobel mukofoti laureatlari

Til	Soni
inglizcha	29 (32) 1
fransuzcha	16
nemischa	14 (15) 2
ispancha	11
shvedcha	7
italyancha	6
ruscha	6
polyakcha	5
datcha	3
norvegcha	3
xitoycha	2
yunoncha	2
yaponcha	2
arabcha	1
bengalcha	1
chexcha	1
fincha	1
ibroniycha	1
vengercha	1
islandcha	1
Provans (Oksitan)	1
portugalcha	1
serb-xorvatcha	1
turkcha	1
yahudiycha	1
koreyscha	1

¹ Rabindranath Tagore (1913-yilgi adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti sohibi) bengal va ingliz tillarida, Samuel Becket (1969-yilda adabiyot boʻyicha Nobel mukofotini olgan) fransuz va ingliz tillarida, Iosif Brodskiy (1987-yil adabiyot boʻyicha Nobel mukofotini olgan) rus tilida sheʼr va ingliz tilida nasr yozgan. Ushbu uchta Nobel mukofoti sohibi mos ravishda bengal, fransuz va rus tillari boʻyicha saralangan.

² Karl Adolf Gjellerup (1917-yilgi Adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti sohibi) daniya va nemis tillarida yozgan.

Jins boʻyicha Nobel mukofoti sovrindorlari

1901-yildan 2024-yilgacha adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti sovrindori boʻlgan 121 kishidan 18 nafari ayollar, 103 nafari erkaklar edi:

Oʻn yilliklar	Erkak	Ayol
1900—1909-yillar	9	1
1910—1919-yillar	9	0
1920—1929-yillar	8	2
1930—1939-yillar	8	1
1940—1949-yillar	5	1
1950—1959-yillar	10	0
1960—1969-yillar	10	1
1970—1979-yillar	11	0
1980—1989-yillar	10	0
1990—1999-yillar	7	3
2000—2009-yillar	7	3
2010—2019-yillar	7	3
2020—2029-yillar	2	3
Jami	103	18